نقاشی شنی
نقاشی شنی؛ آفرینش‌گری یک اثر هنری با ریختن شن و ماسه
نقاشی با شن و ماسه، هنر ریختن شن و ماسه‌های رنگی است که گاهی همراه با رنگدانه‌های پودر شده از مواد معدنی بر روی یک سطح ثابت ایجاد می‌شود. نقاشی‌های شنی در بعضی مواقع، به‌صورت موقتی طراحی و اجرا می‌شوند و از دیرباز در بسیاری از مناطق جهان، به‌ویژه در مراسم آئینی و مذهبی رواج داشتند. نقاشی با شن و ماسه، برخلاف سبک‌های نقاشی‌های دیگر، همراه با تماس مستقیم هنرمند با بینندگان است. دستان هنرمند در این اثر هنری، همزمان بازیگر، کارگردان و آفریننده است و انگشت‌های دست، نقش قلم‌مو را بازی می‌کنند. این هنر در سال‌های اخیر شکل‌های چندرسانه‌ای به خود گرفته است. اجرای این سبک هنری نیازمند حضور ذهن و تمرکز بالایی است تا نقاش بتواند تمام طرح‌ها را به‌صورتی منظم و منسجم پیاده کند.[۱]
پیشینه نقاشی با شن و ماسه
در برخی نقاط جهان، از جمله در میان بومیان آمریکا، بومیان استرالیا، مردم تبت و راهبان بودایی به این سبک نقاشی، «نقاشی خشک» می‌گویند. بومیان جنوب غربی آمریکا نقاشی شن و ماسه را بر روی زمین، پوست حیوانات و یا پارچه اجرا می‌کنند. آن‌ها 600 تا 1000 طرح مختلف سنتی دارند که به «ناوهو» معروف است. این نقاشی‌ها که در مراسم مختلفی طراحی و اجرا می‌شوند، از نظر بومیان آمریکا، محترم است و مقدس شمرده می‌شود.[۲] بومیان، برای تولید رنگ نیز از عناصر طبیعی استفاده می‌کنند؛ مثلا از ذغال برای رنگ سیاه، گچ خردشده برای رنگ سفید، از ماسه‌های رنگی طبیعی، کنجاله ذرت، گل‌ها، ریشه و پوست گیاهان و جز این‌ها. برای رنگ‌های فرعی نیز، همین رنگ‌های اصلی را با هم ترکیب می‌کنند.
هدف از کشیدن برخی از این نقاشی‌ها توسط بومیان، شفای بیماران است. پس از ترسیم طرح‌های خاص، بیمار باید بر روی نقاشی نشسته و مرد نقاش، دعا می‌خواند. بومیان معتقدند که این گونه نقاشی‌های ماسه‌ای به جذب ارواح و رفت و آمد آن‌ها کمک می‌کند.
نقاشی مدرن با شن و ماسه
قدمت نقاشی با شن روی سطوح روشن و شیشه‌ای به کم‌تر از نیم قرن قبل برمی‌گردد. در این سبک هنری، نقاش با استفاده از شن، طرح مورد نظر خود را اجرا می‌کند و سپس با استفاده از پروژکتور و دوربین انیمیشن، نقاشی را روی پرده به نمایش در می‌آورد. نخستین بار در 1968م یک دانشجوی هنر در دانشگاه هاروارد با ریختن شن روی یک جعبه‌ی نورانی و دست‌کاری آن اولین فیلم خود را با نام «پیتر و گرگ» روی صحنه برد. در سال 1977م نیز یک فیلم ساخته‌شده با همین روش، برنده جایزه اسکار شد. پس از آن، کارگاه‌های آموزش این سبک از نقاشی با شن در کشورهای مجارستان، فنلاند، فرانسه، اسپانیا و بلژیک راه‌اندازی شد.[۳]
نقاشی شنی در ایران
در ایران، نقاشی با شن و ماسه در سال‌های اخیر رایج شده و هنرمندانی به‌نام، در این سبک هنری، در ایران با اجرای طرح‌هایی بی‌نظیر، سعی در معرفی این نوع نقاشی به ایرانیان داشته‌اند؛ از آن جمله می‌توان به «فاطمه عبادی»، هنرمند جوان ایرانی اشاره کرد که با شرکت در یک مسابقه تلویزیونی و کسب مقام نخست، این هنر را به ایرانیان شناساند. همچنین اجرای طرح بزرگ‌ترین فرش شنی دنیا در سواحل خلیج فارس که توسط گروهی از جوانان ایرانی در سال 1384ش صورت گرفت، نمونه دیگری از حضور این هنر در ایران است.[۴]
پانویس
منابع
- «قدرت جادویی نقاشی شنی»، وب‌سایت سیمرغ، تاریخ بارگذاری: 1 آبان 1387ش.
- «نقاشی با شن»، وب‌سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: 3 شهریور 1398ش.
- «هنر نقاشی با شن: جادو با شن‌ریزه‌ها»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 5 آبان 1400ش.