مقبره‌ الشعرا

مقبره ‌الشعرا؛ آرامستان تاریخی شهر تبریز در محلة قدیمی سرخاب.

مقبره‌الشعرا، یکی از گورستان‌های تاریخی و نمادی‌ترین بناهای تبریز است^[۱] که در محله سرخاب واقع شده ‌است. این مقبره مدفن بیش از چهارصد شاعر، ادیب و عارف مشهور است.^[۲] شاعرانی مانند اسدی طوسی، خاقانی شروانی و شهریار از جمله افراد مدفون در مقبره‌الشعرا هستند.^[۳] این مقبره همچنین، موزه‌ شعر و ادب آذربایجان محسوب می‌شود.^[۴] این سازة تاریخی با نام‌های حظیره‌الشعرا، حظیره‌القضاه و قبرستان سرخاب معروف بوده است.^[۵]

نام‌گذاری

نام مقبره‌الشعرا سرخاب پس از دفن‌شدن شاعران مشهور قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر فاریابی، در کتب تاریخ و تذکره آمده و به مرور زمان معروف شده است.^[۶]

جغرافیا

مقبره‌الشعرا در شهر تبریز و محله قدیمی سرخاب در اطراف تکیة حیدر در تقاطع خیابان‌های ثقه‌الاسلام و عارف و در ضلع شرقی بقعه سید‌حمزه و مقبره قائم‌مقام و ملاباشی قرار دارد.^[۷]

پیشینه

قدیمی‌ترین کتابهایی که از مقبره‌الشعرای تبریز به روشنی نام برده‌اند، تاریخ گزیده و نزهة ‌القلوب حمد‌الله مستوفی است که در سال‌های 730 و 740 هجری تالیف شده‌اند.^[۸] قبرستان سرخاب پس از زمین‌لرزه‌های سال‌های ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ق در تبریز، تبدیل به یک گورستان متروکه شد. در سال 1350ش، مسابقه‌ای برگزار شد تا بهترین طرح برای احداث مقبرة‌الشعرا برگزیده شود. معماران بسیاری طرح‌های خود را ارائه دادند و در نهایت طرح پیشنهادی غلامرضا فرزان‌مهر برگزیده شد.^[۹] مقبرة الشعرای تبریز در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ش به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است.^[۱۰]

معماری

در معماری مقبره‌الشعرا مجموعه‌ای از نمادهای معماری مدرن و سنتی مشاهده می‌شود.^[۱۱] ارتفاع این بنا ۳۰ متر بوده و پوشش بیرونی آن بتونی و لایه‌زیرین آن فلزی است. فضای اصلی مقبره‌الشعرا یک اتاق بسیار بزرگ است که چندین اتاق کوچک در اطراف آن قرار دارد.^[۱۲] مقبره‌ای که در گوشة اتاق دیده می‌شود مقبره استاد شهریار شاعر مشهور ایرانی و تبریزی است که با شیشه، حصارکشی شده و اشعاری بر روی آن نقش بسته است. بر دیوارهای این فضا شعر نوشته‌ها، مجسمه‌ها و تابلوهایی از اشعار شاعرانی که در این مقبره دفن شده‌اند، نقش بسته است. چند بخش جانبی نیز در آن مشاهده می‌شود که هر کدام به بخش‌های اداری، فروش کتاب، صنایع‌ دستی و مجسمه‌های کوچک اختصاص پیدا کرده است.^[۱۳]

مرمت و بازسازی

در اواسط دهۀ هشتاد، فعالیت‌هایی برای مرمت و بازسازی مقبره الشعرا آغاز شد، اما به‌علت کمبود اعتبارات و کم‌توجهی مسئولان به اتمام نرسیده است.^[۱۴]

جاذبه‌های گردشگری

سازة مقبره‌الشعرا یکی ازاصلی‌ترین نمادهای شهر تبریز است.^[۱۵] در این مکان، بیش از ۴۱۰ ادیب، شاعر و فیلسوف را در خاک آرمیده‌اند.^[۱۶] در نزدیکی مقبره‌الشعرا و در محله سرخاب جاذبه‌های گردشگری، مانند دروازه سرخاب، بقعه سیدحمزه متعلق به قرن هشتم، امام‌زاده سیدحمزه با دیوارهای مزین به نقاشی‌هایی از دوران قاجار قرار دارند. همچنین در جوار بقعه سیدحمزه، مزار میرزا عیسی قائم‌مقام، میرزا محمد ابراهیم ظهیرالدین، سردار کل عزیزخان مکری و شهید ثقه‌الاسلام یز قرار دارد.^[۱۷]

سرخاب قاپیسی (دروازه سرخاب)، در دوران قاجار، در تبریز کوشکی با هشت دروازه ساخته شد که یکی از دروازه‌های هشتگانه در محله سرخاب واقع شده است. این دروازه، همانند دیگر دروازه‌های احداث شده به دست نجفقلی‌خان شامل یک مجموعه کامل از حمام، بازارچه و کاروانسر است.^[۱۸]
خانه تاریخی ثقه‌الاسلام؛ میرزا علی‌آقا تبریزی، معروف به ثقه‌الاسلام، از مبارزان معروف جنبش مشروطه به همراه چند فرد دیگر از مبارزان مشروطه، توسط اشغالگران روس در روز عاشورای سال 1290ش، به‌دار آویخته شد و جنازه او در ضلع جنوب شرقی بقعه سیدحمزه مدفون شد.^[۱۹]
امامزاده سید‌حمزه؛ سیدحمزه از نوادگان امام موسی بن ‌جعفر بوده که در جریان حملۀ مغولان به ایران، کشته شد.^[۲۰]

بزرگان مدفون در مقبره

بر طبق نوشته‌های ادبی تذکره‌‌نویسان معروف ایرانی و خارجی و تاریخچه مقبره‌الشعرای تبریز، این مکان مدفن چند تن از بزرگان ادبیات فارسی مانند اسدی طوسی، خاقانی شیروانی، قطران تبریزی، شاپور نیشابوری، همام‌تبریزی و مانی‌شیرازی است. محمدحسین بهجت ‌تبریزی متخلص به شهریار نیز آخرین شاعر نامی است که در سال 1367ش، در این مقبره به خاک سپرده شده است و قبر وی در داخل فضای اصلی آرامگاه قرار دارد.

مسیر دسترسی

مقبره‌الشعرای تبریز در خیابان امام خمینی بعد از مسجد کبود به سمت شمال و خیابان ثقه‌الاسلام، واقع شده است.

پانویس

منابع

«آشنایی با مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت امور بانوان و خانواده استان آذربایجان شرقی، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
«شهریار در اشعار دیگر شعرا»، وب‌سایت ساحلی، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1389ش.
«ضرورت تامین اعتبار تکمیل مقبره الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 10 خرداد 1401ش.
«گشت‌و‌گذار در شهر تاریخی تبریز»، وب‌سایت مجله گردشگری الی‌گشت، تاریخ درج مطلب: 3 مهر 1400ش.
«معماری مقبره‌الشعرای تبریز؛ نقطه اتصال فرهنگ و تاریخ ایران زمین»، وب‌سایت همگردی، تاریخ درج مطلب: 9 تیر 1401ش.
«مقبره‌الشعرا»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
«مقبره‌‌الشعرا آرامگاه تاریخی شاعران مطرح تبریز»، وب‌سایت جهانگردی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرا تبریز»، وب‌سایت علاءالدین، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرا تبریز»، وب‌سایت مجله گردشگری یول‌بیر، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرای تبریز آرامگاه ۴۰۰ شاعر نامی ایران نماد شعر و ادب فارسی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1393ش.
«مقبره‌الشعرا تبریز، مدفن ادیبان و شعرای ایران»، وب‌سایت سیمرغ، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
«مقبره‌الشعرای تبریز کجاست؟ معرفی کامل آرامستان»، وب‌سایت تورگردان، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1400ش.
«مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 10 مرداد 1401ش.
نیکنام‌الدوله، ایوب، ذوقی، فریبر، تبریز در گذر تاریخ، تبریز، یاران، 1386ش.

[1] . نیکنام‌الدوله، ذوقی، تبریز در گذر تاریخ، 1386ش، ص252.

[2] . «گشت‌و‌گذار در شهر تاریخی تبریز»، وب‌سایت مجله گردشگری الی‌گشت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[3] . «مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[4] . «مقبره‌الشعرا»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[5] . «آشنایی با مقبره الشعرای تبریز»، وب‌سایت امور بانوان و خانواده استان آذربایجان شرقی، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[6] . «مقبره الشعرا»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 15 مرداد 1401ش.

[7] . «مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[8] . «مقبره‌الشعرای تبریز آرامگاه ۴۰۰ شاعر نامی ایران نماد شعر و ادب فارسی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[9] . «مقبره‌الشعرا آرامگاه تاریخی شاعران مطرح تبریز»، وب‌سایت جهانگردی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[10] . «مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[11] . «معماری مقبره‌الشعرای تبریز؛ نقطه اتصال فرهنگ و تاریخ ایران زمین»، وب‌سایت همگردی، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[12] . «مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[13] . «مقبره‌الشعرا تبریز»، وب‌سایت علاءالدین، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[14] . «ضرورت تامین اعتبار تکمیل مقبره الشعرای تبریز»، وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 10 مرداد 1401ش.

[15] . «مقبره‌الشعرا تبریز، مدفن ادیبان و شعرای ایران»، وب‌سایت سیمرغ، تاریخ بازدید: 15 مرداد 1401ش.

[16] . « مقبره شعرای تبریز»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 15 مرداد 1401ش.

[17] . «مقبره‌الشعرای تبریز»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.

[18] . «مقبره‌الشعرا تبریز»، مجله گردشگری، وب‌سایت یول‌بیر، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[19] . «مقبره‌الشعرای تبریز آرامگاه ۴۰۰ شاعر نامی ایران نماد شعر و ادب فارسی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[20] . «مقبره‌الشعرا تبریز»، مجله گردشگری، وب‌سایت یول‌بیر، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]