میلۀ دهقان
میله دهقان؛ از جشن‌های رایج میان مردم افغانستان.
میلۀ دهقان، از جشن‌هایی است که در روز دوم سال نو در افغانستان برپا می‌شود و آن را با نام‌های جشن دهقان و میلة قُلبَه‌کشی (شیار زمین و شخم‌زنی) هم می‌شناسند.
تاریخچه
میلۀ دهقان را در گذشته با نذورات و دعای دسته‌جمعی آغاز می‌کردند؛ اما امروزه به‌ویژه در شهرها، این مراسم با حضور مقامات کشوری، مهمانان خارجی و مردم، در قالب برگزاری نمایشگاه محصولات زراعی در مکان‌های وسیع و با شکوه بسیار برپا می‌شود.
کارکرد
در فصل زمستان، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است. با آمدن بهار و میلۀ دهقان، این تعطیلات نیز به پایان می‌رسد.[۱] هدف از برگزاری میلۀ دهقان در اول بهار، تمرین و آمادگی برای کشاورزی، پس از یک فصل، تعطیلات است؛ در حقیقت، برپایی این مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. همچنین، در زمان برگزاری میلۀ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده[۲] و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شده‌اند.[۳]
شیوۀ سنتی مراسم
این مراسم به‌شکل سنتی، همه‌ساله توسط دهقانان، با حضور مردم و ملای قریه (روحانی محل) انجام می‌شود. دهقانان یک‌جفت گاو نر مخصوص شخم‌زنی را تزئین می‌کنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نان‌روغنی)، کلوچه و دیگر خوردنی‌ها و مردان با تهیۀ اسباب تزئین گاوها شامل گل‌ها، زنگوله‌ها، گردنبند پارچه‌‌ای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکی‌های مسجد رفته، رو به قبله می‌ایستند و از ملای قریه (مشهور به آخوند) تقاضا می‌کنند تا برای آنها در سال نو دعا کند. نزدیک چاشت (ظهر) همۀ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانواده‌ها، خوردنی‌های خوش‌مزه‌ای را که تهیه کرده‌اند، روی دسترخوان قرار می‌دهند تا همه پذیرایی شوند.[۴]
عصر آن روز همه با هم به زمین کشاورزی رفته و به شادی و نشاط می‌پردازند. بعد از مدتی، ملای قریه دو گاو قلبه‌ای را افسار و یوغ زده و برای قلبه‌کشی، آماده می‌کند. پس از آن، یک نفر به قلبه کردن زمین، مشغول می‌شود.[۵]
پیرمرد قلبه‌گر (شخم‌زن/ شیارگر) با کمرِ بسته، شروع به قلبه‌کشی می‌کند. در برخی محلات به این کار «گاوخونُک» می‌گویند.[۶] پس از یکی دوبار قلبه‌رانی از عرض و طول زمین، گاوها را رها نموده کار را تعطیل می‌کند. سپس، اطفال (دختران و پسران)، در جمع خود دوباره شروع به بازی و تفریح می‌کنند؛ پسران به بازی‌های پهلوانی، کشتی‌گیری، مرغ جنگی، گاو جنگی، سگ جنگی و انواع بازی‌های دیگر پرداخته و دختران نیز به سرگرمی‌های مخصوص خود مانند شعر‌خوانی مشغول میشوند. اشعار دختران اغلب به مناسبت آغاز فصل بهار و سال نو است.[۷] [۸]
| بهار آمد که خشک شد لای کابل | نماید مستی‌ها دریای کابل | |
| بهار آمد که جان بخشی نماید | هوای صبح روح‌افزای کابل |
یکی از سروده‌هایی که به موضوع دهقانی و کشت‌و‌کار مرتبط است، شعر «دهقان جوان بیا به صحرا» است که در همین ایام خوانده می‌شود. این شعر، تأثیر خاصی بر مردم می‌گذارد. هدف از آن تشویق دهقانان جوان به کشاورزی است که به صورت زیر آغاز می‌شود:[۹]
تک‌خوان
| آمد بهار و موسم کار | جان‌بخش شده نسیم گلزار | |
| افشانده گهر به بوستان ابر | خندیده گل و شکفته ازهار | |
| هنگام بهار، وقت کار است | بیدار شده زمین هموار |
جمع‌‌خوان[۱۰]
| دهقان جوان بیا به صحرا | با ماله و بیل و یوغ افسار |
پس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانه‌های خود بر می‌گردند. برخی با دعوت دوستان به خانه‌های آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش می‌گذرانند.[۱۱]
شیوۀ روزآمد مراسم
شکل امروزی میلۀ قُلبه در شهرها در قالب جشن روز دهقان در روز دوم سال نو، انجام می‌شود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده می‌شود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، موسیقی و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.[۱۲]
شروع میله در کابل
در گذشته، مراسم میلۀ دهقان در دامنۀ کوه علی‌آباد مشهور به دامنۀ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح می‌شد، اما در سال‌های اخیر در باغ بابرشاه،[۱۳] بادام‌باغ[۱۴] و چمن‌حضوری[۱۵] برگزار می‌شود. در این مراسم، نهال شانی، انواع بازی‌های ملی و نمایش حیوانات،[۱۶] بزکشی و گل‌کاری[۱۷] صورت می‌گیرد. در سال 1394ش، میلۀ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارت‌خانه‌های زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان(مجلس) و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن کریم و سخنرانی برخی مدعوین برگزار شده است.[۱۸] در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و صنایع دستی زنان، محصولات خود را در 200 غرفه عرضه کردند. شرکت‌کنندگان از 24 ولایت (استان) افغانستان بودند.[۱۹]
پانویس
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص78.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص82.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84-85.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.
- ↑ «جشن دهقان در هرات»، وب‌سابت دوربین.
- ↑ «کابل»، وب‌سایت لام تا کام.
- ↑ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وب‌سایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «کابل»، وب‌سایت لام تا کام.
- ↑ کوچی، «بهار»، وب‌سایت پندار نو.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وب‌سایت ودصم.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وب‌سایت ودصم.
منابع
- پژواک، ربانی، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه، تاریخ درج مطلب: 27 اسفند 1390ش.
- «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وب‌سایت ودصم، تاریخ انتشار: 15 مارچ 2015م.
- «جشن دهقان در هرات»، وب‌سابت دوربین، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1397ش.
- «جشن ملی نوروز، میلۀ دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وب‌سایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1394ش.
- رجایی، محمد سرور، «میلۀ گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1392ش.
- عابدوف، دادا جان، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، ترجمه بهرام امیر احمدیان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، چاپ اول، 1393ش.
- «کابل»، وب‌سایت لام تا کام، تاریخ 2 آذر 1401ش.
- کوچی، عبدالوکیل، «بهار»، وب‌سایت پندار نو، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1386ش.
- ✓ ذاکرحسین احمدی (بحث) ۲۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۲۳ (UTC)
