محور مقاومت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
محور مقاومت (Axis of resistance) را یک اصطلاح سیاسی و ائتلاف ژئوپلتیک منطقه‌ای (اتحاد نظامی و سیاسی) مرکب از بازیگران دولتی ایران و سوریه و عراق و بازیگران غیردولتی (حزب‌الله لبنان، حماس فلسطین و انصارالله یمن) است که منافع مشترک و ایدئولوژیک دارند و تلاش می‌کنند با سیاست‌های ویژۀ خود، با نظام سلطه با محوریت آمریکا مقابله کنند. | محور مقاومت (Axis of resistance) را یک اصطلاح سیاسی و ائتلاف ژئوپلتیک منطقه‌ای (اتحاد نظامی و سیاسی) مرکب از بازیگران دولتی ایران و سوریه و عراق و بازیگران غیردولتی (حزب‌الله لبنان، حماس فلسطین و انصارالله یمن) است که منافع مشترک و ایدئولوژیک دارند و تلاش می‌کنند با سیاست‌های ویژۀ خود، با نظام سلطه با محوریت آمریکا مقابله کنند.<ref> عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> از منظر بسیاری از پژوهشگران، محور مقاومت یک جریان فکری، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی نشأت‌گرفته از اندیشه‌های عاشورایی شیعه است که تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران در مقابل سلطه‌گری غرب به‌ویژه آمریکا شکل گرفته است.<ref>نساج و دیگران، «مبانی نظری محور مقاومت اسلامی با نگاهی بر انتر ناسیونالیسم اسلامی»، 1400ش، ص207-208.</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
محور مقاومت با رخداد انقلاب اسلامی آغاز و به یک واقعیت عینی در جهان تبدیل شد؛ انقلاب اسلامی ایران در قرن بیستم میلادی، گفتمان جدیدی را مقابل دو ساختار جهانی «کمونیسم» و «کاپیتالیسم» ارائه داد و بر لزوم هویت‌یابی دوبارۀ مسلمانان تأکید کرد. | محور مقاومت با رخداد انقلاب اسلامی آغاز و به یک واقعیت عینی در جهان تبدیل شد؛ انقلاب اسلامی ایران در قرن بیستم میلادی، گفتمان جدیدی را مقابل دو ساختار جهانی «کمونیسم» و «کاپیتالیسم» ارائه داد و بر لزوم هویت‌یابی دوبارۀ مسلمانان تأکید کرد.<ref>متقی و فره‌بیگی، «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظریۀ سازه‌انگاری»، 1393ش، ص66.</ref> آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین بار در مرداد ۱۳۷۲ش در دیدار با سید حسن نصرالله، دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، از اصطلاح «جبهه مقاومت اسلامی» سخن گفت و آن را نتیجۀ تجاوز اسرائیل به لبنان دانست که موجب همبستگی و اتحاد مردم شده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=9122 «دیدار دبیر کل جنبش حزب‌الله لبنان با رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای،].</ref> سپس جبهۀ اسلامی مقاومت با افزایش تحولات در جهان عرب و بیداری اسلامی که از 2011م به این سو آغاز شد، روندی تازه به خود گرفت و کشورها و گروه‌هایی که با آرمان‌های انقلاب اسلامی در ایران، همگرا بودند، محور مشترکی را برای مقابله با سلطۀ کشورهای غرب به‌ویژه آمریکا و اسرائیل تشکیل دادند.<ref>بختیاری و دیگران، «بررسی ابعاد و زمینه‌های اتحاد راهبردی کشورها و جنبش‌های محور مقاومت»، بهار 1402ش، ص6.</ref>اصطلاح سیاسیِ محور مقاومت نخستین‌بار توسط روزنامۀ لیبیایی «الزحف الاخضر» در مقابل اصطلاح محور شرارت به کار رفت که توسط «جورج دبلیو بوش»، رئیس جمهور وقت آمریکا و جان بولتون، برای اشاره به کشورهای غیرهمسو با سیاست‌های ایالات متحده استفاده شد و در آن کشورهای ایران، سوریه، عراق، لیبی، کوبا و کرۀ شمالی محور شرارت خوانده شدند.<ref>کریمی، ابوالفضل، «نقش جمهوری اسلامی ایران در هویت بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | ||
==ویژگی‌ها و اهداف== | ==ویژگی‌ها و اهداف== | ||
محور مقاومت به‌عنوان یک جبهۀ رهایی‌بخش و برخورد با نظام سلطه بر اساس روایت انقلاب اسلامی ایران از اسلام ناب و نظام بین‌الملل تشکیل شده و جبهۀ بزرگ فرهنگی، سیاسی و نظامی در برابر سلطۀ جهان غرب بر سرزمین‌های اسلامی محسوب می‌شود. | محور مقاومت به‌عنوان یک جبهۀ رهایی‌بخش و برخورد با نظام سلطه بر اساس روایت انقلاب اسلامی ایران از اسلام ناب و نظام بین‌الملل تشکیل شده و جبهۀ بزرگ فرهنگی، سیاسی و نظامی در برابر سلطۀ جهان غرب بر سرزمین‌های اسلامی محسوب می‌شود.<ref>اسلامی و داوند، «تأثیر انقلاب اسلامی بر هندسۀ قدرت مقاومت اسلامی در غرب آسیا»، 1397ش، ص84.</ref> همچنین محور مقاومت دارای یک بخش سلبی و یک بخش اثباتی است؛ در مرکز بعد سلبی مقاومت، ظلم‌ستیزی و مقابله با سلطه‌گری و انتقاد از ساختارهای نظام جهانی و نهادهای بین‌المللی، دیگرسازی با غرب به‌ویژه آمریکا، استکبارستیزی قرار دارد و مهم‌ترین وجوه اثباتی محور مقاومت، عدالت‌خواهی، اسلام‌خواهی، صلح‌طلبی، آزادی‌خواهی<ref>بصیری و مجیدی‌نژاد، «بررسی تهدیدهای امنیتی داعش در محور ماقومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، 1396ش، ص15.</ref> و توجه ویژه به عقلانیت، معنویت‌گرایی و آرمان‌گرایی در کنار واقع‌بینی،<ref>عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> صراحت در مواضع، عزت امت اسلامی، پشتیبانی از جنبش‌های اسلامی است.<ref>محمودی رجا و دیگران، «بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی»، 1397ش، ص19.</ref> | ||
==زمینه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی== | ==زمینه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی== | ||