نذر
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک آموزه دینی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
نذر، واجب کردن کاری بر خود، تا خدا سختی یا مشکلی را برطرف کند.
مفهوم‌شناسی
نذر در زبان فارسی[۱] و عربی[۲] به معنای آن است که انسان کاری را بر خود، واجب کند؛ اما در اصطلاح فقهی، نذر در صورتی وجوب پیدا می‌کند که عبارت «برای خدا» در آن ذکر شده باشد.[۳] چیزی که انسان بر خود واجب می‌کند اعم از انجام یا ترك كاری است که حكم شرعی درباره آن وجود دارد.
انواع نذر
نذر به دو صورت انجام می‌شود: 1. نذر مشروط؛ مانند اینکه گفته شود «چنانچه بيمار من شفا پیدا کند، انجام فلان كار براى خدا بر عهدۀ من است.» يا «اگر فلان كار زشت را انجام دادم فلان كار خير را براى خدا انجام دهم.» 2. نذر مطلق و بدون قيد و شرط؛ مثلاً گفته شود «من براى خدا نذر مى‌كنم كه فلان کار خیر را انجام دهم.» از نظر فقهی هر دو نذر صحیح است.[۴]
اهداف و انگیزه‌های نذر
هدف و انگیزه نذر، به هدف و انگیزه نذرکننده بستگی دارد. برخی از اهداف و انگیزه‌های نذر عبارت است از: 1. برآورده شدن حاجت. 2. تقویت انگیزه برای حرکت در مسیر سیر و سلوك. 3. نجات از مشکلات و سختی‌ها.
جایگاه نذر
نذر یکی از سنت‌های اسلامی است که نقش زیادی در ارتباط و نزدیکی افراد با ایمان و معتقد به خداوند از طریق پیمان بستن با او در هنگام مشکلات و سختی‌ها دارد. از سوی دیگر با انجام نذر مقداری از مال افراد در اختیار نیازمندان جامعه قرار می‌گیرد و کمک شایانی به حل مسأله فقر و مشکلات اقتصادی جامعه می‌کند. مورد دیگری که نشانگر جایگاه والای نذر در جامعه اسلامی است نذرهای مردم معتقد برای مجالس اهل‌بیت است. این‌گونه نذرها بخشى از هزينه‌هاى احياى فرهنگ عاشورا و زمینه‌سازی برای رشد ارزش‌های دینی در جامعه را تأمین می‌کند.
شرايط نذر
1. خواندن صيغه نذر؛ برای آنکه نذر واجب شود و بر عهده شخص قرار بگیرد باید صیغه آن خوانده شود، اما لازم نیست حتماً به زبان عربی باشد؛ بنابراین اگر بگويد: «چنانچه مريض من خوب شود، براى خدا بر من است كه پولی را به فقير بدهم»، نذر او صحيح است.[۵] 2. توانايى انجام نذر؛ اگركسى توانایی انجام کاری را ندارد نمی‌تواند آن را نذر كند؛ مانند این که نذر کند پیاده به کربلا برود در حالی که توانایی انجام آن را ندارد.[۶] 3. نداشتن منع شرعى؛ اگر نذر كند یکی از محرمات و مکروهات را انجام دهد یا یکی از واجبات و مستحبات را ترک کند، نذر او صحیح نیست.[۷] 4. شرايط عمومى؛ کسی که نذر می کند بايد بالغ و عاقل باشد و با اختیار و قصد خود نذر کند[۸] و حاکم شرع او را از تصرف در مالش منع نکرده باشد.[۹]
كفاره نذر
هرگاه انسان عملی را در قالب نذر بر خود واجب کند عمل به آن، الزامی است و اگر به نذر خود عمل نکند باید مجازات عمل نکردن به نذر را بپذیرد و کفاره بدهد. کفاره کسی که از روی اختیار به نذر خود عمل نکند 60 روز روزه پی‌درپی یا غذا دادن به 60 فقیر است.[۱۰] بر این اساس، اگر نذر کرده باشد که مثلا در روز خاصی روزه بگیرد و در آن روز عمدا به نذر خود عمل نکند، بايد علاوه بر قضاى روزه آن روز، كفّاره هم بدهد.[۱۱]
احكام نذر
1. زن نمی‌تواند بدون اجازه شوهر نذر کند و در صورت انجام نذر بدون اجازه، نذر او باطل است.[۱۲] البته در صحت نذر زن از اموال خودش ميان فقيهان شیعه، اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی از فقها چنین نذری را درست دانسته‌اند؛ اما گروهی دیگر اجازه نداده و یا در صورتی که منافات با حقوق شوهر داشته باشد آن را جایز نمی‌دانند.[۱۳] 2. نذر فرزند نیاز به اجازه پدر ندارد، بنابراین اگر فرزند برای امری نذر کرد اگر چه پدر اجازه ندهد باید به نذر خود عمل کند الا اینکه پدر او را از انجام آن کار منع کند، در این صورت نذر او منحل می‌شود.[۱۴] 3. در صورتی که نذر کرده تا عمل خاصی را انجام دهد یا کاری را در زمان معینی انجام دهد باید همان‌طور که نذر کرده آن را انجام دهد. مثلاً اگر نذر کرده در روز خاصی روزه بگیرد یا صدقه بدهد نمی‌تواند روز قبل یا بعد از آن به نذر خود عمل کند.[۱۵] 4. اگر چيزى براى خود امام يا امامزاده نذر كرده باشد بى‌آنكه نام حرم را ببرد، مى‌تواند علاوه بر مصارف حرم، آن را صرف مجالس عزادارى و سوگوارى يا نشر آثار آن بزرگواران، يا كمك به زوّار آن‌ها يا هر كار ديگرى كه نسبتى با آن‌ها دارد بكند اما اگر چیزی برای حرم نذر کرده باشد تنها می‌تواند آن را برای مصارف حرم مانند فرش، پرده، روشنایی و سایر امور آنجا هزینه کند.[۱۶] 5. در صورتى كه صيغه نذر به صورت شرعى خوانده شده باشد تغيير آن جايز نيست اما از آنجا که اکثر مردم صيغه شرعى نمی‌خوانند نذر صحیح منعقد نمی‌شود و تغيير شرایط يا ترك عمل نذر شده جایز است.[۱۷]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ عمید، ذیل واژه نذر.
- ↑ راغب، مفردات الفاظ قرآن، 1412ق، ص797.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2641.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2640.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر،مسأله 2641.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2647.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2648.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2642.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2643.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2654.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسدله 2653.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2644.
- ↑ «نذر زن بدون اجازه شوهر»، سایت پرسمان دانشگاهیان، تاریخ درج مطلب: 19 مهر 1388ش.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2646.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2651.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، بخش نذر، مسأله 2662.
- ↑ گلپایگانی، مجمع المسائل، 1413ق، ج2، ص321.
منابع
- بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن،توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ هشتم، 1381ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دارالشامیه، چاپ اول، 1412ق.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: 25 مرداد1400ش.
- گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل،قم، دارالقرآن الکریم، چاپ چهارم،1413ق.
- «نذر زن بدون اجازه شوهر»، سایت پرسمان دانشگاهیان، تاریخ درج مطلب: 19 مهر 1388ش.