یاری‌گری: تفاوت میان نسخه‌ها

# توجه به موقعیت اضطراری

# ارزیابی موقعیت به عنوان اضطراری

# احساس مسئولیت در مورد امدادگری

# داشتن دانش و مهارت کافی در امر امداد

# اخذ تصمیم نهایی در مورد امداد<ref>سالاری‌فر، روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، 1396ش، ص287.</ref>  

دانشمندان علوم اجتماعی دربارۀ یاریگری اجتماعی، چگونگی و سازوکار آن، دیدگاه‌های متفاوتی دارند.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص35.</ref>  این دیدگاه‌ها معمولا از پژوهش‌های بالینی یا میدانی آغاز می‌شود و به یک نظریه می‌انجامد که به‌مثابه ابزاری برای انتقال دانش با هدف کمک به مددکاری اجتماعی است.<ref>پین، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، 1391ش، ص37.</ref>  بر اساس رویکرد جامعه‌شناسان غربی، روابط انسان‌ها بر اصل رقابت استوار است. اما دکتر مرتضی فرهادی در «انسان‌شناسی یاری‌گری» با تکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی، اصل را بر همکاری و تعاون نهاده است. با پذیرش اصل «همکاری»، نگاه به جامعه و سیاست، متفاوت می‌شود و بر اساس آن ارزیابی جامعۀ ایرانی، بهتر صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.rajanews.com/news/73470 «یاری‎گری؛ نظریه بومی جامعه‎شناسی در برابر نظریه رقابت»، پایگاه خبری رجانیوز.]</ref>  

تعاونی‌ها در جامعۀ ایرانی، یکی از گونه‌های سنتیِ یاری‌گری است که سازماندهی اعضاء، درازمدت بودن کنش یاری و پیچیدگی ساختاری، از ویژگی‌های آن است. برخی پژوهشگران، تعاونی‌های سنتی را جلوۀ آشکار و تجمیع‌شدۀ خودیاری، همیاری و دگریاری دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص95.</ref>  این تعاونی‌ها در خرده‌فرهنگ‌های گوناگون [[ایران]]، به نام‌های بنه، صحرا، هراسه (حراثه)، پیکال، سرکار، پاگاو و درکار شناخته می‌شدند و دارای ویژگی‌های زیر بوده‌اند:

# پیوستگی و درازمدت بودن کنش یاری؛  

# گزینشی بودن اعضا؛  

# گستردگی ساختار و قلمرو فعالیت‌ها؛  

# دیرینگی و نهادینگی در جامعۀ [[ایران]].<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری‌گری در ایران، 1389ش، ص94.</ref>  

* بُنه؛ نوعی تعاونی روستایی در زمینه [[کشاورزی]]؛  

* واره؛ نوعی تعاون سنتی کهن و زنانه در [[ایران]]؛

* مال؛ نوعی تعاونی سنتی در زمینه [[دامداری]]؛  

* پَره‌کشی؛ نوعی تعاونی روستایی در زمینه صید [[ماهی]].<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری‌گری در ایران، 1389ش، ص96؛ فرهادی،  فرهنگ یاری‌گری در ایران، 1376ش، ص68.</ref>  

در جامعۀ عشایری [[ایران]] که با اصطلاحات مختلفی مانند کوچ‌نشین، ایلیاتی، بیابان‌گرد، گله‌دار، گلونه، مالدار و چادرنشین از آنها نام برده می‌شود، شیوۀ معاش بر بنیان یاری‌گری و همکاری ارگانیکی استوار است. نقش همکاری و یاریگری در زندگی عشایری چنان پررنگ است که تصور پایداری سبک زندگی عشایری بدون یاری‌گری و همکاری، دشوار است.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص.145</ref>  پژوهشگران در بررسی مصداق‌های یاری‌گری در زندگی عشایری به موارد زیر توجه کرده‌اند:

# تعاونی‌های سنتی با نام‌‌های «مال»، «هلک»، «اردو» و «ایشوم» برای فعالیت در زمینه دامداری؛

# همکاری در کوچ به‌ویژه در فعالیت‌هایی مانند پیش‌بار، بار کردن و بار انداختن؛

# همکاری در مقابله با حوادث غیر مترقبه؛

# همکاری در تولید انواع دام؛

# همکاری در کاشت (گامری) و دروی گندم (بارنو)؛  

# همکاری در شکار جمعی (کوک پَر) و پیدا کردن احشام گمشده (پی رونی)؛

# همیاری در نان‌پزی؛

# یاری‌گری در مراسم عروسی و عزا (اُوزی، پُرسُونَه)؛  

# همکاری در تهیه و تولید سیاه چادر (بُهون)،  

# تاسو؛ نوعی تامین اجتماعی سنتی (دگریاری) در عشایر لر.

زندگی ده‌نشینی همانند کوچ‌نشینی از سابقه‌ای طولانی در [[ایران]] بهره‌مند بوده و  روستاییان نقش مهمی در سیر تکامل فرهنگ ایرانی داشته‌اند.<ref>لهسایی‌زاده، تحولات اجتماعی در روستاهای ایران، 1382ش، ص5.</ref>  برخی، دهکده‌های ایران را به‌سان آیینه‌ای دانسته‌اند که حیات اجتماعی پیشین ایرانیان را بازنمایی می‌کند.<ref>خسروی‌، جامعه‌شناسی ده در ایران، 1372ش، ص1.</ref>  در جامعۀ روستایی ایران، یاری‌گری به‌مثابه ارزش اجتماعی، همواره مورد توجه بوده و با وجود تحولات نیم‌قرن اخیر، هنوز شیوه‌هایی از یاری‌گری در جامعۀ روستایی، به صورت یک نهاد اجتماعی پایدار، باقی مانده است.<ref>حاج‌یوسفی و همکاران، بررسی پیرامون مفهوم و پدیده بی‌سرپرستی، 1372ش، ص360.</ref>  شیوه‌های گوناگون یاری‌گری در جامعۀ روستایی ایران به سه دستۀ اجتماعی، اقتصادی و عمرانی تقسیم شده است. پژوهشگران در بررسی نمونه‌های مختلف یاری‌گری روستاییان، آن را نشان‌دهندۀ گستردگی، تنوع و عمق یاری‌گری از یک‌سو و پذیرش آن به‌مثابه ارزش اجتماعی از سوی دیگر دانسته‌اند.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری‌گری در ایران، 1389ش، ص174-191.</ref>  

مطالعات اسنادی و میدانی نشان می‌دهد که در شهرهای تاریخی [[ایران]]، همکاری و یاری‌گری به‌صورت ساده و عملی از قدیم‌ترین زمان‌ها به شکل‌های گوناگون وجود داشته و تاکنون با وجود تحولات اجتماعی، جلوه‌هایی از آن در وقف، [[مساجد]]، اصناف (بازار)، محلات، زورخانه‌ها و گروه‌های خویشاوندی وجود دارد که بر اثر مداومت به صورت یک سنت نیکو و ارزش اجتماعی درآمده است؛ صندوق‌های قرض الحسنه و مراسم گل‌ریزان از مصداق‌های بارز یاری‌گری در جامعه شهری ایران است.  

همکاری و یاری‌گری در جامعۀ شهری [[ایران]]، بر پایۀ قواعد اجتماعی پذیرفته‌شده در فرهنگ ایرانی شکل گرفته و در اثر نفوذ [[دین]] و [[مذهب]]، تقویت شده است. [[مساجد]]، زورخانه‌ها، بازار و قهوه‌خانه‌ها در جامعۀ ایرانی، مرکز حل و فصل مشکلات اجتماعی بود و مردم در ساختن بناهای عمومی مشارکت فعال داشتند. همچنین بسیاری از فعالیت‌های عمرانی تحت تأثیر نهاد وقف بود. هنوز نیز بعضی از اقدامات عمرانی و اجتماعی به همین ترتیب انجام می‌شود.<ref>کریمی درمنی، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری‌گری در ایران، 1389ش، ص195-196.</ref>  

اجرای طرح یاریگران زندگی، بر پیشگیری  از اعتیاد تمرکز کرده و جامعۀ هدف آن، اقشار سالم جامعه در محیط‌های اجتماعی مختلف است. مهم‌ترین هدف این طرح، کاهش نرخ بروز اعتیاد و جلوگیری از روی‌آوری افراد جدید به اعتیاد است که با بهره‌گیری از امکانات و توانمندی نهادها، سازمان‌های محلی، مشارکت مردمی و استفاده از ظرفیت کانون‌های فرهنگی هنری [[مساجد]] در محله‌ها صورت می‌گیرد.<ref>[https://bachehayemasjed.ir/39 «دستورالعمل اجرایی طرح یاریگران زندگی ویژه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با مشارکت ستاد مبارزه با مواد مخدر»، وب‌سایت بچه‌های مسجد.]</ref>  در همین چارچوب، مجموعه تلویزیونی «یاریگران»، در صداوسیمای [[جمهوری اسلامی ایران]]، به بررسی معضلات و مشکلات اجتماعی می‌پردازد.<ref>[https://tv1.ir/program/212869#! «یاریگران»، مجموعه تلویزیونی در شبکه یک صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در وب‌سایت شبکه1.]</ref>  در این برنامه، سرودی با شعر جهانبخش بانشی و آهنگ حسین صدر ارحامی اجرا می‌شود که متن آن به شرح زیر است:<ref>[https://www.aparat.com/v/2WBPk «سرود یاری‌گران زندگی»، در وب‌سایت آپارات.]</ref>

* پین، مالکوم، نظریه‌های نوین مددکاری اجتماعی، ترجمه طلعت الهیاری و اکبر بخشی‌نیا،تهران، دانژه، چاپ اول، 1391ش.

* حاج‌یوسفی، علی و همکاران، بررسی پیرامون مفهوم و پدیده بی سرپرستی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، 1372ش.

* خسروی، خسرو، جامعه‌شناسی ده در ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1372ش.

* «دستورالعمل اجرایی طرح یاریگران زندگی ویژه کانون های فرهنگی و هنری مساجد کشور با مشارکت ستاد مبارزه با مواد مخدر»، وب‌سایت بچه‌های مسجد، تاریخ بازدید: 1 آذر 1401ش.

* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 آذر 1401ش.

* سالاری‌فر، محمدرضا و دیگران، روانشناسی اجتماعی: با نگرش به منابع اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ پنجم، 1396ش.

* «سرود یاری‌گران زندگی»، در وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 1 آذر 1401ش.

* فرهادی، مرتضی، فرهنگ یاری‌گری در ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم، 1376ش.

* کریمی درمنی، حمیدرضا، زمینه‌ها و شیوه‌های یاری¬گری در ایران، تهران، کندوکاو، چاپ اول، 1389ش.

* لهسایی‌زاده، عبدالعلی،  تحولات اجتماعی در روستاهای ایران، شیراز، نوید شیراز، چاپ دوم،  1382ش.

* «یاریگران»، مجموعه تلویزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در وب‌سایت شبکه1، تاریخ بازدید: 1 آذر 1401ش.

* «یاری‎گری؛ نظریه بومی جامعه‎شناسی در برابر نظریه رقابت»، پایگاه خبری رجانیوز، تاریخ انتشار: 1 خرداد 1390ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: فضائل اخلاقی]] [[رده: خرده‌فرهنگ]] [[رده: نهادهای اجتماعی]][[رده: یاری‌گری]]