احمدشاه ابدالی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:
    
    
احمد‌شاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند.
احمد‌شاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند.
==نام‌گذاری==
==وجه نام‌گذاری به ابدالی==
احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref>«[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref>  
احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی در [[قندهار]] به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref>«[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref>  
==کودکی و نوجوانی==
==کودکی و نوجوانی احمدشاه ابدالی==
محل تولد احمد را ملتان،<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  و برخی دیگر هرات دانسته‌اند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref>  برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref>  و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانسته‌اند. احمد قبل از تولد یا در دوران [[کودکی]]، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم [[هرات]] پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>   
محل تولد احمد را ملتان،<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  و برخی دیگر هرات دانسته‌اند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref>  برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref>  و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانسته‌اند. احمد قبل از تولد یا در دوران [[کودکی]]، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم [[هرات]] پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>   
==جوانی==  
==جوانی احمدشاه ابدالی==  
در زمان حملۀ نادر افشار به‌ هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به [[مازندران]] تبعید کرد.<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136.] </ref>  ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به ‌دربار نادرشاه راه پیدا کرد و در نهایت وارد سپاه نادر شد.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>   
در زمان حملۀ نادر افشار به‌ هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به [[مازندران]] تبعید کرد.<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136.] </ref>  ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به ‌دربار نادرشاه راه پیدا کرد و در نهایت وارد سپاه نادر شد.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>   
==زمینه‌ها و بستر اجتماعی==
==زمینه‌ها و بستر اجتماعی احمدشاه ابدالی==
===1. شرایط خانوادگی===
===1. شرایط خانوادگی===
احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی مربوط می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>  تولد و دوران [[کودکی]] او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>
احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی به‌عنوان دو قبیله مهم [[قوم پشتون]] مربوط می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>  تولد و دوران [[کودکی]] او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>


===2. فضای اجتماعی===
===2. فضای اجتماعی===
دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج دولت‌های افغانی و نادری در هرات، [[قندهار]] و ایران، او را به‌پختگی رساند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>  
دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج دولت‌های افغانی و نادری در هرات، [[قندهار]] و [[ایران]]، او را به‌پختگی رساند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>  
==ویژگی‌های شخصیتی==
==ویژگی‌های شخصیتی==
احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>  وی از عیاشی و تجمل به‌دور بود<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.</ref>  و در سوار‌کاری و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref>  متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref>  و انحصارطلب توصیف کرده‌اند؛<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص149.]</ref>  اما برخی از مورخان احمدشاه را فرد زاهد، حلیم و خوش‌اخلاق دانسته‌‌اند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>   
احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>  وی از عیاشی و تجمل به‌دور بود<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.</ref>  و در سوار‌کاری و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref>  متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref>  و انحصارطلب توصیف کرده‌اند؛<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص149.]</ref>  اما برخی از مورخان احمدشاه را فرد زاهد، حلیم و خوش‌اخلاق دانسته‌‌اند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref>   
خط ۵۱: خط ۵۱:


==منابع==
==منابع==
* «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش.
*«احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش.
* «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان¬زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش.
*«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان¬زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش.
* «روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 27خرداد 1394ش.
*«روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 27خرداد 1394ش.
* سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب¬سایت مرکز دائرۀ¬المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش.
*سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب¬سایت مرکز دائرۀ¬المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش.
* غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن،  بهار 1391ش.
*غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن،  بهار 1391ش.
* فرهنگ، میرمحمد¬صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
*فرهنگ، میرمحمد¬صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
* کاتب، فیض¬محمد، سراج¬التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش.
*کاتب، فیض¬محمد، سراج¬التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش.
* محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش.
*محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش.
* «مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش.
*«مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش.
* مصباح¬زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش¬های آفتاب، 1388ش.
*مصباح¬زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش¬های آفتاب، 1388ش.
* موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل¬نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش¬نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش.
*موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل¬نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش¬نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش.


[[رده:ویکی‌زندگی]]
[[رده:ویکی‌زندگی]]
[[رده:رهبران]]
[[رده:رهبران]]
[[رده:افغانستان]]
[[رده:افغانستان]]
۴۳۷

ویرایش