دیدار سادات: تفاوت میان نسخه‌ها

دیدار سادات (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۶

۵۶۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۴

←‏احترام به سادات

دیداریویکی‌متن

زهرا غلامی

۵۵۶

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 عبارت قرآنیِ «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی»<ref>سوره شورا، آیه 23.</ref>  که به «آیۀ مودت» مشهور است از منظر مفسران شیعه درباره فضیلت اهل‌بیت پیامبر اکرم و جایگاه اجتماعیِ ویژه آنان نازل شده و گویای لزوم محبت‌ورزیدن به آنها است.<ref>[https://lib.eshia.ir/12023/9/49/%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A8%DB%8C طبرسی، مجمع البیان، 1415ق، ج9، ص49.]</ref>  «مَودت» به‌معنای محبت‌کردن و دوست‌داشتن<ref>[https://lib.eshia.ir/40707/3/454/%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A9 ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه ودد.]</ref>  و «قُربی» به‌معنای نزدیکان نَسَبی و خویشاوندان است.<ref>[https://lib.eshia.ir/40707/1/665/%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A8%DB%8C ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه قربی.]</ref>  عالمان شیعه با استناد به مجموعه‌ای از روایات، معتقدند که حضرت علی و فاطمه و یازده امام از نسل آنها، نزدیکان پیامبر هستند که در این آیه از قرآن بر لزوم دوستی آنها تأکید شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/12023/9/49/%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A8%DB%8C طبرسی، مجمع البیان، 1415ق، ج9، ص49.]</ref>  سید محمدحسین طباطبائی، دلیل وجوب مودت و دوستی اهل‌بیت را بقا و تداوم رسالت پیامبر دانسته که نفع آن نیز عاید خود بشر می‌شود.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، بی‌تا، ج18، ص46.</ref>  عبدالله جوادی آملی نیز بر این باور است که «مودّت قربي» زمینه‌ساز به بار نشستن تلاش‌های پیامبر است و نفع آن به خود مردم بر می‌گردد؛ اهل‌بیت، چراغ‌های هدایت و كشتی‌های نجات امت هستند و فقط کسی از اين نور بهره می‌گیرد و يا بر اين كشتی سوار می‌شود که به آنان علاقه‌مند باشد.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، 1394ش، ج1، ص160.</ref>
 ==احترام به سادات==
 در چارچوب آموزه‌های دینی، احترام به سادات از دیرباز میان مسلمانان رایج بوده است؛<ref>ادمندز، کردها ترکها عربها، ۱۳۶۷ش، ص۷۸.</ref>  حاکمان و فرمانروایان نیز در بسیاری از جوامع مسلمان، این سیرۀ اجتماعی را در احترام ویژه به سادات، رعایت می‌کردند.<ref> ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۲۴۰–۲۴۱؛ ابن‌حوقل، صورة الارض، ۱۹۳۸م، ص۱۳۱–۱۳۲.</ref>  بر این اساس، احترام به سادات، جلوه‌های گوناگون اجتماعی یافته است، از جمله: افراد سید، هنگام ورود به هرجا بر دیگران مقدم داشته می‌شوند؛<ref> مرادی، فرهنگ عامۀ خطۀ تویسرکان، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۹۹.</ref>  مردم برخی مناطق، دیدوبازدید عید نوروز را با دیدار سادات شروع می‌کنند،<ref>پاینده لنگرودی، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، ۱۳۵۵ش، ص۱۱۸.</ref>  در منازعات، آنها را واسطه قرار می‌دهند<ref> امیری، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، ۱۳۸۲ش، ص104.</ref>  و گاهی خطاکاران به خانۀ سادات پناه می‌برند تا در امان باشند.<ref> امیری، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، ۱۳۸۲ش، ص۲۶۰.</ref>
 ناصرخسرو (۳۹۴–۴۸۱ ه‍.ق) در سروده‌ای احترام به سادات را در پیوند با واقعۀ غدیر خم، چنین توصیف کرده است:<ref>[https://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh122 ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصیده شماره 122، در وب‌سایت گنجور.]</ref>
-آگه نه‌ای مگر که پیغمبر که را سپرد***روز غدیر خم زِ منبر، ولایتش؟
+{{آغاز نستعلیق}}
-آن را که هر شریفی نسبت بدو کنند***زیرا که از رسولِ خدای است نسبتش
+{{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب|آگه نه‌ای مگر که پیغمبر که را سپرد|روز غدیر خم زِ منبر، ولایتش؟}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
+{{آغاز نستعلیق}}
+{{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب|آن را که هر شریفی نسبت بدو کنند|زیرا که از رسولِ خدای است نسبتش}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
 خاقانی (520-595ق) چنان به احترام سادات پای‌بند است که در سروده‌ای، سید خطاکار را نیز برتر از دیگران می‌داند:<ref>[https://ganjoor.net/khaghani/divankh/ghetekh/sh192 خاقانی، دیوان اشعار، قطعه 192، در وب‌سایت گنجور.]</ref>
-علوی دوست باش خاقانی***کز عشیرت علی است فاضل‌تر
+{{آغاز نستعلیق}}
-هرکه بد بینی از نژاد علی***نیک‌تر دان ز خَلق و عادل‌تر
+{{شعر|نستعلیق}}
-بدشان، نیک‌تر ز مردم دان ***نیک‌شان از فرشته کامل‌تر
+ {{ب|علوی دوست باش خاقانی|کز عشیرت علی است فاضل‌تر}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
+{{آغاز نستعلیق}}
+{{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب|هرکه بد بینی از نژاد علی|نیک‌تر دان ز خَلق و عادل‌تر}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
+{{آغاز نستعلیق}}
+{{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب|بدشان، نیک‌تر ز مردم دان|نیک‌شان از فرشته کامل‌تر}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
 در کتاب «اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید ابی‌الخیر» که حدود سال 570ق نگارش شده، حکایتی آمده است که ژرفا و گسترۀ نفوذ فرهنگ احترام به سادات را نمایان می‌کند: «در آن وقت که شیخ ما به نیشابور بود، یک روز در خانقاه نشسته بود؛ دخترکی عَلَوی به نزد شیخ درآمد و این دخترک درویش بود و مادر و پدر او سؤال کردندی از مردمان. شیخ ما آن دخترک را پیش خویش بنشاند و گفت: این «پوشیده»، از فرزندان پیغامبر ما است که شما دعوی دوستی او می‌کنید و به وقت صلوات دادن بر وی، آوازهای خویش بلند می‌کنید. اکنون، برهان دعویِ خویش بنمایید که در دوستیِ جدّ او می‌کنید به نیکویی کردن باز این فرزند او با فرزندان و ذریت او».<ref> محمد بن منور، اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید ابی‌الخیر، 1371ش، ج1، ص269.</ref>
 به‌تدریج از میان انواع احترام به سادات، دیدار آنها در عید غدیر، تعیّن اجتماعی بیشتری یافته است. عده‌ای بر این باورند که ریشۀ این رسم، به اهتمام مشایخ شیعه برای دیدار امام خود در روزهای عید غدیر بازمی‌گردد و امروز به دیدار با سادات رسیده است که یادگاران ائمه به‌شمار می‌روند.<ref>بوترابی، عید غدیر، ۱۳۸۴ش، ص۵۲۸.</ref>  ملاهادی سبزواری (۱۲۱۲–۱۲۸۹ق)، عارف و فیلسوف شیعه، در عید غدیر به سادات توجه ویژه‌ای داشت و آنها را بیش از همه احترام و اکرام می‌کرد.<ref>عیوضی، این البکائون، ۱۳۸۹ش، ص۱۰۲.</ref>
 ==آداب و رسوم==
 سادات از چند روز مانده به عید غدیر، خانه خود را گردگیری کرده و آماده پذیرایی از میهمانان می‌شوند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref>  آنها از صبح عید غدیر، درب خانه‌های خود را می‌گشایند و مردم به دیدن آن‌ها می‌روند. در برخی مناطق نیز سادات با علامت‌های خاص سیادت، نظیر شال یا کلاه سبز، در یک‌ مکان مانند مسجد محل،<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/06/08/1815875/%D8%B5%D9%84%D9%87-%D8%B1%D8%AD%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B1%D «صله رحم خانواده‌های سادات؛ سنت دیرینه مردم قم در روز عید غدیر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  اجتماع می‌کنند و مردم، آنها را به‌صورت یک‌جا ملاقات کرده و عید غدیر را تبریک می‌گویند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref>  برخی، بوسیدن دست سید را در این روز دارای ثواب بسیار و موجب خوش‌اقبالی می‌دانند.<ref>مؤید محسنی، فرهنگ عامیانه سیرجان، ۱۳۸۱ش، ص۲۵۴؛ شاکری، اترک‌نامه: تاریخ جامع قوچان، ۱۳۶۵ش، ص۲۷۶؛ مونس‌الدوله، خاطرات مونس‌الدوله، ۱۳۸۰ش، ص۱۸۰.</ref>  آیین دیدار سادات هرگاه در منازل علمای دین و یا در مکان‌های عمومی مانند مسجد برگزار شود با مدیحه‌سرایی مداحان و شاعران در مدح امام علی و عید غدیرخم، همراه می‌شود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/2787038/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA «عید غدیر و دیدار با سادات»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref>  از رسوم رایج این عید در برخی نقاط، پرداخت خمس یا مبلغی به‌عنوان عیدی به سادات مستمند است؛<ref>محمدی، تکاب افشار، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۶.</ref>  اما به‌صورت عمومی، سادات در این روز با چای و شیرینی از میهمانان پذیرایی می‌کنند و به مردم و خصوصاً مهمانان خود عیدی می‌دهند.<ref>مقدم گل‌محمدی، تویسرکان، ۱۳۷۸ش، ص۵۲۷؛ صالح طبری، بابل، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸؛ طباطبایی‌فر، روستای قاطول در گذر زمان، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۸.</ref>  هدیه سادات در روز عید غدیر خم، معمولاً اسکناس‌های نو است<ref>باریکانی، بررسی مردم شناختی جنبه‌های مختلف برگزاری اعیاد مذهبی در کلانشهرها، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۳.</ref>  که گاهی مُهر القاب امام علی به‌صورت زرکوب بر آن حک می‌شود و با چند شکلات یا یک کتاب همراه است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref>  مردم بر این باور هستند که پول هدیه سادات در روز عید غدیر را نباید خرج کنند؛ آنها این پول را به‌عنوان تبرک نزد خود نگه می‌دارند تا موجب افزایش برکت در رزق و روزی‌شان شود. در برخی مناطق از این پول با عنوان «مایه کیسه» یاد می‌کنند.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/423480/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C- «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت جوان آنلاین.]</ref>