یاریگری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
دانشمندان علوم اجتماعی دربارۀ یاریگری اجتماعی، چگونگی و سازوکار آن، دیدگاه‌های متفاوتی دارند.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص35.</ref> این دیدگاه‌ها معمولا از پژوهش‌های بالینی یا میدانی آغاز می‌شود و به یک نظریه می‌انجامد که به‌مثابه ابزاری برای انتقال دانش با هدف کمک به مددکاری اجتماعی است.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص37.</ref> بر اساس رویکرد جامعه‌شناسان غربی، روابط انسان‌ها بر اصل رقابت استوار است. اما دکتر مرتضی فرهادی در «انسان‌شناسی یاریگری» با تکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی، اصل را بر همکاری و تعاون نهاده است. با پذیرش اصل «همکاری»، نگاه به جامعه و سیاست، متفاوت می‌شود و بر اساس آن ارزیابی جامعۀ ایرانی، بهتر صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.rajanews.com/news/73470 «یاریگری؛ نظریه بومی جامعه‌شناسی در برابر نظریه رقابت»، پایگاه خبری رجانیوز.]</ref> | دانشمندان علوم اجتماعی دربارۀ یاریگری اجتماعی، چگونگی و سازوکار آن، دیدگاه‌های متفاوتی دارند.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص35.</ref> این دیدگاه‌ها معمولا از پژوهش‌های بالینی یا میدانی آغاز می‌شود و به یک نظریه می‌انجامد که به‌مثابه ابزاری برای انتقال دانش با هدف کمک به مددکاری اجتماعی است.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص37.</ref> بر اساس رویکرد جامعه‌شناسان غربی، روابط انسان‌ها بر اصل رقابت استوار است. اما دکتر مرتضی فرهادی در «انسان‌شناسی یاریگری» با تکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی، اصل را بر همکاری و تعاون نهاده است. با پذیرش اصل «همکاری»، نگاه به جامعه و سیاست، متفاوت می‌شود و بر اساس آن ارزیابی جامعۀ ایرانی، بهتر صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.rajanews.com/news/73470 «یاریگری؛ نظریه بومی جامعه‌شناسی در برابر نظریه رقابت»، پایگاه خبری رجانیوز.]</ref> | ||
==تعاونی‌های سنتی در ایران== | ==تعاونی‌های سنتی در ایران== | ||
تعاونی‌ها در جامعۀ ایرانی، یکی از گونه‌های سنتیِ یاریگری است که سازماندهی اعضاء، درازمدت بودن کنش یاری و پیچیدگی ساختاری، از ویژگی‌های آن است. برخی پژوهشگران، تعاونی‌های سنتی را جلوۀ آشکار و تجمیع‌شدۀ خودیاری، همیاری و دگریاری دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص95.</ref> این تعاونی‌ها در خرده‌فرهنگ‌های گوناگون | تعاونی‌ها در جامعۀ ایرانی، یکی از گونه‌های سنتیِ یاریگری است که سازماندهی اعضاء، درازمدت بودن کنش یاری و پیچیدگی ساختاری، از ویژگی‌های آن است. برخی پژوهشگران، تعاونی‌های سنتی را جلوۀ آشکار و تجمیع‌شدۀ خودیاری، همیاری و دگریاری دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص95.</ref> این تعاونی‌ها در خرده‌فرهنگ‌های گوناگون [[ایران]]، به نامهای بنه، صحرا، هراسه (حراثه)، پیکال، سرکار، پاگاو و درکار شناخته می‌شدند و دارای ویژگی‌های زیر بوده‌اند: | ||
# پیوستگی و درازمدت بودن کنش یاری؛ | |||
# گزینشی بودن اعضا؛ | |||
# گستردگی ساختار و قلمرو فعالیت‌ها؛ | |||
# دیرینگی و نهادینگی در جامعۀ [[ایران]].<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران، 1389ش، ص94.</ref> | |||
در برخی پژوهش‌ها پیرامون تعاونی‌های سنتی در ایران، به گونه‌های زیر توجه شده است: | در برخی پژوهش‌ها پیرامون تعاونی‌های سنتی در ایران، به گونه‌های زیر توجه شده است: | ||
* بُنه؛ نوعی تعاونی روستایی در زمینه [[کشاورزی]]؛ | |||
* واره؛ نوعی تعاون سنتی کهن و زنانه در [[ایران]]؛ | |||
* مال؛ نوعی تعاونی سنتی در زمینه [[دامداری]]؛ | |||
* پَره‌کشی؛ نوعی تعاونی روستایی در زمینه صید [[ماهی]].<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران، 1389ش، ص96؛ فرهادی، فرهنگ یاریگری در ایران، 1376ش، ص68.</ref> | |||
از میان انواع تعاونی سنتی در جامعۀ ایرانی، در برخی از آنها مانند «بنه» و «مال»، دگریاری و همیاری به‌میزان کمتری مورد توجه بوده است؛ اما در برخی دیگر مانند «واره»، همیاری، محور اصلی فعالیت‌ها تعریف شده است.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران، 1389ش، ص96؛ فرهادی، فرهنگ یاریگری در ایران، 1376ش، ص68</ref> | |||
==یاریگری در جامعه عشایری== | ==یاریگری در جامعه عشایری== | ||
در جامعۀ عشایری ایران که با اصطلاحات مختلفی مانند کوچ‌نشین، ایلیاتی، بیابان‌گرد، گله‌دار، گلونه، مالدار و چادرنشین از آنها نام برده می‌شود، شیوۀ معاش بر بنیان یاریگری و همکاری ارگانیکی استوار است. نقش همکاری و یاریگری در زندگی عشایری چنان پررنگ است که تصور پایداری سبک زندگی عشایری بدون یاریگری و همکاری، دشوار است.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص.145</ref> پژوهشگران در بررسی مصداق‌های یاریگری در زندگی عشایری به موارد زیر توجه کرده‌اند: | در جامعۀ عشایری [[ایران]] که با اصطلاحات مختلفی مانند کوچ‌نشین، ایلیاتی، بیابان‌گرد، گله‌دار، گلونه، مالدار و چادرنشین از آنها نام برده می‌شود، شیوۀ معاش بر بنیان یاریگری و همکاری ارگانیکی استوار است. نقش همکاری و یاریگری در زندگی عشایری چنان پررنگ است که تصور پایداری سبک زندگی عشایری بدون یاریگری و همکاری، دشوار است.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص.145</ref> پژوهشگران در بررسی مصداق‌های یاریگری در زندگی عشایری به موارد زیر توجه کرده‌اند: | ||
# تعاونی‌های سنتی با نامهای «مال»، «هلک»، «اردو» و «ایشوم» برای فعالیت در زمینه دامداری؛ | |||
# همکاری در کوچ به‌ویژه در فعالیت‌هایی مانند پیش‌بار، بار کردن و بار انداختن؛ | |||
# همکاری در مقابله با حوادث غیر مترقبه؛ | |||
# همکاری در تولید انواع دام؛ | |||
# همکاری در کاشت (گامری) و دروی گندم (بارنو)؛ | |||
# همکاری در شکار جمعی (کوک پَر) و پیدا کردن احشام گمشده (پی رونی)؛ | |||
# همیاری در نان‌پزی؛ | |||
# یاریگری در مراسم عروسی و عزا (اُوزی، پُرسُونَه)؛ | |||
# همکاری در تهیه و تولید سیاه چادر (بُهون)، | |||
# تاسو؛ نوعی تامین اجتماعی سنتی (دگریاری) در عشایر لر. | |||
==یاریگری در جامعه روستایی== | ==یاریگری در جامعه روستایی== | ||
زندگی ده‌نشینی همانند کوچ‌نشینی از سابقه‌ای طولانی در ایران بهره‌مند بوده و روستاییان نقش مهمی در سیر تکامل فرهنگ ایرانی داشته‌اند.<ref>لهسایی‌زاده، تحولات اجتماعی در روستاهای ایران، 1382ش، ص5.</ref> برخی، دهکده‌های ایران را به‌سان آیینه‌ای دانسته‌اند که حیات اجتماعی پیشین ایرانیان را بازنمایی می‌کند.<ref>خسروی، جامعه‌شناسی ده در ایران، 1372ش، ص1.</ref> در جامعۀ روستایی ایران، یاریگری به‌مثابه ارزش اجتماعی، همواره مورد توجه بوده و با وجود تحولات نیم‌قرن اخیر، هنوز شیوه‌هایی از یاریگری در جامعۀ روستایی، به صورت یک نهاد اجتماعی پایدار، باقی مانده است.<ref>حاج‌یوسفی و همکاران، بررسی پیرامون مفهوم و پدیده بی‌سرپرستی، 1372ش، ص360.</ref> شیوه‌های گوناگون یاریگری در جامعۀ روستایی ایران به سه دستۀ اجتماعی، اقتصادی و عمرانی تقسیم شده است. پژوهشگران در بررسی نمونه‌های مختلف یاریگری روستاییان، آن را نشان‌دهندۀ گستردگی، تنوع و عمق یاریگری از یک‌سو و پذیرش آن به‌مثابه ارزش اجتماعی از سوی دیگر دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های | زندگی ده‌نشینی همانند کوچ‌نشینی از سابقه‌ای طولانی در [[ایران]] بهره‌مند بوده و روستاییان نقش مهمی در سیر تکامل فرهنگ ایرانی داشته‌اند.<ref>لهسایی‌زاده، تحولات اجتماعی در روستاهای ایران، 1382ش، ص5.</ref> برخی، دهکده‌های ایران را به‌سان آیینه‌ای دانسته‌اند که حیات اجتماعی پیشین ایرانیان را بازنمایی می‌کند.<ref>خسروی، جامعه‌شناسی ده در ایران، 1372ش، ص1.</ref> در جامعۀ روستایی ایران، یاریگری به‌مثابه ارزش اجتماعی، همواره مورد توجه بوده و با وجود تحولات نیم‌قرن اخیر، هنوز شیوه‌هایی از یاریگری در جامعۀ روستایی، به صورت یک نهاد اجتماعی پایدار، باقی مانده است.<ref>حاج‌یوسفی و همکاران، بررسی پیرامون مفهوم و پدیده بی‌سرپرستی، 1372ش، ص360.</ref> شیوه‌های گوناگون یاریگری در جامعۀ روستایی ایران به سه دستۀ اجتماعی، اقتصادی و عمرانی تقسیم شده است. پژوهشگران در بررسی نمونه‌های مختلف یاریگری روستاییان، آن را نشان‌دهندۀ گستردگی، تنوع و عمق یاریگری از یک‌سو و پذیرش آن به‌مثابه ارزش اجتماعی از سوی دیگر دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران، 1389ش، ص174-191.</ref> | ||
==یاریگری در جامعه شهری== | ==یاریگری در جامعه شهری== | ||
مطالعات اسنادی و میدانی نشان می‌دهد که در شهرهای تاریخی | مطالعات اسنادی و میدانی نشان می‌دهد که در شهرهای تاریخی [[ایران]]، همکاری و یاریگری به‌صورت ساده و عملی از قدیم‌ترین زمان‌ها به شکل‌های گوناگون وجود داشته و تاکنون با وجود تحولات اجتماعی، جلوه‌هایی از آن در وقف، [[مساجد]]، اصناف (بازار)، محلات، زورخانه‌ها و گروه‌های خویشاوندی وجود دارد که بر اثر مداومت به صورت یک سنت نیکو و ارزش اجتماعی درآمده است؛ صندوق‌های قرض الحسنه و مراسم گل‌ریزان از مصداق‌های بارز یاریگری در جامعه شهری ایران است. | ||
همکاری و یاریگری در جامعۀ شهری | |||
همکاری و یاریگری در جامعۀ شهری [[ایران]]، بر پایۀ قواعد اجتماعی پذیرفته‌شده در فرهنگ ایرانی شکل گرفته و در اثر نفوذ [[دین]] و [[مذهب]]، تقویت شده است. [[مساجد]]، زورخانه‌ها، بازار و قهوه‌خانه‌ها در جامعۀ ایرانی، مرکز حل و فصل مشکلات اجتماعی بود و مردم در ساختن بناهای عمومی مشارکت فعال داشتند. همچنین بسیاری از فعالیت‌های عمرانی تحت تأثیر نهاد وقف بود. هنوز نیز بعضی از اقدامات عمرانی و اجتماعی به همین ترتیب انجام می‌شود.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در ایران، 1389ش، ص195-196.</ref> | |||
==طرح یاریگران زندگی در ایران== | ==طرح یاریگران زندگی در ایران== | ||
اجرای طرح یاریگران زندگی، بر پیشگیری از اعتیاد تمرکز کرده و جامعۀ هدف آن، اقشار سالم جامعه در محیط‌های اجتماعی مختلف است. مهم‌ترین هدف این طرح، کاهش نرخ بروز اعتیاد و جلوگیری از روی‌آوری افراد جدید به اعتیاد است که با بهره‌گیری از امکانات و توانمندی نهادها، سازمان‌های محلی، مشارکت مردمی و استفاده از ظرفیت کانون‌های فرهنگی هنری مساجد در محله‌ها صورت می‌گیرد.<ref>[https://bachehayemasjed.ir/39 «دستورالعمل اجرایی طرح یاریگران زندگی ویژه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با مشارکت ستاد مبارزه با مواد مخدر»، وب‌سایت بچه‌های مسجد.]</ref> در همین چارچوب، مجموعه تلویزیونی «یاریگران»، در صداوسیمای جمهوری اسلامی | اجرای طرح یاریگران زندگی، بر پیشگیری از اعتیاد تمرکز کرده و جامعۀ هدف آن، اقشار سالم جامعه در محیط‌های اجتماعی مختلف است. مهم‌ترین هدف این طرح، کاهش نرخ بروز اعتیاد و جلوگیری از روی‌آوری افراد جدید به اعتیاد است که با بهره‌گیری از امکانات و توانمندی نهادها، سازمان‌های محلی، مشارکت مردمی و استفاده از ظرفیت کانون‌های فرهنگی هنری [[مساجد]] در محله‌ها صورت می‌گیرد.<ref>[https://bachehayemasjed.ir/39 «دستورالعمل اجرایی طرح یاریگران زندگی ویژه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با مشارکت ستاد مبارزه با مواد مخدر»، وب‌سایت بچه‌های مسجد.]</ref> در همین چارچوب، مجموعه تلویزیونی «یاریگران»، در صداوسیمای [[جمهوری اسلامی ایران]]، به بررسی معضلات و مشکلات اجتماعی می‌پردازد.<ref>[https://tv1.ir/program/212869#! «یاریگران»، مجموعه تلویزیونی در شبکه یک صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در وب‌سایت شبکه1.]</ref> در این برنامه، سرودی با شعر جهانبخش بانشی و آهنگ حسین صدر ارحامی اجرا می‌شود که متن آن به شرح زیر است:<ref>[https://www.aparat.com/v/2WBPk «سرود یاریگران زندگی»، در وب‌سایت آپارات.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|مصرع اول|مصرع دوم}} | |||
{{ب|قطره قطره می‌شود خروش، انسجام قلب‌های مهربان | ذره ذره غنچه‌های زندگی ، می‌دمد به خانه و دیارمان}} | |||
{{ب|ذکر نام کردگار آسمان، رمز جوشش و شکفتن است | رحمت و محبت خدای مهربان، همنشین خانه‌ی دل من است}} | |||
{{ب|همکلاسی عزیز و سخت‌کوش من | با تو رمز عاشقی دوباره جلوه می‌کند}} | |||
{{ب|همکلاسی پر از نشاط و زندگی | در میان دست ما سپیده غنچه می‌کند}} | |||
{{ب|یاریگران زندگی هست، رمز استقامت و گذشت | یاریگران زندگی، می‌کشد دو خط ضربدر به هر شکست}} | |||
{{ب|یاریگران، یاریگران، بر عزم‌تان هزاران آفرین | همبستگی، دلبستگی، باید شود سرود ایران زمین}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||