پالنگان
پالنگان، روستایی توریستی و تاریخی با معماری پلکانی در کامیاران.
پالنگان از زیبا‌‌ترین مناطق مسکونی جنگلی در استان کردستان و در 57 کیلومتری شهرستان کامیاران است.[۱] در دامنة ارتفاعات «شاهو» و بر روی شیب ملایم با بافتی از جنس سنگ، چوب و گل به‌صورت خشکه‌چین روی هم قرار گرفته‌اند.[۲] قدمت این روستا به‌دوران اسلامی و زمان سامانیان بر می‌گردد.[۳] اقتصاد مردم اين روستا بر پاية دامداري، شيلات، زراعت، مشاغل خدماتي و صنايع دستي استوار شده[۴] و آب آشاميدني و زراعي این روستا از طريق چشمه و رودخانه تأمين مي‌شود.[۵] گندم، جو و انواع لبنيات محلی از مهم‌ترین محصولات روستای پالنگان است.[۶]
جغرافیا
پالنگان روستایی در دهستان «ژاورود»، از توابع شهرستان کامیاران در استان کردستان و در فاصلة 112 کیاومتری سنندج است.[۷] روستای پالنگان در مرز بین استان‌های کردستان و کرمانشاه و در دامنة کوه‌های «شاهو» قرار گرفته است.[۸] روستای پالنگان از جنوب غربی به کو‌‌های «کَل» و «سَر‌لو» و از جنوب شرقی به گردنه «زَمان‌گريوه» محدود می‌شود.[۹] این روستا در مختصات جغرافيايي 46 درجه و 36 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 4 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته است.[۱۰]
تاریخچه
قدمت روستای تاریخی پالنگان به قبل از اسلام و به دورة مادها و پادشاهی «هوخشتره» باز می‌گردد؛ اما در دورة سامانیان شناخته شده است.[۱۱] وجود قلعه‌های تاریخی، پل‌‌های قدیمی و آتشکده‌های تاریخی که در این منطقه وجود دارد، گواه بر اصالت تاریخی پالنگان است.[۱۲] در گورستان قدیمی روستای پالنگان سنگ قبر‌هایی قدیمی با خط کوفی و مربوط به قرن‌های ششم و هفتم هجری است که نشان از قدمت تاریخی این روستا دارد.[۱۳] این منطقه در روزگاران گذشته، محل فرمانروایی اُمرای کَلُهر و مقر حکومت بنی‌اردلان از حاکمان محلی کردستان بوده است.[۱۴]
نام‌گذاری
برخی معتقدند این منطقة کوهستانی در گذشته زیستگاه پلنگ بوده؛ به‌همین منظور آن را پالنگان نام‌گذاری کرده‌اند.[۱۵] برخی دیگر معتقدند «پالو» در واژ‌‌نامه‌های هورامی؛ به‌معنای شهر، قلعه، پایتخت، دژ یا مکانی است که چشمه‌های جوشان دارد و به‌دلیل قرار گرفتن روستای پالنگان در کنار این مکان‌ها نام آن را پالنگان نهاده‌اند.[۱۶]
جمعیت
بر اساس سر‌شماري سال 1385ش، جمعیت روستاي پالنگان 850 نفر بوده که در سال 1391ش اين جمعيت به 1050 نفر افزايش يافته است.[۱۷] این افزایش جمعیت نشان از ترویج سبک زندگی سالم و روستایی توسط ساکنان این روستا و رونق اقتصادی این منطقه دارد.[۱۸]
زبان ساکنان
زبان مردم روستای پالنگان کُردی است که با لهجة اورامی صحبت می‌کنند.[۱۹]
آداب و رسوم
ساختار پلکانی این روستا با کوچه‌هایی باریک و خانه‌هایی متصل، نشان از صمیمیت و همدلی ساکنان روستای پالنگان دارد.[۲۰] نزدیکی منازل این روستا به یکدیگر سبب‌شده که همسایه‌ها از مشکلات، مراسم‌های عروسی و عزای یکدیگر با‌خبر شوند و برای انجام امور گوناگون به یکدیگر کمک کنند.[۲۱] از جمله آیین‌ها و مراسم‌های روستای پالنگان «نوروز‌کُردی» است. این جشن در هفتة اول اسفند‌ماه در منطقة اورامان با مرکزیت پالنگان برگزار می‌شود.[۲۲] اهالی این روستا در این روز به روشن‌کردن آتش در پنج نقطة روستا، پخش شیرینی، پختن آش و شادی میپردازند.[۲۳] در این مراسم زنان و مردان با لباس‌های رنگارنگ کُردی، مشعل به‌دست بر روی سقف خانه‌ها می‌ایستند و سپس همگی دور آتش بزرگی در مرکز روستا، جمع شده و به پای‌کوبی میپردازند.[۲۴] این مراسم تماشایی فرصت مناسبی برای دیدار همة اهالی با یکدیگر می‌شود. همچنین مردمان این منطقه در اعياد دينی مانند: عيد قربان، عيد فطر و ميلاد پيامبر اکرم نیز با برگزاری جشن به شادمانی میپردازند.[۲۵] در روستای پالنگان انواع ورزش‌‌ها و بازیهای محلی مانند: سوار‌کاری، قل‌قلان، گُرز‌بازی و چاک‌چاک متداول است.[۲۶] همچنین موسیقی محلی کُردی از موسیقی‌های با اصالت محلی این منطقه بوده که آهنگهای شاد يا حزين آن در مراسم مختلف، نواخته مي‌شود.[۲۷]
غذاهای محلی
روستای پالنگان به‌دلیل اصالت فرهنگی و تاریخی، دارای غذاهای محلی متعددی است.[۲۸] از جمله مشهور‌ترین غذای محلی این منطقه، ماهی کبابی است که توسط کد‌بانو‌های کرد پخته می‌شود. آنها ماهی را با آبلیمو، ادویه‌های گوناگون و سبزی کوهی طعم‌دار کرده و در داخل تور بر روی آتش هیزم، کباب می‌کنند.[۲۹] همچنین از دیگر غذاهای محلی این منطقه می‌توان به «آش‌دوغ دوينه»، «شُلمين»، «پِرپولَه»، «وِلوشَه»، «غازينه» اشاره کرد.[۳۰] نوع غذای ساکنان پالنگان و استفاده آنها از مواد غذایی ساده، سبزی‌ها و گیاهان خودروی کوهی، گواه بر خودکفایی، ساده‌زیستی و قناعت زنان و مردان این منطقه است.[۳۱]
معماری
پالنگان روستایی تاریخی با معماری پلکانی است. این نوع بنا‌های پلکانی میراثی از گذشتگان ایران‌زمین بوده و در کمتر جایی از جهان یافت می‌شوند.[۳۲] روستای پالنگان با معماری، بافت و ترکیب سنتی خانه‌های آن، هنر معماری ایرانی را بازنمایی می‌کند. در ساختار پلکانی پالنگان، پشت‌بام یک خانه، حیاط خانه بعدی می‌شود و محوطه جلوی خانه‌ها و پشت‌بام‌ها به‌عنوان پیاده‌رو استفاده می‌شود.[۳۳] در ایران، روستاهای دیگری مانند: ماسوله در استان گیلان، سیمین‌ابرو در استان همدان و اورامانات در کردستان نیز دارای معماری پلکانی هستند. [۳۴] این معماری ریشه در فرهنگ قدیمی و سنت‌های ایرانی دارد که نشان‌دهندة صمیمیت و نزدیکی اهالی روستا است.[۳۵] عمده مصالح به‌کار‌‌رفته در بافت قدیمی روستا از جنس سنگ، چوب، خشت و کاه‌گل بوده؛ اما در ساخت خانه‌های جدید از مصالحی مانند: آهن، آجر، سیمان و گچ استفاده شده است. همچنین سقف خانه‌های روستای پالنگان اغلب مسطح است.[۳۶]
ویژگی
روستای پالنگان در دامنة ارتفاعات «شاهو»، اقليمی معتدل و خشک دارد و در ارتفاع ۱۰۲۰ متر از سطح دريا قرار گرفته است.[۳۷] آبوهوای این منطقه به‌دلیل کوهستانی بودن آن، در فصول سرد سال، بسیار سرد و خشک است.[۳۸] این منطقه به‌دلیل خاک حاصلخیز و آبوهوای مطبوعی که دارد، بستر مناسبی برای رویش گیاهان دارویی مانند: گل‌گاوزبان، خاکشير، گل‌ختمی، گل‌بابونه و کاسنی فراهم کرده است.[۳۹] دراطراف این روستا درختان بلوط، کيکم، ارژن و بنه وجود دارد. وجود مراتع سر‌سبز در اطراف روستا، امکان چرای دام برای دامداران را فراهم می‌کند.[۴۰]
گردشگری
روستای پالنگان با معماری ویژه، طبیعت بکر، پوشش گیاهی غنی و وجود کوه‌های مرتفع در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهنوردی فراهم می‌کند.[۴۱] از دیگر جاذبه‌های طبیعی روستای پالنگان، تعدد آبشار‌های طبیعی و رودخانه‌هایی است که در اطراف این روستا جاری هستند.[۴۲] در اطراف روستای پالنگان جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز وجود دارد که عبارت‌اند از:
- چشمه‌ها؛ در این روستای کوچک حدود ۲۰ چشمة طبیعی وجود دارد که در نهایت به رودخانه‌های «سیروان» و «تَنگی‌وَر» می‌ریزند.[۴۳] همچنین در اطراف پالنگان چندین چشمة معدنی وجود دارد. رنگ آب این چشمه‌ها سفید بوده که نشان‌دهندة وجود گوگرد و املاح معدنی در آنها است. آب این چشمه‌ها برای درمان بیماری‌های پوستی و رماتیسم مفید است.[۴۴]
- باغ شیخ عمر؛ در این باغ، چشمه‌های سید علاءالدین، خاتون و شیته جاری هستند.[۴۵]
- قلعه پالنگان؛ این قلعه که در گذشته محل حکومت امرای مختلف بوده، در ۸۰۰ متری جنوب شرق روستا و در نزدیکی چشمه‌های علاءالدین قرار دارد.[۴۶]
- مجتمع شیلات پالنگان، که محل پرورش ماهی‌های سازگار با آبوهوای این منطقه است.[۴۷]
سوغات و صنایع‌دستی
ساکنان پالنگان به کشاوزی، دامداری، صنايع‌دستی و شيلات مشغول هستند. از‌جمله سوغاتی‌های محلی روستای پالنگان کلوچه و کشک است.[۴۸] همچنین این منطقه به‌دلیل پوشش گیاهی غنی که دارد پرورش زنبور عسل در آن مرسوم بوده؛ به‌همین منظور عسل ناب و محلی این منطقه نیز در شمار سوغاتی‌های پالنگان به شمار می‌رود.[۴۹] مردم روستای پالنگان به‌ویژه بانوان محلی علاوه بر تهیه محصولات محلی حاصل از تولیدات دامی، به تولید صنایع‌دستی مانند: «موج بافی»، «جاجیم بافی»، «گیوه بافی» و «گلیم بافی» نیز میپردازند.[۵۰] ماده اولية این محصولات اغلب از پشم است که با سلیقة ویژه بانوان این منطقه و با نقوش و طرح‌‌های متنوعی بافته شده‌اند. تولید صنایع‌دستی در پالنگان اغلب توسط زنان کار‌‌آفرین این منطقه صورت گرفته که با این کار علاوه بر ترویج فرهنگ و هنر سنتی روستای پالنگان، سبب خودکفایی و اشتغال بانوان این روستا شده است.[۵۱]
امکانات رفاهی
روستای پالنگان به‌دلیل شرایط مکانی و موقعیت جغرافیایی که دارد فاقد امکاناتی مانند: هتل، رستوران یا اقامتگاه بوم‌گردی است. برای اقامت در این روستای دیدنی می‌توان از خانه‌های روستایی اجاره‌ای یا چادر مسافرتی شخصی و امکانات کمپینگ استفاده کرد.[۵۲]
مسیر دسترسی
به‌منظور سفر به روستای پالنگان می‌توان هم از مسیر کرمانشاه و هم از مسیر سنندج، حرکت کرد؛
- مسیر اول، با حرکت از شهر سنندج در استان کردستان و عبور از شهرستان کامیاران و دهستان ژاورود به دره تنگیور و روستای پالنگان می‌رسد.
- مسیر دوم، با حرکت از شهر کرمانشاه و جادة کامیاران و با عبور از روستای «توبره‌ریز» به روستای پالنگان می‌رسد.[۵۳]
پانویس
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . موسویان، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، 1395ش، ص 4.
- ↑ . «روستای پالنگان کردستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ یوسفوند و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی ( نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، 1400ش، ص2.
- ↑ . موسویان، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، 1395ش، ص 5.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . رحیمی و میرزا‌بیگی، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، 1394ش، ص1.
- ↑ رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، 1397ش، ص6.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص3.
- ↑ . «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . پناه و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، 1393ش، ص5.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ یوسفوند و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی (نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، 1400ش، ص6.
- ↑ . «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی : روستای پالنگان»، 1397ش، ص9.
- ↑ . «روستای پالنگان کردستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ پناه و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، 1393ش، ص4.
- ↑ . یوسفوند و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی (نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، 1400ش، ص5.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت ویزیت ایران، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . «روستای پالنگان؛ مسیر دسترسی، جشنها و ماهی‌کباب مخصوص»، وب‌سایت مجله پینورست، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . پناه و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، 1393ش، ص5.
- ↑ «روستای پالنگان کردستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ یوسفوند و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی (نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، 1400ش، ص9.
- ↑ «روستای پالنگان»، وب‌سایت ویزیت ایران، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، 1397ش، ص6.
- ↑ . «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . رحیمی و میرزا‌بیگی، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، 1394ش، ص4.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص4.
- ↑ . رحیمی و میرزا‌بیگی، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، 1394ش، ص5.
- ↑ . موسویان، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، 1395ش، ص 8.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص1.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص4.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص4.
- ↑ . رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، 1397ش، ص5.
- ↑ . «روستای پالنگان؛ مسیر دسترسی، جشنها و ماهی‌کباب مخصوص»، وب‌سایت مجله پینورست، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ پناه و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، 1393ش، ص7.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . موسویان، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، 1395ش، ص 8.
- ↑ . رحیمی و میرزا‌بیگی، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، 1394ش، ص8.
- ↑ یوسفوند و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی (نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، 1400ش، ص2.
- ↑ . رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، 1397ش، ص8.
- ↑ . موسویان، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، 1395ش، ص 4.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص7.
- ↑ . «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . رستمی و زندی، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، 1397ش، ص7.
- ↑ . «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ . پناه و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، 1393ش، ص11.
- ↑ . رحیمی و میرزا‌بیگی، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، 1394ش، ص11.
- ↑ . شاهنی و مؤمنی، «معماری سنگی (با محوریت روستای پالنگان )»، 1394ش، ص2.
منابع
- پناه، عزت و همکاران، «شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر حمایت ساکنان روستاها از توسعه گردشگری و نگرش این افراد به توسعه و برنامه‌ریزی در مناطق نمونه گردشگری»، اولین همایش بین‌المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش‌ها و چشم‌اندازها، 1393ش.
- رحیمی، مهرنوش و میرزا‌بیگی، پریسا، «بررسی ساختار پایدار روستایی مناطق کوهستانی مطالعه موردی: روستای پالنگان»، اولین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه اقتصاد شهری، 1394ش.
- رستمی، سوران و زندی، نادر، «بازشناخت اصول پایداری در معماری منطقه اورامان نمونه موردی: روستای پالنگان»، کنفرانس عمران, معماری و شهر‌سازی کشور‌های جهان اسلام ، 1397ش.
- «روستای پالنگان کردستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- «روستای پالنگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- «روستای پالنگان»، وب‌سایت ویزیت ایزان، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- «روستای پالنگان؛ مسیر دسترسی، جشنها و ماهی‌کباب مخصوص»، وب‌سایت مجله پینورست، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- «روستای پلکانی پالنگان کامیاران»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- شاهنی، کیومرث و مؤمنی، همایون، «معماری سنگی ( با محوریت روستای پالنگان )»، همایش ملی معماری و شهر‌سازی بومی ایران، 1394ش.
- موسویان، سیده نفیسه، «هم‌زیستی معماری و طبیعت در روستای پالنگان و آویهنگ»، نشریه منظر، شماره 37، 1395ش.
- یوسفوند، مهدی و همکاران، «ارزیابی بافت باارزش روستاهای پلکانی با معیارهای طراحی اکولوژیکی (نمونه موردی: روستای ملی پالنگان)»، هفتمین کنگره سالانه بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، 1400ش.