هفت اورنگ
هفت اورنگ؛ مجموعه داستانی و تعلیمی منظوم از عبدالرحمن جامی
هفت اورنگ، مجموعه‌ای منظوم از هفت مثنوی، اثر نورالدین ابن نظام‌الدین احمد ابن محمد متخلص به جامی، ادیب و شاعر سده‌ی نهم قمری است.[۱] این اثر سرشار از قصص و داستان‌های تعلیمی و تمثیلی است.[۲] تعداد کل ابیات هفت اورنگ جامی، 23640 بیت است.[۳] این کتاب، در عصر طلایی تیموریان و در زمان حکومت سلطان حسین بایقرا تنظیم شده است.
شرح هفت بخش مجموعه هفت اورنگ
برخی معتقدند که جامی در ابتدا، پنج مثنوی به شیوه‌ی خمسه‌ی نظامی گنجوی و امیرخسرو دهلوی سروده و سپس دو مثنوی دیگر به این مجموعه افزوده است.[۴] هفت مثنوی جامی عبارت‌اند از:
سلسله الذهب (877ق)
این کتاب در بیان حقایق عرفانی است که در سه دفتر و در بحر خفیف سروده شده است. این بخش را جامی، به‌نام «سلطان حسین بایقرا» سروده است.
سلامان و آبسال (887ق)
در این مثنوی، جامی با استفاده از حکایات و تمثیلات در بحر مسدس و بر وزن مثنوی مولوی، به مسائل عرفانی و اخلاقی اشاره می‌کند.[۵] در این مثنوی، جامی، از شیوه‌ی رمزی مهم و عمیقی نسبت به سایر آثار خود استفاده کرده است.[۶] این منظومه، داستانی عاشقانه از سلامان و آبسال است که ریشه‌ای یونانی دارد.
تحفه الأحرار (886ق)
که در بحر سریع و بر وزن مخزن‌الاسرار نظامی و مطالع‌الانوار امیرخسرو دهلوی سروده شده و شامل مضامینی در رابطه با وعظ و تربیت است.
سبحه الابرار (887ق)
جامی مثنویات این کتاب را در بحر رمل مسدس و بر وزنی تازه، در راستای بیان سلوک و تربیت و تهذیب سروده است.
یوسف و زلیخا (888ق)
در بحر هزج مسدس مقصور و بر وزن مثنوی خسرو و شیرین نظامی گنجوی سروده شده است.
لیلی و مجنون (889ق)
که در بحر هزل مسدس و بر وزن کتابی به‌همین نام اثر نظامی سروده شده است.[۷]
خردنامه اسکندری (890ق)
این کتاب نیز، وزنی مانند اسکندرنامه دارد و در باب حِکَم و مواعظ و در بحر متقارب مثمن سروده شده است.[۸]
هر هفت بخش منظومه‌ی هفت اورنگ، در قالب مثنوی سروده شده که قالبی مناسب برای روایت داستان‌های حماسی، تاریخی و عاشقانه است. سه منظومه‌ی یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و سلامان و آبسال، عاشقانه‌هایی تمثیلی هستند. سلسله الذهب، سبحه الابرار و تحفه الاحرار نیز حاوی داستان‌هایی آموزنده و تمثیلی است و اسکندرنامه و خردنامه منظومه‌هایی حماسی و آموزنده هستند.
پانویس
- ↑ براون، از سعدي تا جامي، 1351ش، ص765.
- ↑ محمدی، «اسلوب حکایت‌پردازی در هفت اورنگ جامی»، 1390ش.
- ↑ مرشدی، «مقایسه سبک شناسانه‌ی هفت اورنگ جامی با هفت منظر هاتفی»، 1391ش.
- ↑ حكمت، جامي، 1320ش، ص183.
- ↑ عابدي، مقدمه بر نفحات الانس جامی، 1375ش، ص13 و 14.
- ↑ زرين‌كوب، با كاروان حلّه، 1362ش، ص257.
- ↑ عابدي، مقدمه بر نفحات الانس جامی، 1375ش، ص15.
- ↑ مدرس گیلانی، مقدمه بر هفت اورنگ جامی، 1361ش، ص32 و 33.
منابع
- براون، ادوارد، از سعدي تا جامي، ترجمة علي‌اصغر حكمت، تهران، ابن‌سينا، 1351ش.
- حكمت، علي‌اصغر، جامي، تهران، چاپخانة بانک ملی، 1320ش.
- زرين‌كوب، عبدالحسين، با كاروان حلّه، تهران، جاویدان، 1362ش.
- عابدي، محمود، مقدمه بر نفحات الانس جامی، تهران، اطلاعات، 1375ش.
- محمدی، برات، «اسلوب حکایت‌پردازی در هفت اورنگ جامی»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 1390ش.
- مدرس گیلانی، مرتضی، مقدمه بر هفت اورنگ جامی، تهران، كتابفروشي سعدي، 1361ش.
- مرشدی، سیاوش و حلبی، علی‌اصغر، «مقایسه سبک‌شناسانه‌ی هفت اورنگ جامی با هفت منظر هاتفی»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، 1391ش.