هزاره‌های اهل سنت

هزاره‌های اهل‌سنت؛ پیروان اهل‌سنت از قوم هزارۀ افغانستان.

هزاره‌های اهل‌سنت، بخشی از قوم هزاره هستند که پس از سرکوب و قتل‌عام شیعیان توسط عبدالرحمن و حاکمان پس از او، به اجبار مذهب اهل‌سنت اختیار کردند و هویت مذهبی خود را کتمان کردند.

تاریخچه

به‌باور بسیاری از محققان، گرایش هزاره‌ها به مذهب سنی، از سال ۱۸۹۲م پس از قتل‌عام و نسل‌کشی مردم هزاره توسط عبدالرحمن شروع شد. پیش از آن در دوران تیمور، نادرشاه افشار و حاکمان ابدالی و محمدزایی‌ها نیز اقداماتی علیه هزاره‌ها صورت گرفت که باعث فروپاشی جامعۀ هزاره و آوارگی مدام این مردم شد و آنان را به اجتماعات دور از هم، تقسیم کرد.

گسترۀ جغرافیایی

هزاره‌های‌ اهل‌سنت، در شمال، شمال‌شرقی، مرکز، غرب و جنوب افغانستان زندگی می‌کنند؛اما تمرکز اصلی هزاره‌های اهل‌سنت در ولایت‌های بغلان، قندوز و بدخشان است.

جمعیت

برخی منابع، جمعیت هزاره‌های‌ اهل‌سنت را حدود چهار میلیون نفر تخمین زده‌اند. 1. در ولایت بغلان، نه ولسوالی هزاره‌نشین بوده و 65 درصد نفوس این ولایت را تشیکل می‌دهند؛ 2. در ولایت قندوز، سه ولسوالی مربوط به هزاره‌های اهل‌سنت است که 30 درصد جمعیت این ولایت را تشکیل می‌دهند. 3. در ولایت بدخشان تعداد هزاره‌های سنی بیش از پنجاه هزار خانوار برآورد شده است. بیش‌ترین جمعیت هزاره‌های سنی در ولایت بدخشان ساکن ولسوالی‌های ارگو، تیشکان، درایم و کشم است. هزاره‌های بدخشان تاکنون فرهنگ و باورهای سنتی خود را حفظ کرده‌اند. از این جمعیت، برخی به لهجۀ هزارگی و بعضی به لهجۀ تاجیکی بدخشانی سخن می‌گویند. هزاره‌هاي سنی در ولایت بدخشان از تیره هزاره‌های قرلق، گاوی، تاتار و فرشغان هستند.

وضعیت اجتماعی

الف) تقیۀ‌ مذهبی و اجتماعی

هزاره‌ها که مورد خشم حاکمیت قرار گرفته و تبعید شدند، در حضور سایر مذاهب خود را سنی تاجیک یا پشتون معرفی می‌کردند. پس از سرکوب و قتل عام هزاره‌ها توسط عبدالرحمن و حاکمان پس از او هزاره بودن تبدیل به «دشنام اجتماعی» شد؛ برخی از هزاره‌ها برای برون‌رفت از این چالش اجتماعی، هویت هزاره‌گی خود را کتمان کردند. زبان فارسی و مذهب حنفی موجب پیوستگی هزاره‌های سنی و تاجیک‌ها شد.

ب) بحران هویتی

هزاره‌های اهل‌سنت با تکیه بر زبان فارسی و پناه‌بردن به هویت تاجیکی، کوشیدند که از ارزش اجتماعی برخوردار باشند و در قدرت سیاسی شریک شوند. به‌همین دلیل در آمار جمعیتی، بخشی از قوم تاجیک یا پشتون به‌شمار می‌آیند. البته آنها به‌طور کامل از طرف قوم تاجیک نیز پذیرفته نشدند و همچنان دچار بحران هویتی هستند.

ج) احیای هویت

هزاره‌های‌اهل‌سنت که سال‌ها بخش فراموش‌شدۀ معادلات سیاسی و اجتماعی بودند و قدرت اظهار هویت نداشتند، پس از شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی افغانستان و توسعۀ سیاسی-اجتماعی فرصت اظهار هویت یافتند.

1. تشکیل شورای سراسری هزاره‌های اهل‌سنت

هزاره¬های اهل‌سنت، در دوران نظام جمهوری برای انسجام بیشتر و تقویت آگاهی اجتماعی و هویتی، «شورای سراسری هزاره‌های اهل‌سنت» را تشکیل دادند که در خودآگاهی و معرفی آنها برای مردم افغانستان بسیار مؤثر بود.

2. تدوین متون علمی

کتاب «هزاره‌های اهل‌سنت» برای معرفی این بخش از جامعه توسط حفیظ شریعتی، به‌نگارش درآمد و در رسانه‌ها مطرح شد.

3. تشکیل شورای هزاره‌های افغانستان

در سال‌های اخیر، «شورای هزاره‌های افغانستان» تشکیل شده است که شامل هزاره‌های شیعه، سنی و اسماعیلیه می‌شود که بیشتر بر هویت و همبستگی قومی هزاره‌ها تأکید می‌کند. با هویت‌یابی این بخش از جامعه به‌عقیدۀ برخی کارشناسان اجتماعی هزاره‌های اهل‌سنت حلقۀ وصل بین دو مذهب شیعه و سنی و اقوام دیگر می¬شود.

منابع

• «اعلام موجودیت شورای سراسری هزاره‌ها در افغانستان»، خبرگزاری فرارو، تاریخ بازدید 14 فروردین 1402ش.
• بدخشی، سراج‌الدین، «هزاره‌های اهل‌سنت ولایت بدخشان»، پایگاه اطلاع‌رسانی جاغوری، 10 سپتامبر 2020م.
• شریعتی، حفیظ، «کتاب:‌هزاره‌های اهل‌سنت افغانستان» وب‌سایت بامیان نیوز، تاریخ بازدید: 12 فروردین، 1402ش.
• «هزاره‌های اهل‌سنت: بخش فراموش‌شدۀ تاریخ افغانستان»، وب‌سایت پنچره‌ای برای شناخت افغانستان، 9 حوت (اسفند) 1402ش.