مهاجرت

مهاجرت؛ ترک خانه و دیار و اقامت در محلی دیگر به منظور کسب شرایط مطلوب.

مهاجرت، به معنای کوچ کردن از دیار خود ترک دوستان و خویشاندان و اقامت در محلی است که بومی آن محل محسوب نمی‌شود. اصطلاح مهاجرت درباره انسان‌ها زمانی کاربرد دارد که موقتی و فصلی نباشد. از نظر جامعه‌شناسان، مهاجرت، یکی از عوامل اثرگذار در تحول جمعیت است. امروزه حدود 3 درصد از جمعیت کرۀ زمین، دور از زادگاه‌شان زندگی می‌کنند. مهاجرت که معمولا با هدف دستیابی به شرایطی مطلوب‌تر برای آینده رخ می‌دهد، علل و انواع گوناگونی دارد و پیامدهای آن نیز متفاوت است.

انواع مهاجرت

مهاجرت‌ از نظر ماهیت اراده، به دو دسته خودخواسته و اجباری تقسیم می‌شود. همچنین مهاجرت از حیث مکان به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم می‌شود.

علل مهاجرت

علت مهاجرت برای افراد با ویژگی‌های مختلف متفاوت است. جنگ، ناامنی، بیماری، قحطی، نبودن امنیت، نداشتن مکان مناسب برای زندگی و تلاش برای حفظ دین و ایمان، از مهم‌ترین عللی است که در طول تاریخ، افراد را به سوی مهاجرت سوق داده است. در علت‌یابی مهاجرت از روستا به شهر نیز موارد زیر مورد توجه قرار گرفته است: شرایط نامناسب آموزشی، سطح بالای بیکاری، نامناسب جلوه‌دادن مشاغل سنتی؛ میل به افزایش تعاملات فرهنگی، مناقشات سیاسی و ناهمگونی نرخ افزایش طبیعی جمعیت.

پیامدهای مهاجرت

از نظر جامعه‌شناسان هر مقولۀ اجتماعی که در یک جامعه رخ می‌دهد دارای پیامدهای مثبت و منفی است و مهاجرت نیز تأثیراتی در فرهنگ و اجتماع دارد. پیامدهای مهاجرت، بسته به متغیرهایی همچون تحصیلات، شغل، میزان درآمد، سن، مدت اقامت و فاصله محل سکونت نسبت به مقصد، کاملا متفاوت است. تغییر وضعیت اخلاقی و بینش، تغییرات ظاهری، پذيرفته‌ نشدن در جامعه جديد، تبعیض‌ها در مناطق پذیرنده، ناهنجاری‌های اجتماعی، افت تحصیلی؛ از بين رفتن هويت فرهنگي و بومي، مشکلات اقتصادی، حاشیه نشینی، افزایش مشکلات و بیماری‌های روانی، اثرگذاری در باورها و عقاید دینی، فشارهای عاطفی، غربت و دوری از خانواده و دیار، از مهم‌ترین پیامدهای مهاجرت برای مهاجران است. مهاجرت، همچنین پیامدهایی را برای سرزمین مبدا دارد؛ از جمله: ارتقاء روابط فرهنگى؛ از دست رفتن نيروهاى جوان؛ ايجاد تغيير در ساختار جمعيت؛ کم‌شدن ميزان ازدواج؛ بالا‌رفتن دستمزد کارهاى کشاورزى به‌علت کم‌شدن نيروى فعال در روستاها. متقابلاً پیامدهای احتمالی در سرزمین مقصد بروز می‌کند؛ مانند: تأمين نيروى کار بدون صرف هزينه‌ تربيت نيروى انسانی؛ استفاده از مهاجران براى کارهاى سخت؛ افزايش جمعيت؛ کاهش دستمزد کارگران به علت رقابت؛ اشاعه بيمارى‌های مهاجران.

مهاجرت در آموزه‌های اسلامی

هجرت از مسائل اجتماعی است که در تشکیل حکومت اسلامی در صدر اسلام نقش اساسی داشته است. هجرت با انگیزه دینی، در اسلام به‌عنوان یک تکلیف دانسته شده و طبق آیه 97 سورۀ نساء هیچ عذری در آن پذیرفته نیست. افراد برای حفظ ایمان و مقابله با ظلم از خانه و زندگی کوچ می‌کنند؛ زیرا در آموزه‌های اسلامی توجه زیادی به رشد انسان شده و هجرت یکی از راه‌های پرورش انسان و پرورش نفس است. مفسران قرآن با تکیه بر آیه 100 سوره نساء، هجرت دینی را یک حکم نسخ ناشدنی معرفی کرده‌اند.

انواع هجرت در آموزه‌های اسلامی

هجرت در آموزه‌های اسلامی به دو نوع هجرت از گناهان و هجرت مکانی، اشاره دارد. هجرت از گناهان همان هجرت از رذائل و زشتی‌ها است و از عوامل هجرت‌های مکانی است. در هجرت مکانی نیز به انگیزه کسب علم، حفظ دین و دور شدن از ظلم اشاره شده است.

تأثیر مهاجرت در خانواده‌های ایرانی

امروزه ایرانیان با انگیزه‌های متعددی، مهاجرت می‌کنند؛ از جمله کسب درآمد بالا، رفاه بیشتر و بهره‌مندی از محیطی کم‌تنش. تبلیغات گستردۀ رسانه‌های خارجی نیز در ترغیب ایرانیان به مهاجرت، مؤثر بوده است. معمولاً ترکییی از چند عامل در تصمیم‌گیری افراد و خانواده‌های ایرانی برای مهاجرت، دخالت داشته است؛ طبق تحقیقات انجام شده در پی مهاجرت‌ها، خانواده‌های ایرانی به شدت در معرض فروپاشی قرار می‌گیرند و حتی میزان طلاق در بین ایرانیان ساکن ‌آمریکا و اروپا، چندین برابر ایران است. تغییر ساختار سنتی خانواده، تضعیف جایگاه پدری و مادری، بحران هویتی فزرندان، عدم تعامل با خانواده، فراموشی زبان فارسی در فرزندان، روی‌آوری به فساد و اعتیاد و تضاد فرهنگی بین والدین و فرزندان، از آثار مهاجرت خانواده‌های ایرانی به خارج از کشور دانسته شده است.

منابع

• «بررسی دلیل مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور»، در سایت اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 30 شهریور 1399ش.
• «پیامدهای مهاجرت»، در مجلۀ خبری ویستا، تاریخ بازدید: 3 تیر 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاريخ بازدید: 2 تیر 1401ش.
• شلیله، محمد، «تصمیم‌گیری دربارۀ مهاجرت و فرآیند سازگاری با جامعۀ میزبان»، مجلۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 3، 1381ش.
• محرابی شاتوری، محمدرضا، «مهاجرت و پیامدهای آن»، در سایت احیا سپاهان، تاریخ بازدید: 2 تیر 1401ش.
• مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، در مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، 1378ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 2 تیر 1401ش.
• «مهاجرت»، در سایت مگ ایرانز، تاریخ بازدید: 2 تیر 1401ش.
• «مهاجرت یا کوچ»، در سایت دانشیاری، تاریخ بازدید: 2 تیر 1401ش.
• میرزاد، «مهاجرت؛ علل و انواع آن» ، در سایت مور، تاریخ بازدید: 5 تیر 1401ش.
• «نگاهی به مهاجرت و تاثیرات آن در بین خانواده‌ها و زنان ایرانی»، در مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 3 تیر 1401ش.
• «هجرت»، در سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 5 تیر 1401ش.
• «هجرت»، در دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 5 تیر 1401ش.