بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
نام اصلی این شاعر و عارف وارسته، «غلام‌نبی» و تخلص شعری وی «عَشقَرِی» است اما به‌دلیل گرایش صوفیانۀ وی، در منابع به «صوفی غلام‌نبی» و «صوفی غلام‌نبی عشقری» شهرت دارد.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص242.</ref> به اعتقاد نویسندگان، این عارف نیک‌سیرت، عاشق بود و تخلّص خود را که نخست «اشقری» بود به‌دلیل حرف اول «عشق» که با «عین» شروع می‌شود، به «عشقری» تبدیل کرد.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960201000463/-%D8%B9%D8%B4%D9%82%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%A8%D9%88%D8%A8-%D8%AF%D9%84-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عشقری؛ محبوب دل مردم افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | نام اصلی این شاعر و عارف وارسته، «غلام‌نبی» و تخلص شعری وی «عَشقَرِی» است اما به‌دلیل گرایش صوفیانۀ وی، در منابع به «صوفی غلام‌نبی» و «صوفی غلام‌نبی عشقری» شهرت دارد.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص242.</ref> به اعتقاد نویسندگان، این عارف نیک‌سیرت، عاشق بود و تخلّص خود را که نخست «اشقری» بود به‌دلیل حرف اول «عشق» که با «عین» شروع می‌شود، به «عشقری» تبدیل کرد.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960201000463/-%D8%B9%D8%B4%D9%82%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%A8%D9%88%D8%A8-%D8%AF%D9%84-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عشقری؛ محبوب دل مردم افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==زندگی‌نامه و خاندان== | ==زندگی‌نامه و خاندان== | ||
عشقري، فرزند «محمدرحیم» در 1271ش در دهکدۀ «چهل‌تن» اولسوالی (شهرستان) پغمانِ | عشقري، فرزند «محمدرحیم» در 1271ش در دهکدۀ «چهل‌تن» اولسوالی (شهرستان) پغمانِ [[کابل]]، به دنیا آمد. خانوادۀ عشقری همگی بازرگان بودند و سال‌ها به دادوستد کالا در بازارهای هند، بلخ و مشغول بودند و در رفاه و آسایش زندگی می‌کردند. عشقری خود بارها به این موضوع اشاره کرده است:<ref> محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص243.</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
او در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و به‌همین دلیل از تحصیلات رسمی بازماند، اما به فراگیری قرآن و آموختن کتب فارسی رایج در مکتب‌خانه‌ها شروع کرد. عشقری از ۱۸ سالگی به شاعری روی آورد و در سال ۱۲۹۳ش نخستین شعر خود را با تخلص عشقری سرود. بسیاری از سروده‌های او در روزنامه‌های آن زمان به چاپ رسید. وی تا آخر عمر ازدواج نکرد و زندگی خود را در شغل صحافی و تنباکو فروشی گذراند.<ref>موسوی، «فضایل امام علی در آیینۀ شعر فارسی شاعران معاصر اهلسنت افغانستان»، 1395ش، ص79.</ref> پژوهشگران وی را انسان وارسته، سجاده‌نشین با وقار، رند خراباتی، عارف صاحب‌دل و شاعر گران‌مایۀ زبان فارسی در نیم قرن اخیر افغانستان توصیف کرده‌اند. <ref>[https://www.tabriz-emrooz.ir/1633 «غلام‌نبی عشقری شاعر پارسی‌گوی افغان»، وب‌سایت تبریز امروز.] </ref> | او در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و به‌همین دلیل از تحصیلات رسمی بازماند، اما به فراگیری قرآن و آموختن کتب فارسی رایج در مکتب‌خانه‌ها شروع کرد. عشقری از ۱۸ سالگی به شاعری روی آورد و در سال ۱۲۹۳ش نخستین شعر خود را با تخلص عشقری سرود. بسیاری از سروده‌های او در روزنامه‌های آن زمان به چاپ رسید. وی تا آخر عمر [[ازدواج]] نکرد و زندگی خود را در شغل صحافی و تنباکو فروشی گذراند.<ref>موسوی، «فضایل [[امام علی]] در آیینۀ [[شعر فارسی]] شاعران معاصر اهلسنت افغانستان»، 1395ش، ص79.</ref> پژوهشگران وی را انسان وارسته، سجاده‌نشین با وقار، رند خراباتی، عارف صاحب‌دل و شاعر گران‌مایۀ [[زبان فارسی]] در نیم قرن اخیر افغانستان توصیف کرده‌اند. <ref>[https://www.tabriz-emrooz.ir/1633 «غلام‌نبی عشقری شاعر پارسی‌گوی افغان»، وب‌سایت تبریز امروز.] </ref> | ||
==خاستگاه فکری و تربیتی== | ==خاستگاه فکری و تربیتی== | ||
===انس دائم با قرآن=== | ===انس دائم با قرآن=== | ||
عشقری از کودکی با قرآن انس گرفت و به باور محققان آفکار و شخصیت عرفانی او تحت تأثیر این رابطۀ قرآنی شکل گرفته و یکی از مختصات شعری او، به کارگیری آیات قرآن در شعر به‌صورت «درج و حل» (لفظ و مضمون) بوده که نشان‌دهندۀ میزان آگاهی و اهمیت قرآن در اندیشۀ عشقری است.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی | عشقری از [[کودکی]] با قرآن انس گرفت و به باور محققان آفکار و شخصیت عرفانی او تحت تأثیر این رابطۀ قرآنی شکل گرفته و یکی از مختصات شعری او، به کارگیری آیات قرآن در شعر به‌صورت «درج و حل» (لفظ و مضمون) بوده که نشان‌دهندۀ میزان آگاهی و اهمیت قرآن در اندیشۀ عشقری است.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و [[صوفی عشقری]]، 1391ش، ص247.</ref> | ||
===ارادت ویژه به امام علی=== | ===ارادت ویژه به امام علی=== | ||
عشقری با تمام وجود به [[امام علی]] عشق می‌ورزید و بسیاری از منش شخصیتی، افکار و مضامین شعری وی تحت تأثیر این ارادت بوده است. همین عشق و ارادت باعث می‌شد که بیش از جاهای دیگر، به «مزار شریف» برای «زیارت سخی» (حرم منسوب به امام علی) برود که در این ابیات آمده است: | عشقری با تمام وجود به [[امام علی]] عشق می‌ورزید و بسیاری از منش شخصیتی، افکار و مضامین شعری وی تحت تأثیر این ارادت بوده است. همین عشق و ارادت باعث می‌شد که بیش از جاهای دیگر، به «مزار شریف» برای «زیارت سخی» (حرم منسوب به امام علی) برود که در این ابیات آمده است: | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
#از روزگار امیر حبیب‌الله خان که دورۀ نوجوانی عشقری است، اندکی وضعیت فرهنگی کشور تغییر پیدا کرد و مجالی برای پرداختن به شعر و ادب پیدا شد گرچه خفقان سیاسی و بحران اخلاقی تا آخر عمر وی همچنان باقی ماند؛ | #از روزگار امیر حبیب‌الله خان که دورۀ نوجوانی عشقری است، اندکی وضعیت فرهنگی کشور تغییر پیدا کرد و مجالی برای پرداختن به شعر و ادب پیدا شد گرچه خفقان سیاسی و بحران اخلاقی تا آخر عمر وی همچنان باقی ماند؛ | ||
# در دوران امان‌الله خان مدارس، روزنامه‌ها و مجلات بیشتری به چاپ رسید و فرصتی برای انتقادات علمی و اجتماعی با روش ساده‌نویسی در این زمان که اوج فعالیت ادبی عشقری بود، فراهم شد؛ <ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص19-20. </ref> | # در دوران امان‌الله خان مدارس، روزنامه‌ها و مجلات بیشتری به چاپ رسید و فرصتی برای انتقادات علمی و اجتماعی با روش ساده‌نویسی در این زمان که اوج فعالیت ادبی عشقری بود، فراهم شد؛ <ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص19-20. </ref> | ||
# عشقری در سروده‌های خود اوضاع دوران زندگی خود را از نظر فرهنگی و اخلاقی شبیه روزگار آخرالزمان توصیف کرده است که گمراهی و جهل همه‌جا را فراگرفته و شرف، انسانیت و [[حیا]] از میان رفته است؛ | # عشقری در سروده‌های خود اوضاع دوران [[زندگی]] خود را از نظر فرهنگی و اخلاقی شبیه روزگار آخرالزمان توصیف کرده است که گمراهی و جهل همه‌جا را فراگرفته و شرف، انسانیت و [[حیا]] از میان رفته است؛ | ||
# او در آن زمان از فرهنگ غربی و غرب‌گرایی که دغدغۀ انسان آن روز شده شکایت می‌کند و سوداندوزی، حرام‌خواری و تبدیل شدن ارزش‌ها به ضد ارزش‌ها را به شدت نکوهش می‌کند. <ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص291.</ref> | # او در آن زمان از فرهنگ غربی و غرب‌گرایی که دغدغۀ انسان آن روز شده شکایت می‌کند و سوداندوزی، حرام‌خواری و تبدیل شدن ارزش‌ها به ضد ارزش‌ها را به شدت نکوهش می‌کند. <ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص291.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
# بسیاری از سروده‌های عشقری به‌صورت پراکنده در مجله‌ها و روزنامه‌های کشورهای فارسی‌زبان، چاپ و منتشر شده است؛ | # بسیاری از سروده‌های عشقری به‌صورت پراکنده در مجله‌ها و روزنامه‌های کشورهای فارسی‌زبان، چاپ و منتشر شده است؛ | ||
# یک مجموعه از سروده‌های عشقری به نام «از خاک تا افلاک» در سال ۱۳۶۴ش در پیشاور پاکستان به چاپ رسیده است؛ | # یک مجموعه از سروده‌های عشقری به نام «از خاک تا افلاک» در سال ۱۳۶۴ش در پیشاور پاکستان به چاپ رسیده است؛ | ||
# کتاب «کلیات صوفی عشقری» در 1377ش با تلاش عبدالحمید وهاب‌زاده در تهران به چاپ رسیده که شامل غزلیات، قصاید، مخمسات، | # کتاب «کلیات صوفی عشقری» در 1377ش با تلاش عبدالحمید وهاب‌زاده در تهران به چاپ رسیده که شامل غزلیات، قصاید، مخمسات، [[مثنوی]]، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند است؛ <ref>موسوی، «فضایل امام علی در آیینۀ شعر فارسی شاعران معاصر اهلسنت افغانستان»، 1395ش، ص79-81..</ref> | ||
# مجموعۀ مناقب و سروده‌های وی به نام «دل‌نالان»، با تلاش نثار احمد نوری به چاپ رسیده است؛ | # مجموعۀ مناقب و سروده‌های وی به نام «دل‌نالان»، با تلاش نثار احمد نوری به چاپ رسیده است؛ | ||
# «گزیده‌های غزل‌های عشقری» با تلاش انجمن نویسندگان افغانستان گردآوری شده است.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص246.</ref> | # «گزیده‌های غزل‌های عشقری» با تلاش انجمن نویسندگان افغانستان گردآوری شده است.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص246.</ref> | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
زبان شعر عشقری، ساده، روان و صمیمی بوده و معانی بلند و تازه را در گویش‌های مردمی و فرهنگ عامیانه به کار برده است؛ به گونه‌ای که حتی مردم عوام به سادگی می‌توانند با درون‌مایۀ پر سوز و شیدایی وی آشنا شوند.<ref>ا[https://madanyatdaily.com/8-242/ حمدی، «نگاهی به زندگی و شعر روان صوفی عشقری»، وب‌سایت راه مدنیت.] </ref> از نظر عاطفی، پژوهشگران سروده‌های عشقری را پر از احساس، نشاط عارفانه وشیدایی عاشقانه توصیف کرده که هم درد و رنج و نیاز درونی مردم خود را نشان می‌دهد و هم ساده و بدون تکلف لفظی و کلامی است.<ref>[https://www.tabriz-emrooz.ir/1633 «غلام نبی عشقری شاعر پارسی گوی افغان!»، وب‌سایت تبریز امروز.] </ref> | زبان شعر عشقری، ساده، روان و صمیمی بوده و معانی بلند و تازه را در گویش‌های مردمی و فرهنگ عامیانه به کار برده است؛ به گونه‌ای که حتی مردم عوام به سادگی می‌توانند با درون‌مایۀ پر سوز و شیدایی وی آشنا شوند.<ref>ا[https://madanyatdaily.com/8-242/ حمدی، «نگاهی به زندگی و شعر روان صوفی عشقری»، وب‌سایت راه مدنیت.] </ref> از نظر عاطفی، پژوهشگران سروده‌های عشقری را پر از احساس، نشاط عارفانه وشیدایی عاشقانه توصیف کرده که هم درد و رنج و نیاز درونی مردم خود را نشان می‌دهد و هم ساده و بدون تکلف لفظی و کلامی است.<ref>[https://www.tabriz-emrooz.ir/1633 «غلام نبی عشقری شاعر پارسی گوی افغان!»، وب‌سایت تبریز امروز.] </ref> | ||
==مضامین شعری== | ==مضامین شعری== | ||
درون‌مایه‌های سروده‌های عشقری را نقد وضعیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اخلاقی کشور تشکیل می‌دهد اما بخش عمدۀ سروده‌هاي وي دربارۀ عرفان و تصوف است. نعت [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]]، خلفای راشدین، به‌ویژه | درون‌مایه‌های سروده‌های عشقری را نقد وضعیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اخلاقی کشور تشکیل می‌دهد اما بخش عمدۀ سروده‌هاي وي دربارۀ عرفان و تصوف است. نعت [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]]، خلفای راشدین، به‌ویژه امام علی، از دیگر مضامین شعری وی است. برای مثال، عشقری در غزلی بر اساس مشرب صوفیانۀ خود، امام علی را شاه اولیا خطاب می‌کند که در وجود او صفات چون ساقی حوض کوثربودن، مشکل‌گشابودن، شیر خدا، مظهرالغرایب و جانبازي در راه خداوند، صاحب جود و سخا داشتن نهفته است.<ref>موسوی، «فضایل امام علی در آیینۀ شعر فارسی شاعران معاصر اهلسنت افغانستان»،مجلۀ سیره و سخن اهلبیت، 1395ش، ص79-81.</ref> همچنین عشقری اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم شاهنامه و ادبیات کلاسیک را نیز در آثار خود آورده و برای مثال وی 38 بار به داستان [[لیلی و مجنون]] و 34 بار به شیرین و فرهاد به‌صورت تلمیح اشاره کرده است.<ref>محمدی، تلقی از عرفان در شعر معاصر افغانستان، با تکیه بر اشعار بسمل، قاری عبدالله، بیتاب و صوفی عشقری، 1391ش، ص257-259.</ref> | ||
==ارتباط با چهره‌های دیگر== | ==ارتباط با چهره‌های دیگر== | ||
صوفی عشقری به‌دلیل شخصیت و سروده‌های خود که بازتاب درد و رنج روزمرۀ مردم بود، محبوبیت داشت و شاعران شناخته‌شده و نام‌داری مانند بسمل، بیتاب، شایق جمال، نوید، ابراهیم خلیل، قاری‌زاده و خلیلی به او ارادت می‌ورزیدند و به محل کار وی می‌رفتند. حتی محمدظاهر، پاشاه وقت افغانستان به دیدن وی رفته بود. <ref>[https://8am.media/unspoken-najm-al-arfa/ «ناگفته‌های نجم‌العرفا»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | صوفی عشقری به‌دلیل شخصیت و سروده‌های خود که بازتاب درد و رنج روزمرۀ مردم بود، محبوبیت داشت و شاعران شناخته‌شده و نام‌داری مانند بسمل، بیتاب، شایق جمال، نوید، ابراهیم خلیل، قاری‌زاده و خلیلی به او ارادت می‌ورزیدند و به محل کار وی می‌رفتند. حتی محمدظاهر، پاشاه وقت افغانستان به دیدن وی رفته بود. <ref>[https://8am.media/unspoken-najm-al-arfa/ «ناگفته‌های نجم‌العرفا»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | ||