نقاشی سفال و سرامیک
نقاشی سفال و سرامیک؛ رشته‌ای هنری برای نگارگری بر روی سفال و سرامیک
با توجه به طیف وسیع گرایش و علاقه‌ی هنرمندان به نقاشی، انواع مختلفی از این هنر ایجاد شده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها نقاشی روی سفال و نقاشی روی سرامیک و کاشی است.[۱] سرامیک، هنری است که در آن با استفاده از مواد سرامیکی می‌توان اشکال مختلف سفال، کاشی، مجسمه و ظروف را ساخت. این سبک هنری از نوع هنرهای تجسمی محسوب می‌شود. سفال، گونه‌ای سرامیک است که در دمای بین 850 تا 1000 درجه سانتی‌گراد حرارت دیده و برای ساخت آن از گِل رُس یا خاک رُس و چرخ سفالگری استفاده می‌کنند.[۲]
سفالگری از قدیمی‌ترین صنایع‌دستی است که خاستگاه آن را ایران می‌دانند؛ زیرا قدمت این هنر در ایران، به هزاره هشتم تا دهم قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. اولین نمونه‌های به‌جا مانده از سفال‌ها، مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد است. تنوع و تغییرات سفالینه‌ها در ایران سبب دسته‌بندی سبک این آثار به دوره‌های مختلف شده است: سفالینه‌های دوره پیش از تاریخ، سفالینه‌های دوره ماد و هخامنشی، سفالینه‌های دوره اشکانیان، سفالینه‌های دوره ساسانیان، سفالینه‌های دوره اسلامی، سفالینه‌های دوره معاصر.
پس از ورود اسلام به ایران، هنرهای گوناگون به دوره‌های درخشان خود رسیدند. سفالگری نیز از این قاعده مستثنی نبود و سفال‌سازان ایرانی در زمره بهترین‌های دنیا بودند. در همین دوره، سفالگران از تکنیک‌هایی همچون لعاب جلادار، نقاشی زیر لعاب به یک یا چند رنگ، حکاکی و برش برای تزئین سفال‌ها روی آوردند. سفالگران این دوره با بهره‌گیری از نقوش هندسی، خطوط کوفی، نقش پرندگان و حیوانات، خطوط مارپیچ، نقش گل و گیاه و انسان، تزئیناتی را روی کاشی و سفال‌های آن دوره ایجاد کردند.[۳] نقاشی روی سفال، یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های این صنعت هنری محسوب می‌شود،[۴] که با صرف هزینه‌ی کمی به سرانجام می‌رسد. کوزهی آبی‌رنگ دوره سلجوقی، از شاهکارهای سفالگری جهان است که امروزه در موزه متروپولیتن روسیه نگهداری می‌شود.
نقاشی زیرلعابی
نقاشی زیرلعابی، شیوه‌ی نقاشی مصنوعات سفالین و سرامیکی است که قبل از مرحله لعاب‌کاری بر روی قطعات مورد نظر اعمال می‌شود. به‌همین دلیل، این سبک از نقاشی را بسیار بادوام می‌دانند. طیف رنگ‌های مورد استفاده در این روش، نسبت به روش رولعابی، محدودتر است چرا که در دمای بیشتری مصنوعات را تهیه می‌کنند. ظروف چینی، سرامیکی و سفالین تزئین‌شده با جوهر آبی و سفید و سفالینه‌های ایزنیک از نمونه‌های این شیوه‌ی نقاشی هستند.
پانویس
منابع
- فتحعلی‌زاده، شقایق، «کوزهی آبی رنگ»، وبسایت تماس‌ویکی، تاریخ بارگذاری: 8 اردیبهشت 1400ش.
- «مقدمات آموزش نقاشی روی سفال»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 مهر 1400ش.
- Peterson, Beth, “the difference between Pottery and Ceramics”, the spruce Crafts, 2019.