دختر: تفاوت میان نسخه‌ها

دختر در زبان فارسی سه معنا دارد؛ یکی به معنای دوشیزه، باکره و زنِ مرد ندیده است؛<ref>معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه دختر.</ref>  دیگری به معنای فرزند مؤنث است در مقابل پسر؛ سوم به معنای توانایی، قدرت، قوت، سخت و محکم است مانند آنجا که می‌گویند کوه دختر و پل‌دختر.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه دختر.</ref>   

زیست دختران در قبایل وحشی ساکن آفریقا، استرالیا و مناطق دیگر، مانند حیوانات اهلی و بدون هیچ حقی در زندگی بوده است. اقوام کَلده و آشور و قوانین حمورابی نیز، استقلالی در اراده و عمل به جنس مؤنث نمی‌داد. آن‌ها حتی دختر یا زن محکوم‌شده توسط دادگاه را در آب غرق می‌کردند. در روم قدیم، خانواده را تنها مردان تشکیل می‌دادند و چون در نگاه‌شان هیچ قرابت و خویشاوندی میان دختر و پدر و یا خواهر و برادر و مادر و پسر نبود، پدر با دختر خود ازدواج می‌کرد. رومیان جنس مؤنث را، انسانی درجه دو می‌دیدند. در جوامع چین، هند، مصر و ایران پیش از اسلام نیز، زن و دختر را بدون استقلال و آزادی در تصمیم‌گیری و رفتار و تحت قیمومیّت مرد می‌دانستند. آن‌ها به جنس مؤنث نه در حکومت، نه در قضاوت و نه در کارهای اجتماعی حق دخالت نمی‌دادند. در نگاه اعراب جاهلی هم، دختر فقط شرّی انگاشته می‌شد که باید او را زنده‌به‌گور کرد. آن‌ها حرمت و شرافتی برای دختر نمی‌دیدند.<ref>طباطبایی، زن در قرآن، 1387ش، ص26-40. </ref>   

در قرآن کریم، مقدم داشتن واژۀ دختران در بحث آفرینش فرزندان<ref>سوره شوری، آیه 49.</ref>  و به کار بردن لفظ کوثر<ref>سوره کوثر، آیه 1.</ref>  (خیر فراوان) برای فاطمه، دختر پیامبر اکرم، نشان از جایگاه والای دختر در فرهنگ اسلامی دارد. در روایات نیز، دختر بهترین فرزند<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج101، ص89.</ref>  و حَسنه معرفی شده است.<ref>کلینی، الکافی، 1429ق، ج6، ص6.</ref>  همچنین برکت و میمنت با زنی دانسته شده که فرزند اولش دختر باشد<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج101، ص98.</ref>  و رحمت خدا برای پدر دختردار طلب شده است.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج15، ص115.</ref>  از افتخارات حضرت محمد، پدر دختران بودن است<ref>کلینی، الکافی، 1429ق، ج6، ص5.</ref>  و در نگاه او، دختر گُلی خوشبو است که رزق و روزی او باخدا است.<ref>ابن‌بابویه، من لا يحضره الفقيه، 1404ق، ج‏3، ص481.</ref>   

خانواده، به دلیل جایگاه یگانه در بازتولید فرهنگ و شکل‌دهی به ارزش‌های اخلاقی، و کارآمدی این نظام در به وجود آمدن هویت در فرزندان، می‌تواند در شخصیت‌سازی و شناساندن ویژگی‌ها به  فرزندان –خصوصاً دختران- نقش مفیدی داشته باشد.<ref>زیبایی‌نژاد، جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی، 1391ش، ص143.</ref>  

در آموزه‌های اسلامی، وظایف زیر برای خانواده در برابر دختران مطرح شده است:

* هدیه را ابتدا به دختر بدهند.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج15، ص118.</ref>   

* پسر را بر دختر ترجیح ندهند.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج15، ص118.</ref>   

* دختر را نیکو تربیت کنند.<ref>انصاری، موسوعة أحكام الأطفال و أدلتها، 1429ق، ج3، ص280.</ref>   

* با دختران به‌خوبی رفتار کنند.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج15، ص118.</ref>   

* آرزوی مرگ آن‌ها را نداشته باشند.<ref>کلینی، الکافی، 1429ق، ج6، ص5.</ref>

شناسایی و بازخوانی زندگی زنان الگو و برتر در جامعه اسلامی و همچنین سرانجام زنان فاسد و بدکاره، زمینه‌ساز شناخت جایگاه و هویت برای دختران است. قرآن کریم در چندین سوره به این موضوع پرداخته است.<ref>طباطبایی، زن در قرآن، 1387ش، ص589-614. </ref>  <br>

روایات اسلامی، مشکلات اجتماعی خانواده‌های دختردار را پذیرفته است<ref>کلینی، الکافی، 1429ق، ج6، ص6.</ref>  و یاری‌رساندن، قرض دادن، رحم کردن و لطف و مرحمت داشتن به این خانواده‌ها را دستور می‌دهد.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج15، ص116.</ref>  برخی روایات حتی جهاد و تکالیف سخت را شامل کسی که سه دختر داشته باشد، نمی‌داند.<ref>کلینی، الکافی، 1429ق، ج6، ص6.</ref> <br>

نظام آموزشیِ جامعه نیز در معرفی جایگاه والای دختران، نقش اساسی ایفا می‌کند. پژوهشگران، نظام آموزشی را از سه جهت در تحول وضعیت و شناخت استعدادهای دختران، مؤثر دانسته‌اند:

# ارائه ارزش‌های جایگزین به دختران جامعه اسلامی، تا از جنسیت خود تصویر خوب و عالی داشته باشند.

# طراحی برنامه‌ای درسی که هدف اصلی آن، افزایش تمایل دختران به اشتغال، برای رفع عطش نظام سرمایه‌داری نباشد.