ننگرهار

ننگرهار، ولایت (استان) همیشه بهار در شرق افغانستان.

ننگرهار در شرق افغانستان به‌عنوان ولایت همیشه بهار معروف بوده و از نظر اقتصادی به کشاورزی و تجارت وابسته است. این ولایت به‌عنوان محل سکونت پشتون‌ها شناخته شده و امیر عبدالرحمن خان آن را نشانهٔ قدرت و عظمت پشتون‌ها می‌دانست.

تاریخچه

کشف رسم‌الخط آرامی و خروشتی از «درونته»، «هده» و «جلال‌آباد»، نشان‌دهندهٔ سابقۀ تاریخی ولایت ننگرهار است. قدیمی‌ترین کتیبه‌های خروشتی ننگرهار، کتیبهٔ بیماران است که معاصر ازس پادشاه اسکائی در ۵۸ سال قبل از ‌میلاد بوده و حکایت از دوره‌های کوشانیان، کنیشکا و هووشیکا دارد. همچنین، آثار تاریخی در ولایت ننگرهار نشان می‌دهد که در دوره‌های بودایی، کوشانی و اسلامی زندگی اجتماعی در این ولایت جریان داشته است.

اقوام و زبان‌ها

در ولایت ننگرهار اقوام مختلفی مانند تاجیک‌ها، پشه‌ای‌ها و پشتون‌ها زندگی می‌کنند. بیشتر جمعیت این ولایت را پشتون‌ها تشکیل داده‌اند. پشه‌ای و پشتو زبان رایج در این ولایت است، اما اکثریت مردم ننگرهار به زبان پشتو سخن می‌گویند.

موقعیت جغرافیایی

ولایت ننگرهار با مساحت ۷۶۴۱ کیلومتر مربع در شرق افغانستان قرار دارد. مرکز ننگرهار، ولسوالی (شهرستان) جلال‌آباد است. این ولایت در ۱۵۰ کیلومتری شرق کابل، در نزدیکی گردنۀ‌ خیبر پشتونخوا واقع شده است. ننگرهار از طرف غرب با ولایت‌های کابل و لوگَر‌‌، از طرف شمال با ولایت کُنَر، از طرف شمال‌غرب با ولایت لَغمان و از طرف شرق با کشور پاکستان همسایه است.

آب‌و هوا

از نظر آب‌وهوا، ننگرهار اقلیم مدیترانه‌ای داشته و در فصل زمستان دارای بارش زیادی است. سطح متوسط دما در تابستان به45 درجه و در زمستان به 2 درجۀ سانتی‌گراد می‌رسد.

اقتصاد

تجارت و صنعت

تجارت از راه‌های مهم گذراندن زندگى در ننگرهار است. وجود بندرگاه تورخم در این منطقه، زمینه‌ساز تجارت میان پاکستان و افغانستان بوده است. در حقیقت، ننگرهار با قرارگرفتن در مسیر تورخم- کابل، مهم‌ترین مرکز صادرات و واردات محصولات تجارتی بین افغانستان و پاکستان در شرق افغانستان به‌‌حساب می‌آید.

کشاورزی

نزدیک به ۸۰ درصد از شهروندان ننگرهار به کشاورزی اشتغال دارند. میوه‌هایی همچون پرتقال، لیمو، نارنج، زیتون، نی‌شکر، توت زمینی (توت فرنگی)، بادرنگ (خیار) و سبزی‌های مختلف از فرآورده‌های مهم این ولایت هستند.

معادن

با توجه به بررسی‌های انجام شده توسط وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، این ولایت دارای معادن و ظواهر معدنی متعددی است که از آن جمله می‌توان به مَسکویت در جلال‌آباد، تالک، مگنیزیت و نفرایت در اچین و غوندی ماماخیل، زغال سنگ در سفیدکوه، نفرایت در درکی و گچ در وزیر تتنگ اشاره کرد.

فرهنگ و هنر

ادبیات

در ننگرهار، تعداد زیادى از انجمن‌های فرهنگى و ادبى مانند «ننگرهار ادبى بَهیر»، «جلال‌کوت ادبى»، «ختیز ادبى بَهیر»، «د خَتَیزی سیمی دَلیکوالو ژورنالیستانو خپلواکه تولنه»، «رود ادبى بَهیر» و «ناکاره تولنه»، فعال هستند. علاوه بر آن، شمارى از ناشران کتاب نیز در این استان وجود دارند. مشاعرة سالانة «گل نارنج» در ننگرهار در فصل بهار برگزار می‌شود که شاعران و فرهنگیان ولایت‌های مختلف افغانستان در آن مشارکت می‌کنند. این مشاعره در حدود نیم‌قرن قدمت دارد.

موسیقی

ولایت ننگرهار، موسیقى ویژه‌ای دارد که با آلات موسیقی مخصوص به‌خود شامل طبل، رباب و سه‌تار نواخته می‌شود. این موسیقى محلى که ترتیب و تنظیم ویژه‌ای دارد، از مقام آغاز شده و بعد از آن غزل، چاربیتی، لوبه و سروکى خوانده می‌شود.

رسانه

۳۳ رسانهٔ دولتى‌ و خصوصی در این استان فعالیت دارند. رادیوهای ملى‌‌‌، شرق‌‌‌، مرام‌‌‌، صفا‌‌، کلید‌‌، شرق‌‌، نرگس‌‌، اصلاح‌‌‌، اباسین‌‌‌، سپِین‌غر‌‌‌، نَن‌‌‌، همیشه‌بهار‌‌، ان عکاس‌‌‌، حقیقت‌‌، مینه‌‌‌، وطن‌دار و رسانه‌هاى تصویرى همچون تلویزیون‌های ملى‌‌‌، شرق‌‌، انعکاس و تابان از جمله رسانه‌های فعال در ننگرهار هستند.

ورزش و بازی‌های محلی

در ننگرهار، رشته‌های ورزشی چون کریکت، والیبال، فوتبال، بوکس، تکواندو، بسکتبال، کشتى، فری‌فایت و کاراته پُرطرفدار هستند. همچنین بازی‌هایی مانند خوسى، دازغَپى، پَتپَتونى و دَی‌اودانک در شهرستان‌های دورافتادۀ این ولایت رواج دارند.

آموزش و پژوهش

مکاتب

براساس برآورد وزارت معارف افغانستان، در استان ننگرهار، ٧٧٥ هزار دانش‌آموز در ٨٥٥ مکتب مشغول به تحصیل هستند. ٤٢ درصد این جمعیت را دختران تشکیل می‌دهند. همچنین، در این مدارس، ١٤ هزار معلم مشغول به تدریس هستند.

دانشگاه‌ ننگرهار

دانشگاه ننگرهار به‌عنوان مهم‌ترین مرکز آموزش عالی استان در سال 1341ش تأسیس شده است. این دانشگاه فعالیت‌های خود را با دانشکدهٔ طب آغاز کرد. سپس دانشکده‌های زراعت، هنرهای زیبا، اقتصاد، شرعیات، حقوق، مهندسی، اقتصاد، دامپزشکی، ادبیات، علوم کامپیوتری، تعلیم و تربیت و روزنامه‌نگاری به‌ آن اضافه شده است. در این دانشگاه بیش از 15 هزار دانشجو و 60۰ استاد مصروف آموزش هستند.

دانشگاه‌های خصوصی

دانشگاه‌های خراسان، آریانا، سپین غَر، الفلاح، روشان و التقوا از جمله مراکز آموزش عالی خصوصی در ولایت ننگرهار هستند.

کتابخانهٔ عامه

در این ولایت چندین کتابخانة دولتی و خصوصی وجود دارد که مهم‌ترین آنها کتابخانة عامه و کتابخانة مرکزی دانشگاه ننگرهار بوده و برخی کتابخانه‌های سیار نیز وجود دارند.

مدارس دینی

در ۲۰ ولسوالی ننگرهار ۱۹۵ مدرسة دینی وجود دارد. اکثریت این مدارس از امکاناتی چون خوابگاه و سه وعدة غذایی برخوردار هستند.

تقسیمات کشوری

مرکز ولایت ننگرهار، شهر جلال‌آباد بوده و در این ولایت ۲۲ ولسوالی بنام‌های آچین، بَتی‌کوت، بِهسود، پَچیرواَگام، جلال‌آباد، حصارَک، چَپَرهار، خوگیانی، دَربابا، درة نور، ده‌بالا، رودات، سُرخ‌رود، شیرزاد، شینوار، کامه، کوت، کوزکُنر، گوشته، لعل‌پور، مُهمند دره و نازیان قرار دارد.

گردشگری

آثار باستانی بَهرآباد، چهارباغ صفا و تخت بابر از جملة مناطق دیدنی ننگرهار به‌شمار می‌روند. همچنین زیارتگاه‌های دولکَى بابا، میاعلى صاحب، آخوند موسى بتى‌کوت، گردى‌غَوث، سراج‌العمارت، مقبره غازى امان‌الله‌خان، مزار پاچان و مزار شاه فیض‌الله‌آغا از مراکز دینی این منطقه محسوب می‌شوند. در استان ننگرهار یک موزة باستانی به‌نام هده وجود داشته و تحت نظارت ادارة اطلاعات و فرهنگ است.

زیرساخت‌ها

میدان هوایی

میدان هوایی (فرودگاه) ننگرهار که در دورة جمهوریت به‌عنوان فرودگاه نظامی استفاده می‌شد، بعد از دو دهه برای پروازهای ملکی (مسافری) آماده شده است. بر اساس اعلان وزارت ترانسپورت، سه تا چهار پرواز در هر هفته، از این میدان هوایی انجام خواهد شد.

منابع آبی

سد بزرگ آبی ننگرهار که توسط روس‌ها در منطقۀ درونتة جلال‌آباد ساخته شده، حدود سه مگاوات برق تولید می‌کند. سد زیری‌بابا نیز که در شهرستان خیوه واقع است در سال ١٣٨٥ش افتتاح شده و زمین‌های شهرستان خیوه را آبیارى می‌کند.

فعالیت‌های ناکامورا در ننگرهار

تیتسو ناکامورا، پزشک، امدادرسان و نیکوکار اهل جاپان (ژاپن)، بخش بزرگی از زندگی ‌خود را وقف بهبود زند‌گی افغانستانی‌ها به‌ویژه باشند‌گان (شهروندان) ولایت شرقی ننگرهار کرد. او یازده سربند و آب‌رو را برای مهار آب کُنَر ساخت تا از این آب، برای کشاورزی بخش بزرگ زمین‌ها در ننگرهار استفاده کنند. همچنین وی با حفر ۱۵۰۰ چاه عمیق و فراهم‌سازی آب نوشیدنی برای ۶۵۰ هزار نفر در ننگرهار کمک شایانی کرد. ساخت دو مسجد، دو شفاخانه (بیمارستان) و پارک تفریحی از کارهای دیگر او در شرق افغانستان هستند.

منابع طبیعی

مشهورترین رشته‌کوه‌ استان ننگرهار، اسپِین‌غر است که به طول ۱۸۰ کیلومتر در جنوب این استان واقع شده است. این سلسله کوه از ٨٤ کیلومترى شرق پیشاور پاکستان آغاز و به‌سوی غرب تا نزدیکی استان لوگَر امتداد یافته است. سلسله کوه‌های اسپِین‌غر به‌دلیل ارتفاعات زیاد در بیشتر فصل‌های سال، پوشیده از برف بوده و همین موضوع باعث ایجاد جنگل‌های سرسبز و انبوه در این سلسه کوه‌ها شده است. این سلسله کوه‌ها دارای دَره‌های زیادی است که اسامی مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از مومَنددَره‌‌، کوت‌دَره‌‌، دَره‌جو‌‌، توره‌بوره و تورغَر است. تورغَر دومین رشته‌کوه بزرگ استان، در قسمت جنوبی ننگرهار واقع شده که از منطقة درونته آغاز و تا شرق کابل امتداد یافته است. طول تورغَر در حدود ١٥٠ کیلومتر و ارتفاع بلندترین قلة آن به ٤١٦٧ متر می‌رسد. سرخ‌آب‌‌، مشهورترین رود ننگرهار است که در برخی فصول سال به‌دلیل بارش زیاد باران‌‌، طوفانی است. این رود از کوه‌های اسپین‌غَر سرچشمه گرفته و در نهایت به رودخانة کابل می‌ریزد.

منابع

• «آغاز پروازهای ملکی از میدان هوایی ننگرهار»، طلوع نیوز، تاریخ بارگذاری: ۲۸ جوزا ۱۴۰۱ش.
• عزم، کاوه، «مدارس دینی ننگرهار، مراکز وحشت و انتحار پروری»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان، تاریخ بارگذاری: 1 ثور ۱۳۹۵ش.
• «پوهنتون‌ها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی»، وب‌سایت ریاست تضمین کیفیت و اعتباردهی، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۴۰۱ش.
• بادنج، معصومه و امیراحمدیان، بهرام، «جلال‌آباد»، دانشنامه جهان اسلام، 1393ش.
• شهیر، علی‌شیر، «ننگرهار پایتخت ستروس در افغانستان»، روزنامه صبح کابل، تاریخ بارگذاری: ۶ دسامبر ۲۰۱۹م.
• «ظواهر معدنی ولایت ننگرهار»، وب‌سایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، تاریخ بازدید: ۴ دی ۱۴۰۱ش.
• «کتلاک پوهنتون‌ها و موئسسات تحصیلات عالی دولتی»، وب‌سایت وزرات تحصیلات عالی افغانستان، ۱۳۹۹ش.
• «کتابخانه سیار در شهر ننگرهار»، خبرگزاری فرهنگ، تاریخ بارگذاری: ۱۳ سرطان ۱۴۰۰ش.
• «کشف آثار باستانی در ننگرهار افغانستان»، موسسه فرهنگی اکو، تاریخ بارگذاری: ۳۱ شهریور ۱۳۹۹ش.
• کهزاد، احمدعلی، تاریخ ادبیات افغانستان، ریاست دارالتألیف وزارت معارف افغانستان، ۱۳۳۰ش.
• «معرفی استان ننگرهار»، وب‌سایت سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۴ دی ۱۴۰۱ش.
• «معرفی ولایت ننگرهار»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: ۴ دی ۱۴۰۱ش.
• «ناکامورا کی بود و چه کارهایی را برای ننگرهار انجام داد»، طلوع نیوز، تاریخ بارگذاری: ۱۴ قوس ۱۳۹۸ش.
• «نگاهی به شهر همیشه بهار»، خبرگزاری آرزو، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۴۰۱ش.