شب یلدا در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا مهدوی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>شب یلدا در افغانستان</big>'''؛ بلند‌ترین شب سال و یکی از جشن‌های تاریخی- فرهنگیِ افغانستان. شب یلدا، چله یا شب دیجور، از کهن‌ترین جشن‌هایی است که در افغانستان برگزار می‌شود. این شب نمادی از تاب‌آوری روشنایی و غلبه بر تاریکی است که هر سال در...» ایجاد کرد) |
زهرا مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==آیین‌های شب یلدا== | ==آیین‌های شب یلدا== | ||
در این رویداد، هویت فرهنگی، طبیعت، مهمان‌نوازی، احترام به زنان، دوستی، تنوع فرهنگی و همزیستی مسالمت‌آمیز گرامی داشته می‌شود. دیدوبازدید خانوادگی، شب‌نشینی، تفأل و قصه‌خوانی از دیگر مزایایی است که این شب به‌همراه دارد. | در این رویداد، هویت فرهنگی، طبیعت، مهمان‌نوازی، احترام به زنان، دوستی، تنوع فرهنگی و همزیستی مسالمت‌آمیز گرامی داشته می‌شود. دیدوبازدید خانوادگی، شب‌نشینی، تفأل و قصه‌خوانی از دیگر مزایایی است که این شب به‌همراه دارد. | ||
1. شب‌نشینی و مهمانی: شب‌نشینی شب یلدا از مهم‌ترین رسوم در افغانستان است، این شب‌نشینی را می‌توان جشن گردهمایی خانواده‌ها دانست که خویشاوندان نزد بزرگ خاندان جمع می‌شوند. جشن، شادی و خوردن میوه، شیرینی و تنقلات از آیین‌های شب یلدا است. بزرگ خانواده در این شب دعا کرده و همه دست‌های خود را بالا برده و آمین می‌گویند. | 1. شب‌نشینی و مهمانی: شب‌نشینی شب یلدا از مهم‌ترین رسوم در افغانستان است، این شب‌نشینی را می‌توان جشن گردهمایی خانواده‌ها دانست که خویشاوندان نزد بزرگ خاندان جمع می‌شوند. جشن، شادی و خوردن میوه، شیرینی و تنقلات از آیین‌های شب یلدا است. بزرگ خانواده در این شب دعا کرده و همه دست‌های خود را بالا برده و آمین می‌گویند. | ||
2. شعرخوانی و قصه‌گویی: در این شب، کتاب شعر و قصه‌های حماسی و اساطیری به‌ویژه شاهنامه، خوانده می‌شود. در گذشته شاعران در این شب اشعار خود را در مجالس خوانده و این رسم تا حدودی باقی مانده است، به‌طوری‌که خانۀ فرهنگ افغانستان در این شب مراسم ویژۀ شب یلدا را با قصه‌گویی و شعرخوانی گرامی می‌دارد. در کنار شاهنامه، خوانش حملۀ حیدری که مجموعۀ اشعاری در مدح امام علی است در مناطق مرکزی افغانستان مرسوم است. در گذشته که رادیو و تلویزیون چندان متداول نبود، رسم کتاب‌خوانی در این شب پررنگ‌تر بود. حافظ‌خوانی نیز در این شب، میان مردم افغانستان، همچون عید نوروز، رایج است. | 2. شعرخوانی و قصه‌گویی: در این شب، کتاب شعر و قصه‌های حماسی و اساطیری به‌ویژه شاهنامه، خوانده می‌شود. در گذشته شاعران در این شب اشعار خود را در مجالس خوانده و این رسم تا حدودی باقی مانده است، به‌طوری‌که خانۀ فرهنگ افغانستان در این شب مراسم ویژۀ شب یلدا را با قصه‌گویی و شعرخوانی گرامی می‌دارد. در کنار شاهنامه، خوانش حملۀ حیدری که مجموعۀ اشعاری در مدح امام علی است در مناطق مرکزی افغانستان مرسوم است. در گذشته که رادیو و تلویزیون چندان متداول نبود، رسم کتاب‌خوانی در این شب پررنگ‌تر بود. حافظ‌خوانی نیز در این شب، میان مردم افغانستان، همچون عید نوروز، رایج است. | ||
3. شب‌چَره: در افغانستان در شب یلدا سفره‌ای انداخته می‌شود و خوراکی‌هایی که شامل هفت نوع میوه و آجیل هفت مغز است در آن گذاشته می‌شود. گاهی شمار این خوراکی‌ها از هفت بیشتر می‌شود؛ افزون بر این موارد شیرینی‌های سنّتی و غیر سنّتی نیز تهیه می‌شوند. انار، هندوانه و انگور از میوه‌های ویژۀ شب یلدا هستند. باور عامه بر این است که هندوانه و انار در این شب معنایی رمزگونه داشته و این دو نمادی از گرمای مهر در شب سرد هستند. شب‌چَره همچنین دانه‌هایی همچون گندم، شاهدانه، برنجک، نخودچی و آجیلِ مشکل‌گشا، شامل تخمه‌های کدو، هندوانه، بادام، پسته، فندق و گردو را نیز شامل می‌شود. در کنار این‌ها میوه‌های خشک یا خشکبار همچون کشمش، انجیر و توت خشک، برگۀ زردآلو و سنجد قرار می‌گیرد. هندوانه به‌عنوان مهم‌ترین میوۀ این شب در بالای سبد میوه به نشانۀ چرخۀ زندگی قرار می‌گیرد. در کنار این خوراکی‌ها، آب به نشان پاکی و میوه‌های قرمز که نماد گرما هستند نیز گذاشته می‌شود. عقیده بر این است که خوردن میوه‌هایی همچون انار و هندوانه در این شب به‌نوعی ضامن سلامت انسان‌ها در طول سال است. | 3. شب‌چَره: در افغانستان در شب یلدا سفره‌ای انداخته می‌شود و خوراکی‌هایی که شامل هفت نوع میوه و آجیل هفت مغز است در آن گذاشته می‌شود. گاهی شمار این خوراکی‌ها از هفت بیشتر می‌شود؛ افزون بر این موارد شیرینی‌های سنّتی و غیر سنّتی نیز تهیه می‌شوند. انار، هندوانه و انگور از میوه‌های ویژۀ شب یلدا هستند. باور عامه بر این است که هندوانه و انار در این شب معنایی رمزگونه داشته و این دو نمادی از گرمای مهر در شب سرد هستند. شب‌چَره همچنین دانه‌هایی همچون گندم، شاهدانه، برنجک، نخودچی و آجیلِ مشکل‌گشا، شامل تخمه‌های کدو، هندوانه، بادام، پسته، فندق و گردو را نیز شامل می‌شود. در کنار این‌ها میوه‌های خشک یا خشکبار همچون کشمش، انجیر و توت خشک، برگۀ زردآلو و سنجد قرار می‌گیرد. هندوانه به‌عنوان مهم‌ترین میوۀ این شب در بالای سبد میوه به نشانۀ چرخۀ زندگی قرار می‌گیرد. در کنار این خوراکی‌ها، آب به نشان پاکی و میوه‌های قرمز که نماد گرما هستند نیز گذاشته می‌شود. عقیده بر این است که خوردن میوه‌هایی همچون انار و هندوانه در این شب به‌نوعی ضامن سلامت انسان‌ها در طول سال است. | ||
4. شب چلهای: از دیگر رسوم متداول این شب در افغانستان بردن هدیه برای نوعروسان است که هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده‌اند. شب چلهای شامل هدیه و انواع خوراکی و شیرینی است. به این هدیه شب یلدا در افغانستان خوانچه نیز گفته می‌شود. در افغانستان خانوادۀ داماد برای عروس خود، لباس‌های زمستانی تهیه کرده و آن را همراه با خوراکی‌هایی همچون زولبیا، ماهی، میوه‌های فصل و انواع غذاهای زمستانی به خانۀ پدر عروس می‌برند. | 4. شب چلهای: از دیگر رسوم متداول این شب در افغانستان بردن هدیه برای نوعروسان است که هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده‌اند. شب چلهای شامل هدیه و انواع خوراکی و شیرینی است. به این هدیه شب یلدا در افغانستان خوانچه نیز گفته می‌شود. در افغانستان خانوادۀ داماد برای عروس خود، لباس‌های زمستانی تهیه کرده و آن را همراه با خوراکی‌هایی همچون زولبیا، ماهی، میوه‌های فصل و انواع غذاهای زمستانی به خانۀ پدر عروس می‌برند. | ||
5. تفأل زدن: تفأل زدن به قرآن و حافظ از دیگر مراسم‌های این شب است، دلیل تاریخی تفأل این است که در دوران باستان این شب را نحس می‌دانستند و اعتقاد داشتند شبِ حملۀ سیاهی اهریمن به فرشتۀ روشنایی است و با ختم قرآن و تفأل به آن، سعی در خنثی کردن این پلیدی داشتند. یکی از سنت‌هایی که در قرون اخیر به رسوم شب یلدا اضافه شده است خواندن اشعار حافظ و تفأل به دیوان حافظ است. هر یک از اعضای خانواده آرزویی کرده و دیوان حافظ را باز | |||
5. تفأل زدن: تفأل زدن به قرآن و حافظ از دیگر مراسم‌های این شب است، دلیل تاریخی تفأل این است که در دوران باستان این شب را نحس می‌دانستند و اعتقاد داشتند شبِ حملۀ سیاهی اهریمن به فرشتۀ روشنایی است و با ختم قرآن و تفأل به آن، سعی در خنثی کردن این پلیدی داشتند. یکی از سنت‌هایی که در قرون اخیر به رسوم شب یلدا اضافه شده است خواندن اشعار حافظ و تفأل به دیوان حافظ است. هر یک از اعضای خانواده آرزویی کرده و دیوان حافظ را باز می‌کند و از بزرگ خانواده می‌خواهد با صدای بلند اشعار مربوطه را بخواند، اعتقاد بر این است آنچه در این شعر بیان می‌شود تفسیر آرزو و چگونگی تحقق آن است. | |||
==یلدا در ادبیات فارسی== | ==یلدا در ادبیات فارسی== | ||
یلدا در ادبیات فارسی تأثیر بسیاری داشته است؛ برای مثال، عنصری بلخی در شعر خود گفته است: | یلدا در ادبیات فارسی تأثیر بسیاری داشته است؛ برای مثال، عنصری بلخی در شعر خود گفته است: | ||
چون حلقه ربایند بنیزه تو بنیزه * خال رخ زنگی بزدایی شب یلدا | چون حلقه ربایند بنیزه تو بنیزه * خال رخ زنگی بزدایی شب یلدا | ||
سنایی غزنوی نیز در شعر خود به این شب اشاره کرده است: | سنایی غزنوی نیز در شعر خود به این شب اشاره کرده است: | ||
به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی* که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا | به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی* که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا | ||
علاوه بر آن، برخی از شاعران معاصر نیز به این شب و آداب آن اشاره داشته‌اند؛ برای مثال، سید اسماعیل بلخی شاعر ادبیات مقاومت افغانستان در شب آخر پائیز 1336ش در زندان دهمزنگ شعر مشهور «شب دیجور» را می¬سراید که در حدود 270 بیت است؛ بخشی از این شعر به شرح زیر است: | علاوه بر آن، برخی از شاعران معاصر نیز به این شب و آداب آن اشاره داشته‌اند؛ برای مثال، سید اسماعیل بلخی شاعر ادبیات مقاومت افغانستان در شب آخر پائیز 1336ش در زندان دهمزنگ شعر مشهور «شب دیجور» را می¬سراید که در حدود 270 بیت است؛ بخشی از این شعر به شرح زیر است: | ||
بس شگفت است به ما حالت زندان امشب *** کنج تنهایی و سرمای زمستان امشب | بس شگفت است به ما حالت زندان امشب *** کنج تنهایی و سرمای زمستان امشب | ||
جرم عشق وطن و حق طلبی یک ز هزار *** می‌دهم شرح بر ملت افغان امشب | جرم عشق وطن و حق طلبی یک ز هزار *** می‌دهم شرح بر ملت افغان امشب | ||
محمدکاظم کاظمی نیز دربارۀ شب یلدا سروده است: | محمدکاظم کاظمی نیز دربارۀ شب یلدا سروده است: | ||
یلدا حریف این‌همه سختی شود مگر *** سیبی که می‌خورید درختی شود مگر== | یلدا حریف این‌همه سختی شود مگر *** سیبی که می‌خورید درختی شود مگر== | ||
ثبت جهانی یلدا== | ثبت جهانی یلدا== | ||