پاگشا
پاگشا؛ جشن یا مهمانی برگزار شده توسط آشنایان عروس و داماد، چند روز پس از عروسی
پاگشا، جشنی است که پس از مراسم عروسی، در خانه والدین ، اقوام و دوستان عروس و داماد برگزار می‌شود و به این روش، پای عروس و داماد به خانه آن‌ها باز می‌شود.[۱] این مهمانی، پس از تمام شدن دوران «حجله نشینی» و گاهی از فردای مراسم پاتختی، برگزار می‌شود. کارکرد این رسم، گشودن پای زوج جوان به زندگی جدید و فعالیت‌های اجتماعی و روزمره است.
معمولا والدین، عروس و داماد را همراه با جمعی از بستگان نزدیک، دعوت می‌کنند. در جامعه زردشتیان ایرانی، ابتدا خانواده پسر، پاگشاکنان را راه می‌اندازند.[۲] سپس خانواده‌های نزدیک و آشنایان، این رسم را پی می‌گیرند. در برخی از خرده‌فرهنگ‌ها، دختر تا 40 روز پس از عروسی، به خانه پدری نمی‌رود تا به اصطلاح، از آن دل بکند. سپس مادر عروس، او را در روز چهلم یا کمی پیش و پس از آن، پاگشا می‌کند. پاگشای خانواده داماد چند روز پس از پاگشای خانواده عروس، صورت می‌گیرد.[۳]
پاگشا در خرده‌فرهنگ‌های ایرانی
مراسم پاگشا، در میان تهرانی‌ها به همین نام، یا «پاگشا کنون»، در شیراز، کرمان، برخی از نقاط فارس،[۴] لرهای خرم‌آباد و در میان مردم کرمانشاه[۵] نیز به «پاگشا»، در میان مردم کردزبان ایران به «پاگشایی»[۶] یا «پاگوشاد»[۷] و «پاگشا»، در شوشتر به «پاگشون»، در راور (استان کرمان) به «پاگشونی»، در میان مردم لر در لرستان به «پاگشوند»،[۸] در گیلان به «پاکَشُن» و «پاکشون (پا کشانیدن)»،[۹] در میان مردم آینه‌ورزان (دماوند) به «خونِ بیرونی (خانه بیرونی)»،[۱۰] در منطقه دوان فارس به‌نام «واتِلَوون» یا «واتَلَبون (واطلبان= باز طلبیدن)»،[۱۱] در میان مردم آذربایجان به «آیاق آچما» یا «آیاق آچماق» و در میان قشقایی‌ها به «اَیاق آچما»[۱۲] معروف است.
در تهران قدیم، پس از عروسی، اولین رسم به «مادر زن سلام» معروف بود که عروس و داماد به دست‌بوسی مادر عروس می‌رفتند، سپس داماد، مهمانی با عنوان «پا حِنجِله (پای حجله)» ترتیب داده و پس از آن، مراسم پاگشایی، به نوبت شروع می‌شد.[۱۳] در منطقه سروستان استان فارس، پس از پاگشایی عروس و داماد، در خانه مادر عروس، زوج تازه ازدواج کرده، در حدود 3 تا 5 شب در خانه پدری عروس می‌ماندند.
پاگشایانه
والدین عروس و داماد در پاگشایی، به عروس و داماد هدایایی را با عنوان «پاگشایانه» یا «رونما» می‌دهند. در بسیاری از نقاط ایران، اقوام و آشنایان نیز در مهمانی پاگشا، هدایایی را به زوج تازه، تقدیم می‌کنند. این هدایا، شامل لباس، طلا، وسائل زندگی و اشیاء قیمتی است. این رسم، در میان مردم دوان به «پاندازون (پااندازان)» و در میان لرها، که عموما چند رأس دام بوده، به «بُوانی» معروف است.
پانویس
- ↑ معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژه پاگشا، سایت واژه‌یاب.
- ↑ به‌آذین، «مراسم ازدواج زرتشتیان»، ۱۳۴۸ش، ص60.
- ↑ «پاگشا کردن عروس و داماد بعد از ازدواج»، وبسایت بیتوته.
- ↑ بهروزی، واژه‌ها و مثل‌های شیـرازی و کازرونی، ۱۳۴۸ش، ص۹۶؛
پورحسینی، فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان، ۱۳۷۰ش، ص۸۸؛
صرافی، فرهنگ گویش کرمانی، ۱۳۷۵ش، ص۵۰؛
واعظ تقوی، فرهنگ اصطلاحات کرمان، ۱۳۵۱ش، ص۱۶؛
همایونی، فرهنگ مردم سروستان، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۰. - ↑ درویشیان، فرهنگ کردی کرمانشاهی، ۱۳۷۵ش، ص۱۱۷.
- ↑ مردوخ کردستانی، فرهنگ، ج1، ۱۳۶۲ش، ص258.
- ↑ اورنگ، فرهنگ کردی، ۱۳۴۷ش، ص۴۸.
- ↑ امان‌اللهی بهاروند، کوچ‌نشینی در ایران، ۱۳۶۰ش، ص۱۲۱؛
ایزدپناه، فرهنگ لری، ۱۳۴۳ش، ص۱۹. - ↑ پاینده، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، ۱۳۵۵ش، ص62؛
پاینده، فرهنگ گیل و دیلم، ۱۳۶۶ش، ص179. - ↑ خلج، «آیین زناشویی در آینه‌ورزان»، ۱۳۴۱ش، ص۱۳.
- ↑ لهسایی‌زاده، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۶؛
موسوی، گوشه‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم کوهمرۀ نودان، جرون و سرخی فارس، ۱۳۶۲ش، ص۲۳. - ↑ بهزادی، فرهنگ آذربایجانی ـ فارسی، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۹؛
کیانی، سیه‌چادرها، ۱۳۷۱ش، ص۲۹۴. - ↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۳-۱۴۴.
منابع
- امان‌اللهی بهاروند، سکندر، کوچ‌نشینی در ایران، تهران، آگه، ۱۳۶۰ش.
- اورنگ، م، فرهنگ کردی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۷ش.
- ایزدپناه، حمید، فرهنگ لری، تهران، آگاه، ۱۳۴۳ش.
- به‌آذین، داریوش، «مراسم ازدواج زرتشتیان»، هنر و مردم، تهران، شماره 85، ۱۳۴۸ش.
- بهروزی، علی‌‌نقی، واژه‌ها و مثل‌های شیـرازی و کازرونی، شیراز، اداره کل فرهنگ و هنر فارس، ۱۳۴۸ش.
- بهزادی، بهزاد، فرهنگ آذربایجانی ـ فارسی، تهران، نخستین، ۱۳۸۲ش.
- «پاگشا کردن عروس و داماد بعد از ازدواج»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: 4 اسفند 1400ش.
- پاینده، محمود، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۵۵ش.
- پاینده، محمود، فرهنگ گیل و دیلم، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
- پورحسینی، ابوالقاسم، فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان، تهران، مرکز کرمان‌شناسی، ۱۳۷۰ش.
- خلج، حسین، «آیین زناشویی در آینه‌ورزان»، انتشارات ادارۀ فرهنگ عامه، به‌تحقیق صادق کیا، تهران، شماره 2، ۱۳۴۱ش.
- درویشیان، علی‌اشرف، فرهنگ کردی کرمانشاهی، تهران، سهند، ۱۳۷۵ش.
- شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۳ش.
- صرافی، محمود، فرهنگ گویش کرمانی، تهـران، سروش، ۱۳۷۵ش.
- کیانی، منوچهر، سیه‌چادرها، شیراز، ناشر مؤلف، ۱۳۷۱ش.
- لهسایی‌زاده، عبدالعلی و سلامی، عبدالنبی، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۰ش.
- مردوخ کردستانی، محمد، فرهنگ، سنندج، غریقی، ۱۳۶۲ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 4 اسفند 1400ش.
- موسوی، حسن، گوشه‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم کوهمرۀ نودان، جرون و سرخی فارس، شیراز، لوکس، ۱۳۶۲ش.
- واعظ تقوی، محمدتقی، فرهنگ اصطلاحات کرمان، کرمان، مرکز کرمان‌شناسی، ۱۳۵۱ش.
- همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، به نشر، ۱۳۴۸ش.