همسرگزینی در افغانستان

همسرگزینی در افغانستان، شیوۀ انتخاب همسر در خانواده‌های افغانستانی.

همسرگزینی در خانواده‌های افغانستانی بیشتر به‌صورت سنتی انجام می‌پذیرد و ارتباطات فامیلی، شیوۀ اصلی تشکیل خانواده و همسرگزینی‌های جوانان ‌را شکل می‌دهد. هرچند، با گسترش فضاهای عمومی، انتخاب همسر توسط خود جوانان، موقعیت بهتری یافته است.

انتخاب همسر از میان فامیل

خانواده‌ها در افغانستان، با ورود پسران خود به دورۀ جوانی، به مشوره (مشورت) می‌پردازند تا دختر مناسب و مورد تأیید خانواده را پیدا کنند سپس جست‌وجو از سوی خانوادۀ داماد برای یافتن عروس، آغاز می‌شود. خانواده‌هایی‌ که دختر دارند، تنها با پذیرش خواستگارها، اعلام موافقت یا مخالفت می‌‏کنند. ابتدا دختران فامیل و آشنا و در ‌صورت نبود دختر مناسب، دختران غیرآشنا مورد بررسی قرار می‌‌گیرند. تناسب‌ها، مشابهت‌ها و تفاوت‌های خانوادۀ داماد و عروس، جهت خواستگاری یا عدم خواستگاری، بحث و مرور شده و در نتیجه، گزینۀ مورد نظر انتخاب می‌شود.

انتخاب همسر از سوی خانواده

هرچند با ورود رسانه‌های مجازی، تغییرات اساسی در آداب و رسوم انتخاب همسر، به وجود می‌آید؛ اما ریشه‌ها و عمق عنعنات (رسوم) و سلوک اجتماعی مردم در حوزۀ ازدواج و تشکیل خانواده، هم‌چنان پابرجاست و خانواده‌ها با همان سبک‌وسیاق سنتی، تصمیم‌های مهم همچون پیشنهاد و حتی انتخاب همسر و عروس ‌را به‌عهده دارند. خانوادۀ داماد، به‌خصوص مادران، خواهران، عمه‌ها و سایر اقوام، با یافتن بیشترین مشابهت و کمترین تفاوت میان هر دو خانواده، به دیدن دختران رفته و گزارشی‌ از کمالات، زیبایی‌ها، هنرهای عروس و ویژگی‌های خانوادگی و شخصیتی آنها، برای داماد و خانوادۀ او، ارائه می‌کنند. دیدن دختران در ابتدا ممکن است در محافل جشن و عروسی و یا نذر و خیرات محلی صورت بگیرد ولی برای بازدید دقیق‌تر، تلاش می‌‏شود تا دختران را در وضعیت‌های عینی‌تری ببینند و از ویژگی‌های شخصیتی، مهارتی و موقعیت‌های اجتماعی و فکری آنها اطلاعات بیشتری به‌دست آورند. در برخی نقاط افغانستان، هنوز به دیدگاه عروس و داماد توجهی نمی‌شود و همچنین در مواردی، وصلت، بدون رضایت عروس یا داماد صورت می‌گیرد. در این روش، با تحمیل نظر خانواده‌ها بر دختر و پسر، ازدواجی اجباری شکل می‌گیرد که تبعات نامطلوبی را به‌دنبال دارد.

تأثیر فضاهای عمومی بر انتخاب‌ همسر

امروزه، عوامل مختلفی مانند فضاهای عمومی و مجازی، دانشگاه‌ها، ادارات دولتی، مکاتب، بالا رفتن سطح تحصیلات دختران و پسران و ورود آنها به سیستم‌های ارتباط مجازی و نیز استفاده از تلفن و اینترنت، تغییرات قابل توجهی را در نحوۀ انتخاب عروس و داماد، از سوی دختر و پسر، ایجاد کرده است. در وضعیت جدید،‌ دختران و پسران رغبت و رضایت بیشتری به گزینش آزادانۀ همسر آیندۀ خود دارند. با حاکمیت دوبارۀ طالبان، فضاهای عمومی برای جوانان محدودیت جدی یافته و از معاشرت‌های معمول و رایج‌ زنان و مردان در موقعیت‌های دانشگاهی و اداری ممانعت به عمل ‌آمده و انتخاب همسران با دشواری‌های زیادی مواجه شده است.

منابع

• «آیین ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، دفتر کابل، تاریخ انتشار: 7 مهر 1397ش.
• «ازدواج اجباری»، مصاحب؛ مشاوره روانشناسی مصاحب، تاریخ انتشار: 25 مهر 1400ش.
• جمعی از نویسندگان، «رابطه عملکرد شبکه‌هاي اجتماعی مجازي با شیوه‌هاي همسرگزینی»، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال ششم، شماره 19، بهار 1398ش.
• حسینی، مرضیه، «معیارهای گزینش خانواده‌ها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1401ش.
• دیبرا ج اسمیت، تصاميم، علايق و تنوع: رسوم ازدواج در افغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، کابل، 1387ش.
• رحمانی، سید عبدالوهاب، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان (روزنه)، 1383ش.
• عبدالله، نظام‌الدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، کابل، سعید، چ 3، 1391ش.
• ماهرخ مقدم، مژده، «صدور 31 فرمان علیه زنان در امارت اسلامی»، اقتصاد نیوز، تاریخ درج مطلب: 26 شهریور1401ش.