بلخ: تفاوت میان نسخه‌ها
←ادبیات
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←ادبیات) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==فرهنگ و هنر== | ==فرهنگ و هنر== | ||
===ادبیات=== | ===ادبیات=== | ||
قلمرو بلخ باستان در حوزهٔ ادبیات، یک قلمرو فرهنگی بزرگ را شامل می‌شود. بلخ نخستین خاستگاه زبان سروده‌های ویدی بوده است. شاعران دورهٔ ویدی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۱۰۰۰ قبل از میلاد همه زن بوده‌اند که این امر نقش زنان را در پایه‌ریزی ادبیات نشان می‌دهد. پیامی، اندانی، اپِلا، زاجا پاولونی، سارا پراجِنی، سوریا، وایوا وارا نمونه‌هایی از شاعران زن در دورۀ ویدی هستند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> | قلمرو بلخ باستان در حوزهٔ ادبیات، یک قلمرو فرهنگی بزرگ را شامل می‌شود. بلخ نخستین خاستگاه زبان سروده‌های ویدی بوده است. شاعران دورهٔ ویدی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۱۰۰۰ قبل از میلاد همه زن بوده‌اند که این امر نقش زنان را در پایه‌ریزی ادبیات نشان می‌دهد. پیامی، اندانی، اپِلا، زاجا پاولونی، سارا پراجِنی، سوریا، وایوا وارا نمونه‌هایی از شاعران زن در دورۀ ویدی هستند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> <br> | ||
دومین دورهٔ ادبی بلخ باستان، دورهٔ خلق شدن اوستا است. این اثر توسط زردشت سپنتمان وخشور بلخی پدید آمده است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۷.</ref> | دومین دورهٔ ادبی بلخ باستان، دورهٔ خلق شدن اوستا است. این اثر توسط زردشت سپنتمان وخشور بلخی پدید آمده است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۷.</ref> <br> | ||
از دیگر دوره‌های مهم ادبی در بلخ باستان، دورۀ هخامنشیان است. در این دوره زبان پارسی وارد قلمرو بلخ شد. بعد از پیروزی اسکندر بر قلمرو هخامنشی، بلخ باستان نیز در تصرف اسکندر قرار گرفت. در این دوره نفوذ ادبیات و فرهنگ یونانی در بلخ مشهود است. دوره‌های کوشانیان و ساسانیان نیز از دیگر دوره‌هایی بوده که بیش از صد کتاب و رساله از آن، به‌جا مانده است. ادبیات بودایی نیز محصول این دورهٔ تاریخی است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص36-۴۱.</ref> | از دیگر دوره‌های مهم ادبی در بلخ باستان، دورۀ هخامنشیان است. در این دوره زبان پارسی وارد قلمرو بلخ شد. بعد از پیروزی اسکندر بر قلمرو هخامنشی، بلخ باستان نیز در تصرف اسکندر قرار گرفت. در این دوره نفوذ ادبیات و فرهنگ یونانی در بلخ مشهود است. دوره‌های کوشانیان و ساسانیان نیز از دیگر دوره‌هایی بوده که بیش از صد کتاب و رساله از آن، به‌جا مانده است. ادبیات بودایی نیز محصول این دورهٔ تاریخی است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص36-۴۱.</ref> <br> | ||
در دورهٔ اسلامی نیز، بلخ خاستگاه پرورش بزرگان دانش و فرهنگ بوده است. در سدۀ هشتم و نهم میلادی، بلخ در حوزۀ فقه، حدیث، تفسیر، تصوف و عرفان اسلامی شُهره بود. سدهٔ دهم میلادی در بلخ، آغاز شعرسرایی به زبان فارسی دری است. بلخ در این سدة تاریخی نسبت به هر منطقهٔ فارسی‌زبان دیگر، تعداد شاعران بیشتری داشته است. شاعرانی همچون صانع، احمد برمکی، ابوالموئذ، ابوشکور، معروفی، دقیقی، بدیع و بعدها رابعۀ بلخی محصول این دورهٔ تاریخی هستند. قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی از جمله سبک‌های ادبی در این دوره هستند. در دوره‌های سلجوقیان، غوریان و خوارزمشاهیان دو نوع نثر ساده و نثر هنری رواج داشت. در این دوره نیز ادبیات همچنان رونق داشته است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص52، 69 و ۱۶۱.</ref> | در دورهٔ اسلامی نیز، بلخ خاستگاه پرورش بزرگان دانش و فرهنگ بوده است. در سدۀ هشتم و نهم میلادی، بلخ در حوزۀ فقه، حدیث، تفسیر، تصوف و عرفان اسلامی شُهره بود. سدهٔ دهم میلادی در بلخ، آغاز شعرسرایی به زبان فارسی دری است. بلخ در این سدة تاریخی نسبت به هر منطقهٔ فارسی‌زبان دیگر، تعداد شاعران بیشتری داشته است. شاعرانی همچون صانع، احمد برمکی، ابوالموئذ، ابوشکور، معروفی، دقیقی، بدیع و بعدها رابعۀ بلخی محصول این دورهٔ تاریخی هستند. قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی از جمله سبک‌های ادبی در این دوره هستند. در دوره‌های سلجوقیان، غوریان و خوارزمشاهیان دو نوع نثر ساده و نثر هنری رواج داشت. در این دوره نیز ادبیات همچنان رونق داشته است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص52، 69 و ۱۶۱.</ref> <br> | ||
هجوم چنگیزخان در بلخ، مهاجرت بیشتر شاعران و دانشمندان این مرزوبوم به هندوستان و آسیای صغیر را در پی داشت. بخش بزرگی از آثار ادبی این دورهٔ بلخ در سرزمین‌های دور از آن خلق شده است. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، امیر خسرو بلخی، بهاء‌الدین احمد و برهان‌الدین مظفر به این دوره تعلق دارند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۷.</ref> | هجوم چنگیزخان در بلخ، مهاجرت بیشتر شاعران و دانشمندان این مرزوبوم به هندوستان و آسیای صغیر را در پی داشت. بخش بزرگی از آثار ادبی این دورهٔ بلخ در سرزمین‌های دور از آن خلق شده است. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، امیر خسرو بلخی، بهاء‌الدین احمد و برهان‌الدین مظفر به این دوره تعلق دارند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۷.</ref> <br> | ||
در دورهٔ تیموریان که در آن هرات شاهد درخشش ادبی- هنری بود، بلخ نیز شاهد ظهور شخصیت‌های ادبی بوده است. در این دوره، علاوه بر مدرسه‌های سنتی، محافل ادبی نیز فعال بوده و بسیاری از سخنوران بلخ با مکتب هرات در تماس بودند. خواجه محمدپارسای بلخ، حسین بلخی، یوسف بلخی، سودایی بلخی، حسن بلخی، ملک‌الشعرا مولانا صاحب بلخی، دیوانه بلخی، شوقی، جاروبی بلخی و باطنی بلخی در این دوره می‌زیسته‌اند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص236 و ۲۶۴.</ref> در سدۀ هفدهم، بلخ از لحاظ دارا بودن نهاد‌های فرهنگی بعد از بخارا، دومین شهر به‌شمار می‌رفت. در سدهٔ نوزدهم، بلخ از نظر ادبی دچار رکود بوده، هرچند، برخی شاعران نیز در این دوره به شهرت رسیده‌اند. سدة بیستم نشست‌های ادبی به ریاست مولوی خسته برگزار می‌شد. این نشست‌ها هستة انجمن ادبی بلخ (انجمن نویسندگان بلخ) را به وجود آورد. اواخر سدهٔ بیستم و اوایل سدهٔ بیست‌ویکم، تاریخ ادبیات بلخ فصل نوینی را گشوده است. صنعت چاپ باعث شد تا نویسندگان بلخ، بخشی از آثار خودشان را به چاپ رسانده و رونق ادبی را رقم بزنند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص392 و ۳۹۵.</ref> | در دورهٔ تیموریان که در آن هرات شاهد درخشش ادبی- هنری بود، بلخ نیز شاهد ظهور شخصیت‌های ادبی بوده است. در این دوره، علاوه بر مدرسه‌های سنتی، محافل ادبی نیز فعال بوده و بسیاری از سخنوران بلخ با مکتب هرات در تماس بودند. خواجه محمدپارسای بلخ، حسین بلخی، یوسف بلخی، سودایی بلخی، حسن بلخی، ملک‌الشعرا مولانا صاحب بلخی، دیوانه بلخی، شوقی، جاروبی بلخی و باطنی بلخی در این دوره می‌زیسته‌اند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص236 و ۲۶۴.</ref> در سدۀ هفدهم، بلخ از لحاظ دارا بودن نهاد‌های فرهنگی بعد از بخارا، دومین شهر به‌شمار می‌رفت.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص236 و ۲۶۴.</ref> در سدهٔ نوزدهم، بلخ از نظر ادبی دچار رکود بوده، هرچند، برخی شاعران نیز در این دوره به شهرت رسیده‌اند. سدة بیستم نشست‌های ادبی به ریاست مولوی خسته برگزار می‌شد. این نشست‌ها هستة انجمن ادبی بلخ (انجمن نویسندگان بلخ) را به وجود آورد. اواخر سدهٔ بیستم و اوایل سدهٔ بیست‌ویکم، تاریخ ادبیات بلخ فصل نوینی را گشوده است. صنعت چاپ باعث شد تا نویسندگان بلخ، بخشی از آثار خودشان را به چاپ رسانده و رونق ادبی را رقم بزنند.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص392 و ۳۹۵.</ref> | ||
===ورزش=== | ===ورزش=== | ||
در بلخ ورزش‌های رزمی، ورزش با توپ و ورزش‌های محلی رایج است. رشته‌هایی همچون فوتبال، والیبال، بسکتبال، بالینگ، بلیارد، تکواندو، کاراته، فول رزم، کشتی، کونکفو توآ و رشته‌های ورزشی محلی همچون بزکشی و کشتی محلی پر طرفدار است.<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/_________-___-_______-__-______-____-_/ ورزش‌کاران تیم والیبال بلخ تشویق مالی شدند»، خبرگزاری باختر.]</ref> | در بلخ ورزش‌های رزمی، ورزش با توپ و ورزش‌های محلی رایج است. رشته‌هایی همچون فوتبال، والیبال، بسکتبال، بالینگ، بلیارد، تکواندو، کاراته، فول رزم، کشتی، کونکفو توآ و رشته‌های ورزشی محلی همچون بزکشی و کشتی محلی پر طرفدار است.<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/_________-___-_______-__-______-____-_/ ورزش‌کاران تیم والیبال بلخ تشویق مالی شدند»، خبرگزاری باختر.]</ref> | ||