مسجد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
محسن شریفی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>مسجد</big>'''؛ از مکان‌های عبادی مسلمانان. مسجد از اولین مکان‌های عبادی مسلمانان است که از جایگاه رفیعی برخودار بوده و احکام و آداب خاصی نیز دارد. ==مفهوم‌شناسی== واژۀ عربی «مسجد»، اسم مکان و به‌معنای محل سجده است.<ref>محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌ن...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>مسجد</big>'''؛ از مکان‌های عبادی مسلمانان. | '''<big>مسجد</big>'''؛ از مکان‌های عبادی مسلمانان.<br> | ||
مسجد از اولین مکان‌های عبادی مسلمانان است که از جایگاه رفیعی برخودار بوده و احکام و آداب خاصی نیز دارد. | مسجد از اولین مکان‌های عبادی [[مسلمانان]] است که از جایگاه رفیعی برخودار بوده و احکام و آداب خاصی نیز دارد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژۀ عربی «مسجد»، اسم مکان و به‌معنای محل سجده است.<ref>محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مسجد، 1387ش، ص۹.</ref> | واژۀ عربی «مسجد»، اسم مکان و به‌معنای محل سجده است.<ref>محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مسجد، 1387ش، ص۹.</ref> [[دهخدا]]، مسجد را برگرفته از «مَزْگِت» می‌داند که از زبان آرامی وارد زبان‌های [[عربی]] و [[فارسی]] شده و به‌معنای نمازخانه یا خانۀ خدا بوده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه]</ref> | ||
در اصطلاح نیز مسجد به نیایش‌گاه ویژۀ مسلمانان و محل نماز خواندن آنها گفته می‌شود<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> که برای این کارکرد، وقف شده باشد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> | در اصطلاح نیز مسجد به نیایش‌گاه ویژۀ [[مسلمانان]] و محل [[نماز]] خواندن آنها گفته می‌شود<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> که برای این کارکرد، [[وقف]] شده باشد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
«[[کعبه]]» را نخستین خانه‌ای دانسته‌اند که برای عبادت خدا، ساخته شد. [[مسجدالأقصی]] نیز از مکان‌های قدیمی است که برای عبادت ساخته شد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد» ویکی فقه]؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> | |||
نخستین مسجدی که پس از ظهور اسلام ساخته شد، مسجد قبا بود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد» ویکی فقه]؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> پیامبر اکرم در مسیر هجرت به | نخستین مسجدی که پس از ظهور [[اسلام]] ساخته شد، مسجد قبا بود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد» ویکی فقه]؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> [[پیامبر اکرم]] در مسیر هجرت به [[مدینه]]، یک هفته در منطقۀ قبا توقف کرد؛ در این مدت به درخواست مردم این مسجد در قبا ساخته شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> سپس در [[مدینه]] نیز مکانی برای [[نماز]] ساخته شد که [[مسجدالنبی]] نام گرفت.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> پس از آن، هر یک از طوایف عرب در ناحیۀ خود مسجدی ساختند. آنها از پیامبر درخواست میکردند تا در نقطه‌ای که برای مسجد انتخاب کرده بودند، نماز بگزارد. سپس محل نماز او را به‌عنوان مسجد محلۀ خود بنا میکردند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد»، ویکی فقه.]</ref> | ||
در جریان فتوحات عراق و شمال آفریقا در قرن اول | در جریان فتوحات [[عراق]] و شمال [[آفریقا]] در قرن اول [[هجری قمری|هجری]]، مسلمانان با الگوبرداری از پیامبر، فضایی را که در مرکز اردوگاه‌های آنها قرار داشت به مسجد اختصاص می‌دادند. با تبدیل شدن پادگان‌ها به شهرهایی چون بصره، کوفه، فسطاط و قیروان، این محل‌های عبادت نیز به بناهایی دائمی تبدیل شدند. در سال ۱۷ق مسجد کوفه، سال ۲۱ق مسجد فسطاط و سال ۲۴ق مسجد بصره توسط مسلمانان ساخته شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> از همین الگو در بنیانگذاری بغداد در قرن دوم هجری و قاهره در قرن چهارم هجری استفاده شد. مسلمانان در شهرهایی که فتح میکردند مانند دمشق، بیت‌المقدس و مدائن، مساجد خود را در محل معابد کلیساها و قصرها بنا میکردند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> | ||
==واژۀ مسجد در قرآن== | ==واژۀ مسجد در قرآن== | ||
کلمۀ مسجد ۲۲ بار به‌صورت مفرد و ۶ بار به‌صورت جمع (مساجد) در قرآن آمده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن]؛ [https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد»، ویکی فقه.]</ref> این واژه در بسیاری از کاربردهای قرآنی به «مسجد الحرام»، در يک مورد به «مسجد الاقصی» و در یک مورد دیگر به «مسجد ضرار» اشاره دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> همچنین از ۶ مورد جمع (مساجد)، ۳ مورد به قيد «الله» مقيد بوده و ۳ مورد ديگر به‌طور مطلق بيان شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> | کلمۀ مسجد ۲۲ بار به‌صورت مفرد و ۶ بار به‌صورت جمع (مساجد) در قرآن آمده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن]؛ [https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#foot-main12 «مسجد»، ویکی فقه.]</ref> این واژه در بسیاری از کاربردهای قرآنی به «مسجد الحرام»، در يک مورد به «مسجد الاقصی» و در یک مورد دیگر به «مسجد ضرار» اشاره دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> همچنین از ۶ مورد جمع (مساجد)، ۳ مورد به قيد «الله» مقيد بوده و ۳ مورد ديگر به‌طور مطلق بيان شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- «نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==اقسام مسجد== | ==اقسام مسجد== | ||
مسجد به‌لحاظ نوع کارکرد آن چهار قسم است: | مسجد به‌لحاظ نوع کارکرد آن چهار قسم است: | ||
# مسجد محله؛ | |||
# مسجد جامع برای نمازگزاران شهر؛ | |||
# مصلاّیی برای مراسم نماز عید برای تمامی مردم یک منطقه؛ | |||
# مسجدالحرام برای حضور همۀ مسلمانان.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_note-1 کمالی، «مسجد»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> | |||
مسجد، همچنین، از نظر نوع معماری نیز سه قسم است: | مسجد، همچنین، از نظر نوع معماری نیز سه قسم است: | ||
# مسجد شبستانی: شامل بخش سرپوشیده در جانب قبله و حیاط مرکزی و ایوان جلوی آن و صفّه‌هایی در اطراف؛ | |||
# مسجد چهار طاقی: شامل چهار ستون در چهار گوشۀ مربع‌شکل بوده که به‌وسیلۀ چهار قوس در چهار جهت اصلی نمایان است؛ | |||
# مسجد ایوانی: شامل گونه‌های دو ایوانی و چهار ایوانی.<ref>[https://archilearn.net/blog/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/ معماری مسجد اسلامی (معماری مسجد سنتی)، وب‌سایت آرچی لرن.]</ref> | |||
==احکام و آداب مسجد== | ==احکام و آداب مسجد== | ||
حفظ طهارت و پاکیزگی مسجد، از آداب ویژۀ این مکان دینی است و آلوده کردن آن نکوهش شده است. در فقه اسلامی دربارۀ شخص نمازگزار و اشیا و حالات مربوط به او نیز احکام خاصی وضع شده است؛ برای مثال، پوشیدن لباس سفید و پاکیزه برای حضور در مسجد مستحب و لباس سیاه و چرک مکروه است. همچنین ورود به مسجد در حالت جنابت حرام شمرده شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> | حفظ طهارت و پاکیزگی مسجد، از آداب ویژۀ این مکان دینی است و آلوده کردن آن نکوهش شده است. در فقه اسلامی دربارۀ شخص نمازگزار و اشیا و حالات مربوط به او نیز احکام خاصی وضع شده است؛ برای مثال، پوشیدن لباس سفید و پاکیزه برای حضور در مسجد مستحب و لباس سیاه و چرک مکروه است. همچنین ورود به مسجد در حالت جنابت حرام شمرده شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF#cite_ref-29 احمدیان، «مسجد»، ویکی‌شیعه.]</ref> | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
با توجه به اهمیت و جایگاه مسجد نزد مسلمانان، این مکان از صدر اسلام تاکنون کارکردهای مختلفی داشته است: | با توجه به اهمیت و جایگاه مسجد نزد مسلمانان، این مکان از صدر اسلام تاکنون کارکردهای مختلفی داشته است: | ||
===۱. کارکرد دینی ـ تبلیغی=== | ===۱. کارکرد دینی ـ تبلیغی=== | ||
مسلمانان، بسیاری از اعمال عبادی و شعائر دینی خود را در مسجد اقامه می‌کنند. بزرگ‌ترین عبادتی که در مسجد برپا می‌شود نمازهای جماعت پنج‌گانه است.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۵۷.</ref> نمازهای جمعه، عید فطر، عید قربان و نیز اعتکاف در مسجد برگزار می‌شود.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، | مسلمانان، بسیاری از اعمال عبادی و شعائر دینی خود را در مسجد اقامه می‌کنند. بزرگ‌ترین عبادتی که در مسجد برپا می‌شود نمازهای جماعت پنج‌گانه است.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۵۷.</ref> نمازهای جمعه، عید فطر، عید قربان و نیز اعتکاف در مسجد برگزار می‌شود.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۶۹–۷۰.</ref> | ||
تبلیغ دین و تبیین احکام دین از دیگر کارکردهای مسجد است. مسجد همواره کانون تبلیغات اسلامی بوده است.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۶۳.</ref> امروزه مراسم ختم قرآن، مجالس ترحیم، جشن‌ها، اعیاد، سوگواری در سالگرد وفات پیشوایان دینی و مذهبی و جمعه‌خوانی نیز در مساجد کشورهایی مثل ایران و افغانستان برگزار می‌شود. | تبلیغ دین و تبیین احکام دین از دیگر کارکردهای مسجد است. مسجد همواره کانون تبلیغات اسلامی بوده است.<ref>برومند اعلم، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۶۳.</ref> امروزه مراسم ختم قرآن، مجالس ترحیم، جشن‌ها، اعیاد، سوگواری در سالگرد وفات پیشوایان دینی و مذهبی و جمعه‌خوانی نیز در مساجد کشورهایی مثل ایران و افغانستان برگزار می‌شود. | ||
===۲. کارکرد آموزشی ـ فرهنگی=== | ===۲. کارکرد آموزشی ـ فرهنگی=== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|مسجد ای | {{ب|مسجد ای خانه آباد خدا|مسجد ای پایگه یاد خدا}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||