پرش به محتوا

رصدخانه مراغه: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۲۳: خط ۲۳:
# سرای استادان؛ سرای استادان و پژوهشگران این رصدخانه نیز روی تپه و با 17 واحد مجزا ساخته شده بود. <ref>[https://www.irna.ir/news/7572122/%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87-%D9%86%D8%B5%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%B7%D9%88%D8%B3%DB%8C «رصدخانۀ مراغه یادگاری ارزشمند از دوران خواجه نصیرالدین طوسی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
# سرای استادان؛ سرای استادان و پژوهشگران این رصدخانه نیز روی تپه و با 17 واحد مجزا ساخته شده بود. <ref>[https://www.irna.ir/news/7572122/%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87-%D9%86%D8%B5%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%B7%D9%88%D8%B3%DB%8C «رصدخانۀ مراغه یادگاری ارزشمند از دوران خواجه نصیرالدین طوسی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
==اختراعات و تجهیزات مرتبط==  
==اختراعات و تجهیزات مرتبط==  
خواجه نصیرالدین علاوه‌ بر ساخت رصدخانه، دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز رصد ستارگان را نیز اختراع و یا فراهم کرد. این ابزارها تا ۳۰۰ سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می‌گرفت که از جملۀ آنها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:
خواجه نصیرالدین علاوه‌ بر ساخت رصدخانه، دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز رصد ستارگان را نیز اختراع و یا فراهم کرد. این ابزارها تا سیصد سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می‌گرفت که از جملۀ آنها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:
# ذات‌الحق بزرگ؛ ذاتالحق از مهم‌ترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها، بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة‌البروجی به یکدیگر را حل می‌کردند. از جمله مهم‌ترین حلقه‌های این وسیله، حلقۀ دایرة‌البروج، حلقۀ نصف‌النهار، عرض کوچک و عرض بزرگ است که با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه‌ها نسبت به یکدیگر می‌توان جایگاه ستارگان در سیستم‌های مختلف آسمانی را تعیین کرد.
# ذات‌الحق بزرگ؛ ذات‌الحق از مهم‌ترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها، بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة‌البروجی به یکدیگر را حل می‌کردند. از جمله مهم‌ترین حلقه‌های این وسیله، حلقۀ دایرة‌البروج، حلقۀ نصف‌النهار، عرض کوچک و عرض بزرگ است که با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه‌ها نسبت به یکدیگر می‌توان جایگاه ستارگان در سیستم‌های مختلف آسمانی را تعیین کرد.
# ذات‌الجیب؛ این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس ستاره را نیز ارائه می‌داد.
# ذات‌الجیب؛ این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس ستاره را نیز ارائه می‌داد.
# ذات‌السمت؛ این دستگاه ابزاری برای تعیین سمت اجرام است و شامل دو ربع دایره می‌شود که حول یک محور عمودی می‌چرخید و با استفاده از آن می‌توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد تعیین کرد.  
# ذات‌السمت؛ این دستگاه ابزاری برای تعیین سمت اجرام است و شامل دو ربع دایره می‌شود که حول یک محور عمودی می‌چرخید و با استفاده از آن می‌توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد تعیین کرد.  
# ربع جداری؛ ربع جداری بزرگ‌ترین ابزار نجومی ایران قدیم بوده که به بزرگی یک ساختمان و شبیه اسطرلاب است. یک‌چهارم دایره کامل را به‌دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند و آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن می‌خواندند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99120402950/%D9%85%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA «مردی که با نبوغش اولین رصدخانۀ جهان را ساخت»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>   
# ربع جداری؛ ربع جداری بزرگ‌ترین ابزار نجومی ایران قدیم بوده که به بزرگی یک ساختمان و شبیه اسطرلاب است. یک‌چهارم دایره کامل را به‌دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند و آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن می‌خواندند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99120402950/%D9%85%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA «مردی که با نبوغش اولین رصدخانۀ جهان را ساخت»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>   
# زیج ایلخانی
# زیج ایلخانی
خواجه نصیر کتاب «زیخ ایلخانی» را در این زمان به زبان فارسی نوشت و تا پایان عمر خود، یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در این کتاب اضافه کرد. زیج به‌معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99120402950/%D9%85%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA «مردی که با نبوغش اولین رصدخانۀ جهان را ساخت»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>  
خواجه نصیر کتاب «زیخ ایلخانی» را در این زمان به زبان فارسی نوشت و تا پایان عمر خود، یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در این کتاب اضافه کرد. زیج به‌معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99120402950/%D9%85%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA «مردی که با نبوغش اولین رصدخانۀ جهان را ساخت»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
==شرایط و زمینه‌های تأسیس==
==شرایط و زمینه‌های تأسیس==
===الف) جایگاه دانش ستاره‌شناسی در آن زمان===
===الف) جایگاه دانش ستاره‌شناسی در آن زمان===
۴۲۸

ویرایش