مهرورزی در خانواده
مهرورزی در خانواده؛ محبت‌کردن افراد خانواده به یکدیگر.
مهربانی با افراد خانه، از آموزه‌های اسلام است و آثار مادی و معنوی فراوانی برای فرد و اجتماع در پی دارد. ابراز محبت، سبب افزایش مهرورزی در خانه است و اندیشه‌های نادرست، اختلافات و صفات اخلاقی ناپسند از موانع مهرورزی در خانه به‌شمار می‌آیند.
مفهوم‌شناسی
مهرورزی به کسب مهر و محبت و مهربانی معنا شده است.[۱] علامه طباطبائی در تفسیر قرآن، انسان را تشنۀ محبت دانسته و خانواده را چشمۀ سیراب‌کنندۀ این میل معرفی کرده است؛ از این منظر، خداوند، مهر و محبت را بین افراد خانه ایجاد کرد و به‌وسیلۀ آن خانواده را حفظ و نیازهای انسان را برآورده کرد.[۲]
اهمیت مهرورزی در اسلام
مهرورزی در اسلام نیمی از عقل[۳] و از عالی‌ترین ارزش‌های انسانی شمرده شده است.[۴] بنابراین خانواده که محبوب‌ترین بنای اجتماعی شناخته شده،[۵] بر پایۀ مهربانی استوار شده است. رفتار محبت‌آمیز با فرزندان و همسر در سیرۀ پیامبر خدا کاملا مورد توجه بوده[۶] و در آموزه‌های اسلامی موجب جلب رحمت الهی معرفی شده است.[۷] قرآن کریم محبت بین همسران را از آیات الهی می‌شمارد[۸] و جایگاه مهربانی با والدین را بعد از پرستش خداوند بیان می‌کند.[۹]
آثار مهرورزی در خانواده
مهربانی و محبت، افراد خانه را به‌سمت رفع نیازهای یکدیگر می‌کشاند[۱۰] و پیوند افراد خانه را محکم‌تر و صمیمیت را در بین آن‌ها افزایش می‌دهد. هر چه محبت در خانه عمیق‌تر باشد؛ آرامش، لذت، توانایی، تلاش و رشد در خانواده بیشتر است. کمبود محبت در خانه، سبب بروز بیماری‌های روحی، زشتی‌های اخلاقی و رفتاری می‌شود[۱۱] و در نهایت به فروپاشی نظام خانواده می‌انجامد.[۱۲]
آثار مهرورزی با همسر
زن و مردی که پیوند همسری می‌بندند با دو شخصیت و تربیت متفاوت در کنار هم زندگی می‌کنند؛ این دوگانگی، ممکن است سختی‌هایی را برای آن‌ها ایجاد کند که زن و شوهر با عشق و محبت می‌توانند بار این سختی‌ها را کم کنند. همچنین مهربانی و محبت، ادای حقوق همسری و کار تربیت فرزند را برای همسران آسان‌تر می‌کند.[۱۳]
آثار مهرورزی با فرزندان
یکی از کارکردهای مهم خانواده، تربیت فرزندان و حفظ آن‌ها از گناه دانسته شده است.[۱۴] مهرورزی قوی‌ترین عنصر تربیت و اساس پرورش عواطف به‌شمار می‌آید. فرزندی که در خانۀ پر از مهر تربیت می‌شود، اهل همکاری و تفاهم است و به‌سمت انجام کارهای شایسته حرکت می‌کند؛ او عزت نفس دارد و در ارتباطات اجتماعی مهربان و اهل احترام است. چنین کودکی، از انحرافات فردی و اجتماعی در امان می‌ماند و در مسیر سعادت حرکت می‌کند. در مقابل، کودکی که مهر و محبت کافی در خانواده ندیده است؛ اعتماد به نفس او ضعیف است و در جامعه به‌راحتی به‌سمت ناهنجاری‌ها جذب می‌شود.[۱۵]
موانع محبت در خانه
وجود رابطۀ عاطفی بین والدین، فرزندان و همسران امری ثابت شده است، ولی گاهی اموری مانع مهرورزی و ابراز علاقه در خانه می‌شود که عبارت‌اند از: صفات ناپسند اخلاقی: خودپسندی، حسادت، زودرنجی، جدال، خجالت‌زده‌کردن، بی‌عدالتی، کینه‌توزی، عیب‌جویی و خرده‌گیری از جمله صفاتی هستند که مهربانی و دوستی را در خانه کم‌رنگ می‌کنند.[۱۶] اندیشه‌های نادرست: بعضی از والدین فکر می‌کنند که ابراز علاقه به فرزند او را لوس می‌کند و همین فکر مانع از محبت آن‌ها می‌شود.[۱۷]
راه‌کار افزایش محبت در خانواده
محبت‌کردن و محبت‌دیدن، از نیازهای اساسی هر انسانی به‌شمار می‌آید[۱۸] و ابراز محبت، کلید رفع این نیاز است.[۱۹] راه‌های فراوانی برای اظهار محبت وجود دارد که عبارت‌اند از:
1.اظهار محبت در کلام
مهم‌ترین جلوۀ محبت در خانواده، جلوۀ زبانی است؛ جملۀ «دوستت دارم» را به زبان آوردن، بیان احساسات، استفاده از واژه‌های دلگرم‌کننده و کلمات تأیید‌آمیز، صدا کردن یکدیگر با القاب دوست‌داشتنی، تشکر‌کردن و شوخی‌کردن از انواع اظهار محبت‌های زبانی به‌شمار می‌آیند.[۲۰]
2.اظهار محبت از طریق لمس
بغل‌کردن و بوسیدن از راه‌های ابراز محبت است.
3.اظهار محبت از طریق وقت گذاشتن
گوش‌کردن به صحبت‌های یکدیگر، هم‌غذا شدن و تفریح کردن با هم، خدمت به یکدیگر، هدیه دادن و مشورت کردن با هم از مصداق‌های وقت گذاشتن هستند.[۲۱]
اعتدال در مهرورزی
تعادل در مهرورزی سبب رشد و تعالی خانواده است و افراط و تفریط در آن به خانواده آسیب می‌رساند. کانون خانواده، نشاط و صمیمیت خود را مدیون مهربانی‌های افراد خانه است؛ اما محبتی که افراد خانه را از یاد خدا غافل کند[۲۲] یا زشتی‌ها را زیبایی جلوه دهد،[۲۳] سلامت خانواده را به خطر می‌اندازد. توجه به همسر و فرزندان، ارزشمند است و نور امید را در دل آن‌ها روشن می‌کند؛ اما کسی که تسلیم محض خواسته‌های خوب و بد اعضای خانواده شود، از نظر روحی و روانی به آن‌ها ضربه می‌زند. محبت بیش از حد، نازپروردگی، زودرنجی، خودپسندی و سرکشی را به‌دنبال دارد.[۲۴]
پانویس
- ↑ https://www.vajehyab.com/?q=مهرورزی&f=dehkhoda.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1402ق، ج16، ص166.
- ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص643.
- ↑ نوری، مسندرک الوسائل و مستنبط المسائل، 1408ق، ج14، ص157.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، 1403ق، ج100، ص222.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص167.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج21، ص484–492.
- ↑ سوره روم، آیه 21.
- ↑ سوره اسراء، آیه 24 و 23.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1402ق، ج16، ص166.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص50 و 158-160.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1402ق، ج16، ص166.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص50.
- ↑ سوره تحریم، آیه 6.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص160.
- ↑ . منصوری، «موانع دوستی و محبت»، وب‌سایت آثار و مقالات آیت‌الله خلیل منصوری.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص50.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص160.
- ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص644.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص51.
- ↑ محدثی، اخلاق معاشرت، 1384ش، ص187.
- ↑ سوره منافقون، آیه 9.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه 109، ص144.
- ↑ عیسیزاده، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، 1390ش، ص50 و 160.
منابع
- قرآن کریم
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسة آل‌البیت، 1409ق.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 13 دی 1401ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1402ق.
- عیسیزاده، عیسی، خانواده قرآنی: ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن، قم، بوستان کتاب، 1390ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
- محدثی، جواد، اخلاق معاشرت، قم، بوستان کتاب، 1384ش.
- منصوری، خلیل، «موانع دوستی و محبت»، وب‌سایت آثار و مقالات آیت‌الله خلیل منصوری، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1397ش.
- نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، امیرالمؤمنین، 1393ش.
- نوری، حسین بن محمد‌تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسة آل‌البیت، 1408ق.