ملا ممدجان: تفاوت میان نسخه‌ها
←معرفی
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←معرفی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''ملا ممدجان،'''</big> ترانۀ قدیمی و مشهور در افغانستان. | <big>'''ملا ممدجان،'''</big> ترانۀ قدیمی و مشهور در افغانستان. | ||
مُلّا مَمَدجان ([[ملا]]<nowiki/>محمدجان)، ترانۀ فولکلوریک و مشهور افغانستانی است که داستان عاشقانه‌ای را روایت می‌کند. این [[ترانه]] در دورۀ [[تیموریان]] در شهر [[هرات]] ساخته و اجرا شده است و تاکنون خوانندگان زیادی، آن را در افغانستان و ایران بازخوانی و اجرا کرده‌اند. | مُلّا مَمَدجان ([[ملا]]<nowiki/>محمدجان)، ترانۀ فولکلوریک و مشهور افغانستانی است که داستان عاشقانه‌ای را روایت می‌کند. این [[ترانه]] در دورۀ [[تیموریان]] در شهر [[هرات]] ساخته و اجرا شده است و تاکنون خوانندگان زیادی، آن را در افغانستان و ایران بازخوانی و اجرا کرده‌اند. | ||
==معرفی== | ==معرفی== | ||
موضوع ترانه، داستانی عاشقانه است؛ پسری جوان، به‌نام محمدجان که شاگرد [[مکتب‌خانه در افغانستان|مکتب‌خانه]] یا [[مدرسه‌های اهل سنت در افغانستان|مدرسۀ دینی]] گوهرشاد در هرات بوده و دختری به‌نام عایشه، ناخواسته یکدیگر را می‌بینند و عاشق همدیگر می‌شوند. محمدجان، به [[خواستگاری]] عایشه می‌رود اما [[خانواده|خانوادۀ]] [[دختر]]، به او جواب رد می‌دهد. مدت‌ها می‌گذرد و این دو جوان عاشق، در تب دوری همدیگر می‌سوزند و می‌نالند. عایشه در روزهایی که کاروان [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارتی]] از هرات به «[[مزارشریف|مزارشریف»]] در حال حرکت بوده، این بیت را می‌خواند: «بیا که بریم به مزار ملا ممدجان/ سیل گل لاله‌زار وا وا دلبر جان». «[[امیر علیشیر نوایی|امیرعلی شیرنوایی]]»، وزیر «سلطان‌حسین بایقرا» این [[ترانه]] | موضوع ترانه، داستانی عاشقانه است؛ پسری جوان، به‌نام محمدجان که شاگرد [[مکتب‌خانه در افغانستان|مکتب‌خانه]] یا [[مدرسه‌های اهل سنت در افغانستان|مدرسۀ دینی]] گوهرشاد در هرات بوده و دختری به‌نام عایشه، ناخواسته یکدیگر را می‌بینند و عاشق همدیگر می‌شوند. محمدجان، به [[خواستگاری]] عایشه می‌رود اما [[خانواده|خانوادۀ]] [[دختر]]، به او جواب رد می‌دهد. مدت‌ها می‌گذرد و این دو جوان عاشق، در تب دوری همدیگر می‌سوزند و می‌نالند. عایشه در روزهایی که کاروان [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارتی]] از هرات به «[[مزارشریف|مزارشریف»]] در حال حرکت بوده، این بیت را می‌خواند: «بیا که بریم به مزار ملا ممدجان/ سیل گل لاله‌زار وا وا دلبر جان». «[[امیر علیشیر نوایی|امیرعلی شیرنوایی]]»، وزیر «سلطان‌حسین بایقرا» با شنیدن این [[ترانه]] از ماجرامطلع می‌شود. با تلاش این وزیر، خانوادۀ دختر به ازدواج ملا محمدجان و عایشه رضایت می‌دهند. به‌دستور وزیر، بیت‌های دیگری بر سرودۀ عایشه، اضافه و این ترانه کامل می‌شود.<ref>[https://shahrestanadab.com/Content/ID/10488/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF--%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%AA%DB%8C عصمتی، «ترانه ملا ممدجان چگونه ساخته شد؟»، وب‌سایت شهرستان ادب.]</ref> | ||
==متن ترانه== | ==متن ترانه== | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==ویژگی== | ==ویژگی ترانه ملا ممدجان== | ||
سرایندۀ این ترانه، دختری است که آن را در وصف معشوق خود می‌سراید و در نهایت به او می‌رسد. داستان این ترانه، برخلاف اکثر داستان‌های عاشقانه، از زبان یک زن، روایت شده است که در بیشتر فرهنگ‌ها تابو محسوب می‌شود.<ref>[http://avayetar.blogfa.com/post/98/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%85%D9%85%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%86%D8%BA%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4- دانشور، «داستان ملا ممدجان و نغمۀ ماندگارش»، وبلاگ آوای تار.]</ref> | سرایندۀ این ترانه، دختری است که آن را در وصف معشوق خود می‌سراید و در نهایت به او می‌رسد. داستان این ترانه، برخلاف اکثر داستان‌های عاشقانه، از زبان یک زن، روایت شده است که در بیشتر فرهنگ‌ها تابو محسوب می‌شود.<ref>[http://avayetar.blogfa.com/post/98/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%85%D9%85%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%86%D8%BA%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4- دانشور، «داستان ملا ممدجان و نغمۀ ماندگارش»، وبلاگ آوای تار.]</ref> | ||
==بازخوانی== | ==بازخوانی ترانه ملا ممدجان== | ||
ده‌ها خواننده در افغانستان، ایران، هند، پاکستان و دیگر کشورهای جهان، این ترانه را بازخوانی کرده‌اند.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> اجرای این ترانه، بیشتر با سازهای دوگانه، سه‌گانه، چهارگانه و گاهی با ارکستر بزرگ بوده است. در افغانستان این ترانه را چوپان‌ها با «نِی» نیز اجرا می‌کنند که در نوع خود لطیف‌ترین اجرا است.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> | ده‌ها خواننده در افغانستان، ایران، هند، پاکستان و دیگر کشورهای جهان، این ترانه را بازخوانی کرده‌اند.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> اجرای این ترانه، بیشتر با سازهای دوگانه، سه‌گانه، چهارگانه و گاهی با ارکستر بزرگ بوده است. در افغانستان این ترانه را چوپان‌ها با «نِی» نیز اجرا می‌کنند که در نوع خود لطیف‌ترین اجرا است.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> | ||
==پراستقبال‌ترین ترانۀ شرقی== | در بازخوانی‌های بعدی نیز محور این ترانه ابراز عشق و محبت به [[امام علی]] است و از تعابیری چون [[شاه مردان]] و شیر خدا در وصف امام علی استفاده شده است. از حضرت علی به‌عنوان حاجت روا، خواسته شده است که برای رفع مشکلات، زدودن غم و اندوه، درمان درد، رسیدن عاشق به معشوق و قبولی [[نذر]]، [[دعا]] و مناجات‌ها نزد خداوند [[شفاعت]] نماید. | ||
==ملا ممدجان پراستقبال‌ترین ترانۀ شرقی== | |||
«استاد ساربان»، از خوانندگان [[کی پاپ|پاپ]] افغانستان، ترانۀ ملا ممدجان را در سال 1394ش در آمریکا اجر کرد که به‌عنوان پراستقبال‌ترین ترانه شرقی در غرب، به‌ثبت رسیده است.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> | «استاد ساربان»، از خوانندگان [[کی پاپ|پاپ]] افغانستان، ترانۀ ملا ممدجان را در سال 1394ش در آمریکا اجر کرد که به‌عنوان پراستقبال‌ترین ترانه شرقی در غرب، به‌ثبت رسیده است.<ref>[https://www.ettelaat.com/archives/263095#gsc.tab=0 فرازمند، «نیم‌نگاهی به ترانه ملا ممدجان»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات.]</ref> | ||
==محبوبیت در ایران== | ==محبوبیت ترانه ملا ممدجان در ایران== | ||
ترانۀ ملا ممدجان، در ایران نیز محبوبیت دارد و خوانندگان زیادی از جمله، محمد اصفهانی و محمد اسماعیلی آن را بازخوانی کرده‌اند.<ref>[https://shahrestanadab.com/Content/ID/10488/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF--%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%AA%DB%8C عصمتی، «ترانه ملا ممدجان چگونه ساخته شد؟»، وب‌سایت شهرستان ادب.]</ref> | ترانۀ ملا ممدجان، در ایران نیز محبوبیت دارد و خوانندگان زیادی از جمله، محمد اصفهانی و محمد اسماعیلی آن را بازخوانی کرده‌اند.<ref>[https://shahrestanadab.com/Content/ID/10488/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF--%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%AA%DB%8C عصمتی، «ترانه ملا ممدجان چگونه ساخته شد؟»، وب‌سایت شهرستان ادب.]</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۸: | ||
[[پرونده:ملام ممد جان.jpg|300px|thumb|left|اجرای آهنگ ملا ممدجان در عصر جدید توسط هنرمندان جوان افغانستانی]] | [[پرونده:ملام ممد جان.jpg|300px|thumb|left|اجرای آهنگ ملا ممدجان در عصر جدید توسط هنرمندان جوان افغانستانی]] | ||
==اجرا در برنامۀ عصرجدید== | ==اجرا در برنامۀ عصرجدید و برنامه محفل== | ||
این ترانه، توسط هنرمندان جوان افغانستانی در پنجم [[فروردین]] 1401ش، در برنامۀ پربینندۀ «عصرجدید» در شبکۀ 3 سیمای جمهوری اسلامی ایران، اجرا شد و مورد استقبال قرار گرفت.<ref> [https://www.tehrannews.ir/news/725798/%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «اجرای آهنگ خاطره‌انگیز ملا ممدجان در عصرجدید»، تهران نیوز.]</ref> | این ترانه، توسط هنرمندان جوان افغانستانی در پنجم [[فروردین]] 1401ش، در برنامۀ پربینندۀ «عصرجدید» در شبکۀ 3 سیمای جمهوری اسلامی ایران، اجرا شد و مورد استقبال قرار گرفت.<ref> [https://www.tehrannews.ir/news/725798/%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «اجرای آهنگ خاطره‌انگیز ملا ممدجان در عصرجدید»، تهران نیوز.]</ref> | ||
همین‌طور این ترانه در ماه مبارک [[رمضان]] در اسفند 1403 توسط سیدجلال معصومی قاری بین المللی قرآن در برنامه محفل اجرا شد و مورد استقبال قرار گرفت. | |||
==راز شهرت و ماندگاری ترانه== | ==راز شهرت و ماندگاری ترانه== | ||
ترانۀ ملا ممدجان، به‌دلیل اینکه ماجرای عاشقانه را در پیوند با اعتقادات [[دین|دینی]] و [[آداب]] و رسوم [[جشن نوروز]] بیان می‌کند، ماندگار شده است؛ مرکز ولایت [[بلخ]] در شمال افغانستان، به‌دلیل آرامگاه منسوب به حضرت علی معروف به [[روضه سخی]]، به «مزار شریف»، شهرت پیدا کرده است. در ایام [[جشن نوروز|نوروز]] که کوه‌ها و دشت‌های شمال افغانستان پر از گل لاله و شقایق می‌شود، مردم از سراسر افغانستان به [[زیارت در ادیان|زیارت]] مزار [[امام علی]] می‌روند و نوروز را در آن‌جا جشن می‌گیرند و [[میله گل سرخ]] را برپا می‌کنند.<ref>[https://rasekhoon.net/media/show/1553408/%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%85%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1 آهنگ مشهور افغانستانی ملا ممدجان با صدای سه خواننده مشهور»، وب‌سایت راسخون.]</ref> | ترانۀ ملا ممدجان، به‌دلیل اینکه ماجرای عاشقانه را در پیوند با اعتقادات [[دین|دینی]] و [[آداب]] و رسوم [[جشن نوروز]] بیان می‌کند، ماندگار شده است؛ مرکز ولایت [[بلخ]] در شمال افغانستان، به‌دلیل آرامگاه منسوب به حضرت علی معروف به [[روضه سخی]]، به «مزار شریف»، شهرت پیدا کرده است. در ایام [[جشن نوروز|نوروز]] که کوه‌ها و دشت‌های شمال افغانستان پر از گل لاله و شقایق می‌شود، مردم از سراسر افغانستان به [[زیارت در ادیان|زیارت]] مزار [[امام علی]] می‌روند و نوروز را در آن‌جا جشن می‌گیرند و [[میله گل سرخ]] را برپا می‌کنند.<ref>[https://rasekhoon.net/media/show/1553408/%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%85%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1 آهنگ مشهور افغانستانی ملا ممدجان با صدای سه خواننده مشهور»، وب‌سایت راسخون.]</ref> | ||