سنگ هفت‌قلم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
محسن شریفی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>سنگ هفت‌قلم</big>'''؛ از شاهکارهای سنگ‌تراشی دورۀ تیموری در شهر هرات. سنگ هفت‌قلم، از آثار تاریخی و شاهکارهای هنر سنگ‌تراشی دوران تیموریان است که اکنون در جوار مزار خواجه عبدالله انصاری در شهر هرات قرار دارد. ==نام‌گذاری== دربارۀ نام...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>سنگ هفت‌قلم</big>'''؛ از شاهکارهای سنگ‌تراشی دورۀ تیموری در شهر هرات. | '''<big>سنگ هفت‌قلم</big>'''؛ از شاهکارهای سنگ‌تراشی دورۀ تیموری در شهر هرات. | ||
سنگ هفت‌قلم، از آثار تاریخی و شاهکارهای هنر سنگ‌تراشی دوران تیموریان است که اکنون در جوار مزار خواجه عبدالله انصاری در شهر هرات قرار دارد. | سنگ هفت‌قلم، از آثار تاریخی و شاهکارهای هنر سنگ‌تراشی دوران تیموریان است که اکنون در جوار مزار خواجه عبدالله انصاری در شهر [[هرات]] قرار دارد. | ||
==نام‌گذاری== | ==نام‌گذاری== | ||
دربارۀ نام‌گذاری این اثر به «سنگ هفت‌قلم» چند دلیل ذکر شده است: | دربارۀ نام‌گذاری این اثر به «سنگ هفت‌قلم» چند دلیل ذکر شده است: | ||
# در گذشته‌ها معمول بود تا عروس را با هفت رنگ و هفت قلم آرایش کنند از این‌رو سنگ هفت‌قلم همچون عروسی است که با هفت قلم تراشیده شده است.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۸۸.</ref> | |||
# اجرای کار تراشکاری و حکاکی آن در هفت طبقه صورت گرفته و دارای هفت سطح بوده است.<ref>[https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/ محمدی، «سنگ هفت‌قلم»، وب‌سایت سیستم‌معلوماتی گردشگری افغانستان.]</ref> | |||
# هفت‌قلم به مراحل هفت‌گانۀ ساخت این اثر اشاره دارد؛ یعنی مرحلۀ کندن سنگ از کوه، مسطّح ساختن آن به‌شکل یک مکعب، شکل دادن آن شبیه یک صندق صیقل داده‌شده، تنظیم و ترتیب اجرای ساخت آن، تقسیم‌نمودن آن با اشکال هندسی، طرح گلبرگ‌ها، ترسیم نقوش و تراش‌دادن گلبرگ‌ها و بالاخره حک خطوط اسلامی (ریحان، ثلث، محقق، رقعه، تعلیق، نسخ و نستعلیق) بر روی سنگ.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۸۸.</ref> | |||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در زمان حکومت تیموریان هرات، «سلطان‌حسین بایقرا» (842 - 911ق) به هنرمندان زمان خود دستور داد تا برای سنگ قبر وی، چنین سنگی را بسازند. اما وقتی فرزند جوان سلطان به‌نام «سلطان غریب‌میرزا» وفات کرد، این سنگ به‌دستور سلطان‌حسین بر سر مرقد فرزند او قرار داده شد. ساخت این سنگ ۷ سال طول کشیده و تاریخ حکاکی آن سال ۹۰۲ق یا ۹۰۷ق<ref>صدیقی، «آبدات تاریخی گازرگاه شریف شهکاری از هنر معماری عصر تیموریان هرات»، ۱۳۹۵ش، ص ۶۳.</ref> ثبت شده است. اکنون این سنگ در سمت شمالی مرقد خواجه عبدالله انصاری شهر هرات قرار دارد. <ref>[https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/ محمدی، «سنگ هفت‌قلم»، وب‌سایت سیستم‌معلوماتی گردشگری افغانستان.]</ref> | در زمان حکومت تیموریان هرات، «سلطان‌حسین بایقرا» (842 - 911ق) به هنرمندان زمان خود دستور داد تا برای سنگ قبر وی، چنین سنگی را بسازند. اما وقتی فرزند جوان سلطان به‌نام «سلطان غریب‌میرزا» وفات کرد، این سنگ به‌دستور سلطان‌حسین بر سر مرقد فرزند او قرار داده شد. ساخت این سنگ ۷ سال طول کشیده و تاریخ حکاکی آن سال ۹۰۲ق یا ۹۰۷ق<ref>صدیقی، «آبدات تاریخی گازرگاه شریف شهکاری از هنر معماری عصر تیموریان هرات»، ۱۳۹۵ش، ص ۶۳.</ref> ثبت شده است. اکنون این سنگ در سمت شمالی مرقد خواجه عبدالله انصاری شهر [[هرات]] قرار دارد. <ref>[https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/ محمدی، «سنگ هفت‌قلم»، وب‌سایت سیستم‌معلوماتی گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
==سازندگان== | ==سازندگان== | ||
این اثر با طراحی کمال‌الدین بهزاد و استاد شمس‌الدین حکّاک، تراشکاری شده است. عده‌ا‌ی نیز معتقدند هنرمندان مشهور دیگری چون استاد میرک نقاش و استاد زین‌الدین معمار نیز در ساخت این سنگ نقش داشته‌اند.<ref>«سنگ هفت‌قلم شاهکار حکاکی جهان در افغانستان»، خبرگزاری میزان.</ref> | این اثر با طراحی کمال‌الدین بهزاد و استاد شمس‌الدین حکّاک، تراشکاری شده است. عده‌ا‌ی نیز معتقدند هنرمندان مشهور دیگری چون استاد میرک نقاش و استاد زین‌الدین معمار نیز در ساخت این سنگ نقش داشته‌اند.<ref>«سنگ هفت‌قلم شاهکار حکاکی جهان در افغانستان»، خبرگزاری میزان.</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
استاد شمس‌الدین سنگ‌تراش این سنگ را از کوه کَند و آن را مسطّح ساخت و بعد از صیقل و پردازش آن را به‌شکل مستطیل درآورد و بعد گلبرگ‌ها و نقاشی‌های زیبایی را بر روی سنگ حک کرد. <ref>[https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/ محمدی، «سنگ هفت‌قلم»، وب‌سایت سیستم‌معلوماتی گردشگری افغانستان.]</ref> | استاد شمس‌الدین سنگ‌تراش این سنگ را از کوه کَند و آن را مسطّح ساخت و بعد از صیقل و پردازش آن را به‌شکل مستطیل درآورد و بعد گلبرگ‌ها و نقاشی‌های زیبایی را بر روی سنگ حک کرد. <ref>[https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/ محمدی، «سنگ هفت‌قلم»، وب‌سایت سیستم‌معلوماتی گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
==ارزش و اهمیت== | ==ارزش و اهمیت== | ||
نقش‌های زیبای روی این سنگ آن را به یک اثر هنری منحصر به‌فرد تبدیل کرده و به‌همین دلیل یک شاهکار سحرآمیز هنری در جهان شناخته می‌شود.<ref>[https://mariadaro.com/archives/20748 عبدالله، «سنگ هفت‌قلم، یک شاهکار سحرآمیز هنری جهان»، وب‌سایت ماریا دارو.]</ref> سال‌ها قبل هیئت باستان‌شناسی یونسکو با مطالعۀ دقیق نقوش روی سنگ توسط ذره‌بین‌های بسیار حساس و قوی دریافتند که گلبرگ‌های قسمت بالای سنگ با گلبرگ‌های قسمت پایینی آن کاملاً مطابقت دارند و هیچ‌گونه تفاوتی در آنها وجود ندارد.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۸۹. </ref> باستان‌شناسان بسیاری در گذشته قصد خرید این سنگ تاریخی را به قیمت‌های گزاف از افغانستان داشتند که این کشور حاضر نشد آن را به کسی بفروشد.<ref>«سنگ هفت‌قلم شاهکار حکاکی جهان در افغانستان»، خبرگزاری میزان.</ref> | نقش‌های زیبای روی این سنگ آن را به یک اثر هنری منحصر به‌فرد تبدیل کرده و به‌همین دلیل یک شاهکار سحرآمیز هنری در جهان شناخته می‌شود.<ref>[https://mariadaro.com/archives/20748 عبدالله، «سنگ هفت‌قلم، یک شاهکار سحرآمیز هنری جهان»، وب‌سایت ماریا دارو.]</ref> سال‌ها قبل هیئت باستان‌شناسی یونسکو با مطالعۀ دقیق نقوش روی سنگ توسط ذره‌بین‌های بسیار حساس و قوی دریافتند که گلبرگ‌های قسمت بالای سنگ با گلبرگ‌های قسمت پایینی آن کاملاً مطابقت دارند و هیچ‌گونه تفاوتی در آنها وجود ندارد.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۸۹. </ref> باستان‌شناسان بسیاری در گذشته قصد خرید این سنگ تاریخی را به قیمت‌های گزاف از [[افغانستان]] داشتند که این کشور حاضر نشد آن را به کسی بفروشد.<ref>«سنگ هفت‌قلم شاهکار حکاکی جهان در افغانستان»، خبرگزاری میزان.</ref> | ||
==وضعیت کنونی== | ==وضعیت کنونی== | ||
با گذشت زمان هیچ‌گونه آسیبی به این سنگ نرسیده است.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۹۰.</ref> در سال‌های اخیر «بنیاد فرهنگی آغاخان» به مرمت و توسعه اتاق‌های اطراف آرامگاه خواجه عبدالله اقدام کرد و یک اتاق را نیز به‌منظور گذاشتن سنگ هفت‌قلم اختصاص داد.<ref>صدیقی، «آبدات تاریخی گازرگاه شریف شهکاری از هنر معماری عصر تیموریان هرات»، ۱۳۹۵ش، ص۶۳.</ref> همچنین صندوق شیشه‌ای توسط فضل‌الحق خالقیار والی هرات برای محافظت از سنگ ساخته شد. در سال ۱۳۹۰ش با تلاش‌های ولی شاه‌بهره رئیس میراث فرهنگی هرات و حمایت مالی عبدالواحد مخلص، کتابخانه و مرکز پژوهشی هفت‌قلم در جوار سنگ هفت‌قلم تاسیس شد.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۹۰.</ref> | با گذشت زمان هیچ‌گونه آسیبی به این سنگ نرسیده است.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۹۰.</ref> در سال‌های اخیر «بنیاد فرهنگی آغاخان» به مرمت و توسعه اتاق‌های اطراف آرامگاه خواجه عبدالله اقدام کرد و یک اتاق را نیز به‌منظور گذاشتن سنگ هفت‌قلم اختصاص داد.<ref>صدیقی، «آبدات تاریخی گازرگاه شریف شهکاری از هنر معماری عصر تیموریان هرات»، ۱۳۹۵ش، ص۶۳.</ref> همچنین صندوق شیشه‌ای توسط فضل‌الحق خالقیار والی هرات برای محافظت از سنگ ساخته شد. در سال ۱۳۹۰ش با تلاش‌های ولی شاه‌بهره رئیس میراث فرهنگی هرات و حمایت مالی عبدالواحد مخلص، کتابخانه و مرکز پژوهشی هفت‌قلم در جوار سنگ هفت‌قلم تاسیس شد.<ref>شاه‌بهره، هرات نگین خراسان، ۱۳۹۱ش، ص۹۰.</ref> | ||