وظايف متقابل همسران
وظايف متقابل همسران؛ مسؤلیت‌های زن و شوهر نسبت به یکدیگر در نظام خانواده.
همسران، در نظام خانوادۀ مبتنی بر سبک زندگی اسلامی و ایرانی، از نظر دینی، اجتماعی، اخلاقی و عرفی مسؤولیت‌های زیادی نسبت به یکدیگر دارند که رعایت آنها موجب تحکیم، تعالی و تداوم خانواده و پویایی و نشاط معنوی جامعه می‌شود.
روابط زوجین
پایداری روابط زن و شوهر و تحکیم خانواده در گرو پای‌بندی دو طرف به مجموعه‌ای از الزامات و تعهدات است. خودبرتربینی، لجاجت، تحقیر همدیگر، مخالفت و مشاجرۀ مدام و خوبی خود یا وابستگان خود را به رخ هم کشیدن، از مواردی است که موجب ناسازگاری زوجین شده و انجام وظایف همسری را دچار اختلاف می‌کند. از طرف دیگر، معاشرت متعادل نسبت به دوستان یکدیگر، سخت‌گیری نکردن در روابط خانوادگی، مراودۀ بیشتر با فامیل‌های نزدیک از هر دو طرف، از کارهای خوب همدیگر قدردانی کردن، هزینه‌کردن از درآمدهای شخصی برای زندگی مشترک، تعریف نکردن از زنان و مردان دیگر پیش یکدیگر، پرهیز از خواست خشونت‌آمیز و آمرانه، اعتدال در توقعات طرفین در حد متعارف و به میزان دخل و خرج، به کار و زحمت و راز دل یکدیگر اهمت دادن، مشکلات زندگی را به گردن یکدیگر نیانداختن و مشاوره گرفتن از بزرگان فامیل برای حل مشکلات زندگی، از مواردی است که در تحکیم روابط همسران کمک می‌کند.[۱] مجموعه این تعهدات به دو دستۀ الزامات حقوقی و ملاحظات اخلاقی، تقسیم می‌شود.
وظایف دینی و حقوقی همسران
الف) مسؤولیت‌های مرد نسبت به همسر
در آموزه‌های دینی به‌ویژه از منظر فقه اسلامی، دست‌کم سه مسؤلیت مهم بر عهدۀ مرد گذاشته شده است: مهریه، نفقه و هم‌خوابی. مرد ملزم است که بعد از عقد به این موارد پایبند بوده و برای تأمین رفاه زن تلاش کند و در تعامل با همسر خود آراستگی معنوی، ظاهری و محدودیت کاری را رعایت کند.[۲]
مهریه
مهر/ مهریه به مالی گفته می‌شود که مرد هنگام عقد زناشویی متعهد به پرداخت آن به همسر می‌شود.[۳] از منظر فقه اسلامیف مواردی مانند خانه، باغ، دام، پول نقد، طلا و نقره، دين (چك، سفته)، منفعت، كار مباح و حتی آموزش و حقوق مالى که امکان مالکیت داشته باشد، می‌تواند به‌عنوان مهریه تعیین شود.[۴]
نفقه
براساس مادة 1107 قانون مدنی ایران «نفقه» عبارت است از مسكن، لباس، غذا و اثاث منزل كه با وضعیت متعارف زن، سازگار باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن آن يا احتياج او به واسطۀ مرض يا نقصان اعضاء.[۵]
هم‌خوابی
از نظر فقه اسلامی، ترک هم‌خوابی با زن توسط مرد و وانهادن او در حالت بلاتکلیفی، جایز نیست؛ اگر مرد یک تا چهار زن داشته باشد باید اوقات خود را تنظیم کند و بر اساس آن، هم‌خوابگی همسران را به عدالت در هر چهار شب تعیین کند.[۶]
تلاش برای رفاه همسر
در آموزه‌های دینی توصیه شده است که مرد برای توسعۀ روزی خانواده خود تلاش کند،[۷] هنگامی که دست از کار می‌کشد، با آراستگی و نظافت وارد خانه شود و تقسیم اوقات کاری داشته باشد و تمام وقت خود را صرف درآمد نسازد، بلکه قسمتی از وقت خود را به خانواده اختصاص دهد.[۸] علاوه‌بر آن در زندگی اجتماعی انتظار می‌رود که مرد نسبت به همسر خود محبت داشته باشد، احترام او را حفظ کند، با خوش‌رويي و خوش‌خلقي برخورد نماید، بستر ساز آسايش در خانواده باشد و در تأمین نيازهاي آن بذل توجه کند، نسبت به همسر خود احساس غیرت داشته باشد، عدالت را در همة شئون زندگي رعايت كند و از لغزش همسر خود بگذرد.[۹]
ب) مسؤلیت زن نسبت به مرد
اطاعت مشروع
بر اساس آموزه‌های دینی مهم‌ترین وظیفۀ زن در مقابل مرد، اطاعت از خواست مشروع او است. هم‌چنین در برابر «کام‌جویی» شوهر، اگر شرایط فراهم باشد زن حق امتناع ندارد.[۱۰]
تکریم و حفظ احترام
زن بر اساس آموزه‌های دینی، ملزم به تکریم و حفظ احترام شوهر است. قناعت در زندگی، پرهیز از عیب‌جویی همسر، عفت، چشم‌پوشی از اغیار و آماده ساختن خود برای ورود همسر به خانه، از دیگر مسئولیت‌های زن در قبال شوهر است.[۱۱]
ج) مسؤلیت‌های مشترک همسران
همسران برای انسجام عاطفي و معنوي بيشتر در خانواده می‌بایست به مسایل مشترکی مانند مهرورزي، احترام و تكريم، بردباري و شكيبايي در برابر ناملايمات زندگی و احترام به اقوام و بستگان یکدیگر، تأمين نيازهای جنسي، روحي و رواني یکدیگر، پرهیز از بدگمانی، رازداری و پرهیز از افشای عیوب یکدیگر، توجه داشته باشند.[۱۲]
وظایف اخلاقی و عرفی همسران
جلب محبّت همسر
جلب محبّت همسر، يك روش عملى براى تحكيم روابط خانوادگى است.[۱۳] وقتی زندگی مشترک وارد مسائل مهمّ شود، آگاهی از چالش‌هاى آن، اعصاب زن و شوهر را فرسوده و ارادۀ آنها را سست خواهد کرد و تنها ابراز محبت موجب جبران آن خواهد شد.[۱۴] در تعالیم دینی راهکارهای زیادی برای توجه همسران نسبت به همدیگر وارد شده است که مهم‌ترین آن را می‌توان در برخورد نیکو،[۱۵] سپاسگزاری،[۱۶] هدیه دادن [۱۷] و آراستگی دید.[۱۸]
خوش‌اخلاقى
در آموزه های دینی، به همسران توصیه شده است که خوش‌زبانى، فروتنى، سعۀ صدر، سلام كردن، دلجويى و مهربانى را نسبت به یکدیگر، پیشه سازند.[۱۹]
رفق و مدارا
از مهم‌ترین وظایف همسران نسبت به يكديگر رفق و مداراست؛ آنان اگر در مقابل عيب‌های همدیگر رفتار تند داشته باشند، با شکست جدی مواجهه خواهند شد. مدارا نكردن در خانواده، منشأ نابساماني‌هاى فراوان خانوادگى است. از برجسته‌ترین آثار مدارا در زندگی خانوادگی سلامت خانواده و تعمیق صمیمیت و دوستی است.[۲۰]
حفظ حرمت
همسرها باید در گفتار و رفتار خود حرمت همدیگر را حفظ کنند. خويشتن‌دارى در چالش‌های زندگی و روابط همسران، موجب افزايش عزّت و حفظ حرمت در نظام خانواده می‌شود.[۲۱]
پانویس
- ↑ «وظایف زن نسبت به شوهر در همسرداری اسلامی» وب‌سایت الشیعه.
- ↑ اکبری، احکام خانواده، 1394ش، ص47.
- ↑ عمید، فرهنگ عمید، 1389ش، ص995.
- ↑ یوسفیان و الهامی‌نیا، احکام خانواده، 1385ش، ص47.
- ↑ امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج4، ص434.
- ↑ یوسفیان و الهامی‌نیا، احکام خانواده، 1385ش، ص45.
- ↑ حر عاملی، وسائلالشيعه، 1409ق، ج21، ص54.
- ↑ یوسفیان و الهامی‌نیا، احکام خانواده، 1385ش، ص48.
- ↑ «وظایف زن نسبت به شوهر در همسرداری اسلامی» وب‌سایت الشیعه.
- ↑ یوسفیان و الهامی‌نیا، فقه خانواده، 1385ش، ص35.
- ↑ «زن و شوهر چه وظایفی نسبت به یکدیگر بر عهده دارند؟»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی نمایندگی اصفهان.
- ↑ «زن و شوهر چه وظایفی نسبت به یکدیگر بر عهده دارند؟»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی نمایندگی اصفهان.
- ↑ خوانسارى، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ج3، ص237.
- ↑ محمدي ري‌شهري، محمد، تقديري، محمد، دوستي در قرآن و حديث، 1383ش، ص209.
- ↑ خوانسارى، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ج3، ص22.
- ↑ کلینی، اصول کافی، 1407ق، ج2، ص94.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج77، ص166.
- ↑ خوانسارى، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ج3، ص342.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج71، ص389.
- ↑ خوانسارى، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ج6، ص38.
- ↑ خوانسارى، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ج6، ص38.
منابع
- اکبری، محمود، احکام خانواده، قم، فتیان، 1394ش.
- امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، مؤسسة آل البيت، قم، 1409ق.
- خوانسارى، آقاجمال، شرح بر غرر الحكم و درر الكلم، تهران، دانشگاه تهران، 1366ش.
- «زن و شوهر چه وظايفي نسبت به يكديگر بر عهده دارند؟»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی نمایندگی اصفهان، تاریخ بازدید: 9 مرداد 1402ش.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، راه رشد، 1389ش.
- كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403ق.
- محمدي ري‌شهري، محمد، تقديري، محمد، دوستي در قرآن و حديث، مترجم: حسن اسلامي، دارالحدیث، قم، 1383ش.
- «وظایف زن نسبت به شوهر در همسرداری اسلامی» وب‌سایت الشیعه. تاریخ بازدید: 27 مرداد 1402ش.
- یوسفیان، نعمت‌الله و الهامی‌نیا، علی‌اصغر، احکام خانواده، تهران، نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، 1385ش.
- یوسفیان، نعمت‌الله و الهامی‌نیا، علی‌اصغر، فقه خانواده، تهران، نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، 1386ش.