نیمروز
نیمروز؛ از ولایت‌های تاریخی در جنوب غرب افغانستان.
نیمروز از ولایت‌های مشهور و تاریخی افغانستان است که از شش ولسوالی (فرمانداری) تشکیل شده است. این ولایت از نظر اقتصادی و فرهنگی جایگاه خاصی در افغانستان دارد.
نام‌گذاری
نیمروز برگرفته از واژۀ پارسی میانه، به‌معنای «جنوب» است. این نام در نسخۀ ارمنیِ کتاب شهرستان‌های ایرانشهر با عنوان کوست نیمروز، به‌معنای بخش جنوب‌شرقی، در کنار سه کوست (بخش) دیگر ایرانشهر یاد شده است.[۱]
در مورد ریشه‌شناسی نام نیمروز، برخی معتقدند که خسروچین یک نیمروز در آن مکان لشگر خود را برپا کرد؛ سلیمان نبی پس از آن که آن‌جا را پر از آب دید دستور به ریختن خاک داد و این کار، یک نیمروز طول کشید. در اوستا هم ژپیتو به‌معنای جنوب است، چون نیمروز در جنوبی‌ترین بخش حکومت پیشدادیان قرار داشته از آن زمان به نیمروز مشهور است.[۲]
پس از مدتی، از واژۀ «نیمروز/ نیمروزان»، اصطلاح عربی «نصف‌النهار» ساخته شد. برخی منابع از نیمروز به‌عنوان میانگاه (نصف‌النهار) جهان نام می‌برند.[۳]
تاریخچه
ولایت نیمروز از زمان امیر شیر علی‌خان تا اواخر حکومت حبيب‌الله خان جزء ولایت فراه بود و در سال ١٣٤٣ش به یک ولایت مستقل تبدیل شد. نیمروز تاریخ کهن و باستانی داشته است. در قرن دوم میلادی به‌نام سیستان یا سجستان یاد می‌شد که شاهان ساکا در این ایالت حکمرانی داشتند. بعضی مورخین از ساکستان نیز نام برده‌اند.[۴]
سیستان (دلتای هیرمند)، مرکز حماسه‌های کهن و مهد تهذیب اوستایی است. سیستان در قرون وسطی و به‌خصوص از قرن هفتم تا اواخر قرن چهاردهم میلادی دارای جمعیتی کثیر و شبکه‌های منظم آبیاری بوده است. این منطقه، در هفتصد سال اخیر، از آبادترین نقاط به‌شمار می‌رفته و از جهت فراوانی تولیدات کشاورزی، به "گدام غلۀ آسیا" و از نظر عمران، سرسبزی و طراوتِ نخلستان‌ها به "بصرۀ خراسان" شهرت یافته بود.[۵]
جمعیت‌شناسی
براساس گزارش ادارۀ ملی احصائیه و مرکز معلومات،[۶] جمعیت نیمروز در سال ۲۰۲۰-۲۰۲۱م، ۱۸۳٫۵۵۴ نفر برآورد شده است. پرجمعیت‌ترین ولسوالی ولایت نیمروز ولسوالی زرنج است[۷] که ۶۳ هزار و ۹۹۲ نفر نفوس داشته و جمعیت شهری ساکن در آن ۱۶ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۸] بلوچ‌ها جمعیت عمدۀ این ولایت را تشکیل داده و پس از آن پشتون‌ها، تاجیک‌ها، براهویی‌ها و ازبک‌ها قرار دارند. زبان‌های بلوچی، فارسی، سیستانی و پشتو در این ولایت رایج است.[۹] همچنین جمعیت قابل‌توجهی کوچی در این ولایت زندگی می‌کنند که شمار آنها در فصل‌های مختلف سال متفاوت است. نیمروز به‌عنوان مرکز قوم بلوچ شناخته می‌شود.[۱۰]
موقعیت جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی نیمروز 31 درجۀ شمالی و ۶۲٫۵ درجۀ شرقی است.[۱۱] نیمروز از شمال با فراه، از شرق با هلمند، از جنوب با پاکستان و از غرب با ایران هم‌مرز است.
منابع آبی
رود هیرمند و دنبالۀ آن به‌نام خاشرود، رام‌رود و سنارود در این ولایت جریان دارند.[۱۲] این ولایت با وجود رودخانه‌های خود، طبیعتی خشن و فقیر با دشت‌ها و بیابان‌های پهناور و خشک دارد.[۱۳]
دشت‌ها
ولایت نیمروز دارای زمین‌هایی هموار، دشت‌ها و ریگستان‌های وسیع است. دشت توبه، گرمسیر، دشت مارگو و دشت باخیل، از مناطق صحرایی این ولایت هستند.[۱۴] شوره‌زار گورزره نیز در این ولایت قرار دارد.[۱۵]
پوشش گیاهی
جنگل‌های برگریز، چنار، ریوکلتپس، بید پنجه، چنار انار، پسته و گل بید در این ولایت وجود داشته و در بخش‌های کوهستانی آن، ناجو هم دیده می‌شود. مجموع مساحت جنگل‌های نیمروز به ٤٨٦٠٠ جریب می‌رسد.[۱۶]
اقتصاد
1. تجارت
ولایت نیمروز از ابتدای قرن بیست‌ویکم میلادی، به یکی از مراکز اصلی تجارت بین‌المللی افغانستان تبدیل شده است[۱۷] و بیشترین روابط تجاری آن با کشور ایران، برقرار است. فابریکات آب معدنى و تولید پلاستیک که در شهر زرنج فعالیت دارد، نقش مهمی در رشد اقتصاد نیمروز ایفا کرده است.[۱۸] از سال ۲۰۱۸م این ولایت از نظر عواید گمرکی پس از ننگرهار، هرات و بلخ، رتبۀ چهارم را به دست آورده بود. به‌دلیل اقتصاد محلی پرجنب‌وجوش و امنیت نسبی آن بر اساس معیارهای جنوب، بسیاری از تاجران از مناطق ناامن‌تر مانند هملند و فراه در سال‌های اخیر در زرنج مستقر شده و در صادرات و واردات آن‌جا مشارکت دارند. شهر زرنج، با جذب تاجران و کسب‌وکارها از ولایات فراه و هلمند بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۹م دو برابر گسترش یافته است. علاوه بر آن، رشد تجارت فرامرزی از طریق ولایت نیمروز نشان‌دهندۀ تغییر در اولویت‌های ژئوپلتیک است.[۱۹]
2. کشاورزی
بر اساس معلومات رياست زراعت نيمروز، سطح کشت گندم، کوکنار (خشخاش)، خربوزه و تربوز (هندوانه) در اين ولايت بسيار زیاد است.[۲۰] ولایت نیمروز در سال ١٣٩٩ش از ۴۰ هزار هکتار زمین، بالغ بر یک میلیون تُن هندوانه (تربوز) و ٥۰۰ هزار تُن خربزه برداشت کرده که در تاریخ کشاورزی این ولایت به‌عنوان رکورد به ثبت رسیده است. انار، پنبه، گندم، لبلبو و پسته از تولیدات مهم نیمروز است.[۲۱]
فرهنگ و هنر
رسانه: تلويزيون ملی و تلويزيون‌هاى شمشاد، طلوع، لِمر و آريانا و نیز شبکه‌های راديو آرمان، آريانا و نوا در اين ولايت وجود دارند. همچنین، يک راديوی محلى به‌نام دوستی نیز در اين ولايت فعال است. در نیمروز، برخی نهادهای اجتماعی به برگزاری نشست‌های فرهنگی می‌پردازند؛ مانند اتحادیۀ شعرا و نویسندگان جوان نيمروز. تعدادی از رسانه‌هاى مکتوب مانند صداى نيمروز، نيمروز و مجلۀ مذهبى موسوم به علم و بيان نيز در این ولایت چاپ می‌شوند.[۲۲]
آداب‌ورسوم: مراسم ميلاد‌النبى، سال جديد و اعیاد دینی در نیمروز، جشن گرفته می‌شوند. برخی مشاعره‌هاى مناسبتى نیز در این ولایت برگزار می‌شوند.
مشاهیر: علما و دانشمندان زیادی از این سرزمین رشد کرده‌اند؛ فرخی سیستانی،[۲۳] یعقوب لیث صفاری، وکیل دوست محمد خان و محمد اعظم سیستانی، از جمله مشاهیر این ولایت شمرده می‌شوند.[۲۴]
ورزش: بر اساس معلومات آمريت ورزشى نيمروز، در اين ولايت در حدود 90 بازی تیمی وجود دارد که تعداد بازیکنان آن به سه هزار تن می‌رسند. بازى‌هاى فوتبال، واليبال، وزنه‌بردارى، تکواندو، کونگ‌فو، کاراته و فوتسال بازیکنان و علاقه‌مندان بیشتری در این ولایت دارد. وزنه‌بردارى اين ولايت چندین بار موفق به دریافت مدال‌هاى بين‌المللى شده‌اند.[۲۵]
صنایع محلی: برخی از مردم با استفاده از پنبه و پشم، تکه‌های محلی تهیه می‌کنند. مردم این منطقه، در قالی‌بافی و ساختن قایق نیز مهارت کامل دارند. قالی یکی از صنایع و محصولات مهم زرنج و مردم نیمروز است.[۲۶]
آموزش و پژوهش
بر اساس آمار ریاست معارف نیمروز، در این ولایت ۸۶ هزار شاگرد در ۲۵۰ مکتب، مشغول به تحصیل هستند. افزون بر مکاتب، ۵ لیسۀ زراعتی (کارودانش کشاورزی) و تخنیکی (فنی و حرفه‌ای) نیز در مرکز و ولسوالی‌های نیمروز فعالیت دارند. شمار مدارس دینی خصوصی این ولایت نیز به ۲۰ باب می‌رسد که شاگردان دختر و پسر، مشغول فراگیری آموزش‌های دینی در آن هستند.[۲۷] مؤسسۀ تحصیلات عالی نیمروز و مؤسسۀ تحصیلات عالی خصوصی بارک[۲۸]در نیمروز هستند.[۲۹]
تقسیمات کشوری
ولایت نیمروز به شمول شهر زرنج از شش واحد ادارى تشکیل شده که عبارتند از: دلارام، کَنگ، چهار برجک، چخانسور و خاشرود.[۳۰] از آبادی‌های مهم آن نیز می‌توان به کرودی، میرآباد، قلعه فتح، دشت مارگو، کده، کرکی، و شند اشاره کرد.
گردشگری
در بین آثار باستانی و تاریخی نیمروز می‌توان به قلعۀ چهل برج زرنج اشاره کرد. این قلعه، در 15 کیلومتری شهر زرنج قرار داشته و از جمله آثار گِلی و به‌جای مانده از سیستان ماقبل تاریخ است.[۳۱]
خطرات زیست‌محیطی
اقلیم صحرایی نیمروز سبب شده تا بارندگی در طول سال در این ولایت اندک بوده و تنها در برخی از قسمت‌های آن (شمال شرقی) ببارد. دمای هوا در تابستان بین 30 تا 40 درجه و در زمستان بین 5 الی 8 درجۀ سانتی‌گراد در نوسان است. هوا در تابستان گرم و آلوده است. گردبادهای ۱۲۰ روزه در حوزۀ هامون سیستان، گورزَرَه، دِیشُو و چاربرجك بسیار زیاد است. شدت بادها تا حدی است که به آن «سیاه باد» می‌گویند.[۳۲] سیلاب‌های طوفانی نیز در این منطقه رخ می‌دهد؛ مانند طوفان سال ۱۹۶۵م در زرنج که تعداد زیادی خانه را تخریب کرده و اراضی زراعتی و کانال‌ها را از بین برد.[۳۳]
زیرساخت
به‌دلیل فعالیت‌های ترافیکی، بر دریای (رودخانۀ) خاشرود يك پل به‌نام غرغری ساخته شده است. این پل، زرنج را با کندهار از راه دلارام وصل کرده و برای کوچی‌ها زمینۀ عبور مواشی آنها را مهیا می‌کند که در امتداد دریا به چراگاه بروند. در امتداد دریای (رود) هلمند، سرکی) خیابان( ساخته شده که سیستان را به چاربرجك و رباط جعلی در انتهای جنوب غرب آن متصل می‌کند. يك راه از زرنج به لشکرگاه کشیده شده و در امتداد هامون سیستان راه دیگری تحت عنوان فراه و فراه‌رود ساخته شده که به دلآرام می‌رسد. در ولسوالی‌های کنگ، چخانسور و خاشرود راه‌های درجۀ سومی وجود دارد که در مجموع معضل حمل‌و‌نقل را رفع کرده‌اند.[۳۴] بزرگراه دلارام - زرنج توسط هند[۳۵] از طریق چخانسور ساخته شده که انتظار می‌رود توسعۀ اقتصادی- اجتماعی را در این منطقه به دنبال داشته باشد.[۳۶] فرودگاه زرنج تنها فرودگاه در نیمروز است که در 13 مایلی شرق شهر زرنج ساخته شده و در آن تنها پروازهای داخلی صورت می‌گیرد.[۳۷] هتل تمدن یکی از هتل‌های نیمروز، در نزدیکی شهر زرنج واقع شده است.[۳۸]
بهداشت و سلامت: بیمارستانی به‌دستور رییس‌جمهور غنی در منطقۀ سیاه چشمان ولایت نیمروز ساخته شده و تأمین‌کنندۀ آن هم وزارت صحت عامه (بهداشت و درمان) بوده است.[۳۹] همچنین بیمارستان شهر زرنج با ۳۲ تخت بستری در ولایت نیمروز واقع در جنوب‌‌غربی افغانستان با همکاری هلال احمر کشور ایران ساخته شده است.[۴۰]
پانویس
- ↑ جمعی از نویسندگان، پژوهشی بر جغرافیای تاریخی نام‌‌‌‌جای‌های کوستِ نیمروز ساسانی ازمنظرِ منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی، ص28
- ↑ مفید، «شناسایی آستان یا گوشته یا ولایت نیمروز»، وب‌سایت ماریو دارو.
- ↑ مرادی غیاث آبادی، نیمروز: میانگاه جهان، وب‌سایت پژوهش‌های ایرانی
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.
- ↑ «پیشینه تاریخی ولایت نیمروز»، وب‌سایت مقام ولایت نیمروز .
- ↑ «منسفیلد، منجنیق‌ها، پیکپ‌ها و تانکرها:: تولید و تجارت فرامرزی و شکل گیری اقتصاد سیاسی در مرزهای نیمروز»، وب‌سایت واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان.
- ↑ اخلاقی،«ولایت سیاه بادها»، وب‌سایت سیستم معلومات گردشگری افغانستان.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.
- ↑ رحمان اوغلو، «معلومات عمومی درباره ولایت نیمروز»، وب‌سایت راز بلاگ.
- ↑ عرفان، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، 1399ش، ص116.
- ↑ نیمروز، گوگل مپ.
- ↑ اخلاقی،ولایت سیاه بادها، سایت سیستم معلومات گردشگری افغانستان
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص142
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص142.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص142.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص144
- ↑ «امنیت به لطف تجارت: نیمروز قطب قاچاق مواد مخدر و تجارت فرامرزی در سایه قرارداد امنیتی نانوشته»، وب‌سایت کلکین
- ↑ «دست‌آوردهای ریاست زراعت نیمروز در سال مالی ۱۳۹۹».
- ↑ «سقوط نیمروز: تغییر دهنده بازی نمادین یا اقتصادی؟»، وب‌سایت شبکه تحلیلی افغانستان
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص141.
- ↑ «نیمروز یا گدام سابق آسیا در چه وضعیت است؟»
- ↑ «معرفی ولایت نیمروز»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.
- ↑ «لایق اداره ی ولایت نیمروز چه کسی است؟»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان.
- ↑ «معرفی ولایت نیمروز»، وب‌سایت آژانس خبری پزواک.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص143.
- ↑ «معرفی ولایت نیمروز»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ «پوهنتون ها/مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی»، وب‌سایت ریاست تضمین کیفیت و اعتباردهی.
- ↑ «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.]
- ↑ «ولایت نیمروز نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص143.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص144.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص141.
- ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص143.
- ↑ «آینده سرمایه‌گذاری‌های هند در افغانستان چه می‌شود؟»، وب‌سایت کلکین.
- ↑ «استان نیمروز»، وب‌سایت باغداری.
- ↑ «زرنج، صاحب فرودگاه می‌شود»، وب‌سایت شبکه اطلاع رسانی افغانستان.
- ↑ Tamadon Hotel, Map carta
- ↑ «بیمارستان ۱۰۰ بستر ولایت نیمروز به بهره‌برداری رسید»، وب‌سایت تلوزیون چکاد.
- ↑ «بیمارستان هلال احمر ایران در افغانستان راه‌اندازی می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
منابع
- اخلاقی، زینب، «ولایت سیاه بادها»، وب‌سایت سیستم معلومات گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 29 اردیبهشت 1399ش.
- «استان نیمروز»، وب‌سایت باغداری، تاریخ بازدید: 29 آذر 1401ش.
- «امنیت به لطف تجارت: نیمروز قطب قاچاق مواد مخدر و تجارت فرامرزی در سایه قرارداد امنیتی نانوشته»، وب‌سایت کلکین، تاریخ بارگذاری: ۱۹ مهر ۱۴۰۱ش.
- «آینده سرمایه‌گذاری‌های هند در افغانستان چه می‌شود؟»، وب‌سایت کلکین، تاریخ بارگذاری: ۷ خرداد ۱۴۰۱ش.
- «بیمارستان ۱۰۰ بستر ولایت نیمروز به بهره‌برداری رسید»، وب‌سایت تلوزیون چکاد، تاریخ درج مطلب 27 اردیبهشت 1399ش.
- «بیمارستان هلال احمر ایران در افغانستان راه‌اندازی می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب 30 خرداد 1400ش.
- «پوهنتون‌ها / مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی»، وب‌سایت ریاست تضمین کیفیت و اعتباردهی، تاریخ بازدید 1 دی 1401ش.
- «پیشینه تاریخی ولایت نیمروز»، وب‌سایت مقام ولایت نیمروز، تاریخ بازدید: 30 آذر 1401ش.
- جمعی از نویسندگان، «پژوهشی بر جغرافیای تاریخی نام‌‌‌‌جای‌های کوستِ نیمروز ساسانی (از منظرِ منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی)»، در دوفصلنامه علمی جستارهای تاریخی، شمارۀ 2، 1398ش.
- جیلانی، غلام، جغرافیای ولایات افغانستان، کابل، اداره کتابخانه‌های سیار اریک، 1379ش.
- «دست‌آوردهای ریاست زراعت نیمروز در سال مالی۱۳۹۹»، تاریخ درج مطلب: 21 دی 1399ش.
- دیوید منسفیلد، «منجنیق‌ها، پیکپ‌ها و تانکرها: تولید و تجارت فرامرزی و شکل‌گیری اقتصاد سیاسی در مرزهای نیمروز»، ترجمه‌ی فریدون شارق، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 15 آذر 1385ش.
- رحمان اوغلو، معلومات عمومی درباره ولایت نیمروز، وب‌سایت راز بلاگ، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1392ش.
- «زرنج، صاحب فرودگاه می‌شود»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 11 تیر 1393ش.
- عرفان، داوود، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، 1399ش.
- مرادی غیاثآبادی، رضا، «نیمروز: میانگاه جهان، وب‌سایت پژوهش‌های ایرانی»، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1387ش.
- «معرفی ولایت نیمروز»، آژانس خبری پژواک، تاریخ بازدید: 29 آذر.
- مفید، «شناسایی آستان یا گوشته یا ولایت نیمروز»، وب‌سایت ماریو دارو، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1400ش.
- «منسفیلد، منجنیق‌ها، پیکپ‌ها و تانکرها:: تولید و تجارت فرامرزی و شکل گیری اقتصاد سیاسی در مرزهای نیمروز»، وب‌سایت واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 6 دسامبر 2020م.
- «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی، تاریخ بازدید: 30 آذر 1401ش.
- «نیمروز یا گدام سابق آسیا در چه وضعیت است؟»، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
- «نیمروز»، گوگل مپ، تاریخ بازدید: 30 آذر 1401ش.
- «ولایت نیمروز نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: 30 آذر 1401ش.
- The Fall of Nimruz: A symbolic or economic game-changer,Last visited: 23 December 2022 Foschini, Fabrizio
- Tamadon Hotel, Mapcarta, Last visited: 23 December 2022