امام علی بن الحسین: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از حادثه [[عاشورا]]، در سال 61 هجری، به واسطه رفتار سَبُعانۀ امویان، که برای حفظ حکومت خود، آمادگی ارتکاب هرگونه جنایتی، حتی به خاک و خون کشاندن خاندان پیامبر را داشتند،<ref>نصیری، تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان، 1384ش، ص180.</ref>  رعب و وحشت تمام منطقه [[حجاز]] و [[عراق]] را فرا گرفت و با واقعۀ فجیع حَرّه در [[مدینه]]، در ذیحجه سال 63 هجری،<ref>معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج2، ص143-145.</ref>  تشدید گشته و به اوج خود رسید.<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص327.</ref>  با [[خلافت]] عبدالملک پسر مروان، در سال 65 هجری، که بیست سال به طول انجامید، ناامیدی مطلق بر [[جامعه اسلامی]] و [[مسلمان|مسلمانان]] مستولی گشت<ref>شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، 1377ش، ص104.</ref>  و آشکارا به [[مقدسات مسلمانان]] اهانت می‌شد.<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص328؛ نصیری، تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان، 1384ش، ص180.</ref>  به‌ویژه وقتی برخی قیام‌ها و شورش‌ها، نظیر عبدالله پسر زبیر در [[مکه]]، شورش مردم [[مدینه]] به سرکردگیِ عبدالله پسر حنظله، توابین در سال 65 هجری به رهبری سلیمان پسر صُرَد خُزاعی<ref>معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج2، ص148-151.</ref> و [[مختار]] با شعار [[یالثارات الحسین]]، در سال 66 هجری،<ref>حکیم، پیشوایان هدایت، زین‌العابدین، حضرت امام سجاد، 1385ش، ج6، ص99-100.</ref>  در [[کوفه]]، فرجام نیکویی نیافت،<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، 1387ش، ص270.</ref>  این باور در [[مسلمانان]] شکل گرفت که نمی‌توان در شرایط کنونی علیه امویان اقدامی بایسته انجام داد. در چنین شرایطی، که امام علی بن الحسین سکان هدایت امت و رهبری معنوی و دینی جامعه را بر عهده داشت، از اقدام انقلابی، استقبال نمی‌کرد،<ref>طوسی، رجال الکشی-اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۶.</ref>  و با شکیبایی و تربیت عناصر صالح در جامعه، [[شیعه]] را از دورانی سخت، به سلامت عبور داد.<ref>نصیری، تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان، 1384ش، ص182.</ref>

[[صحیفه سجادیه]] که [[امام پنجم]] آن را «الکامل»، و [[امام ششم]] آن را «الدعاء» گفته‌اند، و بعدها به الدعاء الکامل، [[دعاءالصحیفه]]، الصحیفة الکاملة، معروف گردید،<ref>منتظرالقائم، تاریخ امامت، 1384ش، ص162.</ref>  مشتمل بر برخی دعاهای علی بن الحسین است، که پس از قرآن و نهج‌البلاغه، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین گنجینه گران‌بهای حقایق و معارف دینی به شمار می‌رود.<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص337.</ref>  از ویژگی‌های مهم دعاهای صحیفه سجادیه، صلوات بر محمد و آل او و تکرار آن در خلال ادعیه است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، 1387ش، ص274.</ref>  صحیفه، دارای مضامین عالی اخلاقی، تربیتی، اعتقادی و سیاسی در قلمرو فرد، خانواده و اجتماع است.<ref>منتظرالقائم، تاریخ امامت، 1384ش، ص162.</ref>  <br>

زنده نگه داشتن یاد و خاطره [[عاشورا]] با گریه بر [[حسین بن علی]] و [[شهدای کربلا]] و تهییج مردم علیه امویان،<ref>معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج2، ص125.</ref>  پند و اندرز مردم در قالب [[موعظه]]،<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص336.</ref>  تبیین معارف اسلامی در قالب [[دعا]] و مناجات، به‌عنوان پیوندی معنوی میان بنده و [[خدا]] و تأثیر تربیتی [[دعا]] در سازندگی معنوی و رشد روحی انسان‌ها،<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، 1387ش، ص260.</ref>  مبارزه با علمای درباری،<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص338-339.</ref>  نشر احکام اسلام و آثار تربیتی و اخلاقی،<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص340.</ref>  دستگیری از درماندگان و نیازمندان و [[مساعدت]] به مستمندان در قالب سرپرستی 400 زن از عبدمناف، پس از [[واقعۀ حَرّه]] و تأمین مخارج آنان<ref>إربلی، کشف‌الغمه، 1381ق، ج2، ص312.</ref>  و تقبل هزینه زندگی یک‌صد خانوار<ref>قمی، منتهی‌الامال، 1371ش، ج2، ص39.</ref>  و کمک‌های پنهانی شبانه به نیازمندان.<ref>ذهبی، سیراعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۹۳.</ref>

'''الف) صحیفه سجادیه'''؛ این مجموعه، پس از [[نهج‌البلاغه]] [[امام علی]]، به لحاظ هنری و ادبی، منحصر به فرد است<ref>حکیم، پیشوایان هدایت، زین‌العابدین، حضرت امام سجاد، 1385ش، ج6، ص231.</ref>  و از ذخایر فرهنگ اسلام و از ستارگان درخشان آسمان بلاغت، تربیت، اخلاق و ادبیات در جهان اسلام است،<ref>حکیم، پیشوایان هدایت، زین‌العابدین، حضرت امام سجاد، 1385ش، ج6، ص279.</ref>  به‌عنوان «[[اٌخت القرآن]]»، «[[انجیل اهل بیت]]» و «[[زبور آل محمد]]» تعبیر می‌شود<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص337؛ منتظرالقائم، تاریخ امامت، 1384ش، ص162.</ref>  و  شامل 75 (21 دعای مفقوده)<ref>منتظرالقائم، تاریخ امامت، 1384ش، ص162.</ref>  یا 60<ref>معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج2، ص171.</ref>  یا 54<ref>عبدالحمید، سیره اهل بیت، ص337.</ref>  و یا 50 دعا است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، 1387ش، ص274.</ref>  <br>

*خاستگاه [[فصاحت]] و بلاغت و چشمۀ جوشان ادبیات هدفمند اسلامی.<ref>حکیم، پیشوایان هدایت، زین‌العابدین، حضرت امام سجاد، 1385ش، ج6، ص279-281.</ref>

اکثر قریب به اتفاق مورخان متقدم در قرن سوم و چهارم هجری،<ref>منقری، وقعه صفین، 1382ق، ص12؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص335؛ صفار قمی، بصائرالدرجات، 1404ق، ص96؛ قمی، تاریخ قم، 1361ش، ص196؛ کلینی، الکافی، 1388ق، ج2، ص369؛ قاضی نعمان، شرح الدخبار، 1409ق، ج3، ص266.</ref>  مادر امام علی بن الحسین را [[شهربانو]] یا شاه زنان<ref>مفید، الإرشاد، 1399ق، ص253؛ مطهری، مجموعه آثار14 (خدمات متقابل اسلام و ایران)، 1384ش، ص114 و 122.</ref>  یا جهان‌شاه،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، 1362ش، ص317.</ref>  دختر یزدگرد<ref>مفید، الإرشاد، 1399ق، ص253.</ref>  سوم ساسانی دانسته‌اند. اما برخی پژوهندگان معاصر، این مطلب را برنتافته و با مُداقّۀ علمی، رو به انکار و استنکار آورده<ref>شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، 1377ش، ص9.</ref>  و داستان شهربانو را یک برساخت تاریخی دانسته‌اند.<ref>شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، 1377ش، ص9.</ref>  در سند روایت آن در کتاب «[[الکافی]]» نیز، راویانی نظیر «ابراهیم بن اسحاق احمری نهاوندی» و «عمرو بن شمر» وجود دارند که مورد طعن رجال‌شناسان بوده و موجب گردیده‌اند تا روایتِ موصوف، از وثاقت و اعتماد خارج شود.<ref>مطهری، مجموعه آثار14 (خدمات متقابل اسلام و ایران)، 1384ش، ص123.</ref> <br>

دربارۀ وفات شهربانو نیز اختلاف اقوال فراوانی وجود دارد. اما آنچه مسلّم است، وفات مادر علی بن الحسین بلافاصله پس از به دنیا آوردن او است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، 1378ش، ج۲، ص128.</ref>  بنابراین، حکایات بی‌اساسی که راجع به شهربانو در کتاب‌ها آمده، همچون حضور شهربانو در [[کربلا]]،<ref>کاشقی، روضه الشهداء، 1358ش، ص260، 272، 340، 342 -344، 349 و 369-371.</ref>  خودکشی و غرق شدن شهربانو در [[رود فرات]]، سوار شدن وی بر [[ذوالجناح]] یا اسبی دیگر<ref>کاشفی، روضه الشهداء، 1358ش، ص349.</ref>  و آمدنش به [[ایران]] و سرانجام غائب و پنهان گشتن او در کوه ([[کوه بی‌بی شهربانو]] [[شهر ری]])، در شمار افسانه‌های تاریخی و فاقد ارزش علمی است.