پرتره‌نگاری
پرتره‌نگاری؛ نقاشی تک‌چهره
نقاشی پرتره، همان نقاشی چهره است[۱] که معمولا برای مجسم کردن گونه‌های بشری به‌کار برده می‌شود. نام دیگر این هنر را می‌توان «نگارگری صورت» نیز نامید. نقاش، در این سبک از هنر نقاشی می‌تواند از واقعیات یا تخیلات خود بهره گرفته و ایده را طراحی کند. در گذشته، از این شیوه نگارگری، از طریق تشریح جزئیات و مفاهیم، برای ثبت خاطرات خانوادگی بهره می‌بردند. امروزه، تصویرگری هنوز هم توسط دولت‌ها، مؤسسات، گروه‌ها، کانون‌ها و یا به‌صورت انفرادی مورد استفاده است.
تکنیک‌های پرتره‌نگاری
تکنیک اصلی در اجرای بدون نقص پرتره، داشتن اطلاعات در رابطه با آناتومی بشر است. تقارن و عدم تقارن اجزای بدن انسان در این شیوه‌ی نقاشی بسیار حائز اهمیت است و هنرمندان ماهر با بهره‌گیری از تفاوت‌های چپ و راست بدن، آن را بازتولید می‌کنند.[۲] پرتره، در صورتی مقبول همگان قرار خواهد گرفت که هنرمند حتی به زیرساخت‌های قرارگیری استخوان‌های بدن تسلط داشته باشد.[۳]
بیشتر هنرمندان، ابتدا نقاشی صورت را تکمیل می‌کنند و سپس به باقی اجزا می‌پردازند. برخی از متخصصین پرتره‌نگاری توجه ویژه‌ای به لباس و پوشش فرد دارند. موارد دیگری همچون علایق خانوادگی، مذهب، اخلاق، وضعیت اجتماعی و شاخصه‌های خانوادگی سوژه نیز می‌تواند در نقاشی پرتره به تصویر درآید.[۴]
پس‌زمینه‌ی کار پرتره می‌تواند به صورت تک‌رنگ (مثلا سیاه) باشد یا محتوایی ترسیم شود که نشان‌دهنده محیط اجتماعی و سرگرمی فرد باشد. گاهی، نقاش تصویر خودش را با به‌کارگیری یک آینه که منتج به یک پرتره عکسی ـ آینه‌ای می‌شود، رسم می‌کند. به این نوع نقاشی، نقاشی «سلف‌پرتره» می‌گویند.
انواع پرتره
نقاشی پرتره، انواع مختلفی دارد و به یک شکل طراحی نمی‌شود. در این شیوه نقاشی، زاویه چهره‌ها و چیدمان آن‌ها متفاوت است. هر کدام از این چیدمان‌ها، اندازه و زاویه‌ها، مفهومی متفاوت در بر دارند. هنرمند با توجه به همه این عوامل، اندازه بوم، رنگ، زمینه کار و سایر موارد را در نظر می‌گیرد و تصمیم‌گیری می‌کند. انواع اصلی پرتره به این شرح است:
بر اساس طول
- تمام‌قد؛ در این نوع از پرتره‌نگاری، یک نقاشی تمام‌قد (از سر تا انگشتان پا) کشیده می‌شود. نقاش در این نوع نقاشی قصد دارد علاوه‌بر شخص، زمینه و محیط اطراف او را نمایش دهد. این سبک از پرتره‌نگاری در میان خانواده‌های اشراف در قرن‌های 17 و 18 بسیار محبوب بود. اشراف، با حالت‌های ایستادن خود، طبقه اجتماعی خود را نشان می‌دادند.
- نیم‌تنه؛ این سبک، نیم‌تنه‌ی بالایی سوژه را نشان می‌دهد. پرتره نیم‌تنه، محبوب‌ترین نوع پرتره‌نگاری است که در آن سوژه به حالت نشسته یا ایستاده قرار می‌گیرد. پس‌زمینه آن به‌صورت تک‌رنگ و فاقد جزئیات است. در این سبک از پرتره، نقاش بر حالت‌های چهره تمرکز دارد. نقاشی «مونالیزا»، معروف‌ترین نوع نقاشی پرتره نیم‌تنه است.
- سه‌چهارم قد؛ در این سبک، سه چهارم تنه شامل سر تا زانو به‌تصویر کشیده می‌شود. این نوع از پرتره‌نگاری، در واقع، تلفیقی از نقاشی تمام‌قد و نیم‌تنه است که می‌تواند شامل نقاشی سوژه و مفاهیم پیرامون او باشد.
- کیت-کت؛ این نوع از پرتره، زیرمجموعه‌ای از نقاشی نیم‌تنه است با این تفاوت که دست‌ها را نیز نشان می‌دهد.
- پرتره سر و شانه؛ نسخه فشرده شده‌ای از نقاشی پرتره نیم‌تنه است که روی سر و شانه فرد تمرکز کرده و بیشتر شبیه به مجسمه‌ها است.
- مینیاتور پرتره: تفاوت این نوع پرتره‌نگاری با پرتره معمولی فقط در سایز بوم آن است که در ابعادی بسیار کوچک‌تر کشیده می‌شوند. در گذشته، از این سبک از نقاشی، برای آویزهای گردنبند، حلقه و یا درپوش ساعت استفاده می‌کردند. میانگین اندازه مینیاتورها حدود 5 تا 7.5 سانتی‌متر است.
بر اساس حالت سوژه
- نیم‌رخ؛ شبیه به عکس‌های پرسنلی هستند که توسط پلیس گرفته می‌شود. در این سبک، تمرکز نقاش بر فاکتورهای فیزیکی سوژه از یک زاویه است.
- تمام‌رخ؛ فارغ از سمت نگاه سوژه، پرتره‌ای است که در بردارنده تمام چهره فرد باشد. تمرکز نقاش نیز بر جزئیات چهره است.
- حالت چهره: با رواج این سبک از پرتره‌نگاری، هنرمندان تلاش کردند مخفی‌ترین احساسات انسانی را نیز به تصویر بکشند. احساسات ناب و طبیعی انسان‌ها در نقاشی حالت چهره، بسیار مهم است. کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین احساساتی آدمی (مانند خشم فروخورده یا پوزخند) نیز می‌تواند به خلق اثری چشم‌گیر تبدیل شود.
- سه‌رخ: حالتی بین نیم‌رخ و تمام‌رخ است. اکثر پرتره‌های نقاشان از چهره خودشان در همین حالت رسم شده است.
بر اساس تعداد افراد
- پرتره تکی؛ تصویری از یک فرد.
- پرتره دوتایی؛ اضافه کردن یک نفر به پرتره فردی است که می‌تواند نشان‌دهنده تضاد و تشابه بین افراد، ارتباط بین آن‌ها و مفاهیم گسترده‌تری از زندگی اجتماعی انسان‌ها باشد.
- خودنگاره؛ نسخه قدیمی از سلفی‌های امروزی است. اهمیت این نوع پرتره زمانی است که برخی افراد به‌دنبال تصاویری از خود هنرمندان بزرگ نقاشی هستند.
- پرتره‌های گروهی؛ تصویری گروهی از افراد که می‌تواند بر فعالیت و یا فقط بر چهره‌ی آن‌ها متمرکز باشد.[۵]
دلایل به وجود آمدن نقاشی پرتره
همواره مجموعه‌ای از دلایل منتج به خلق آثاری می‌شوند که در گذر زمان تکمیل‌شده و توسعه می‌یابد. از جمله دلایل پیدایش و رواج پرتره‌نگاری را می‌توان شبیه‌سازی، ثبت هویت اشخاص به‌خصوص افراد معروف برای نسل‌های آینده، خلق یادبود از اشخاص غایب، نشان دادن خصوصیات منحصر به فرد در برخی از افراد و تحلیل شخصیت و روانشناسی خصوصیات فردی آن‌ها و بازنمایی چهره افراد دانست.[۶]
پانویس
- ↑ معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه پرتره.
- ↑ Aymar, The art of Portrait painting, 1967, p119.
- ↑ Aymar, The art of Portrait painting, 1967, p129.
- ↑ Aymar, The art of Portrait painting, 1967, p51, 129, 131, 280.
- ↑ «همه چیز درباره نقاشی پرتره»، وب‌سایت لیلیت، تاریخ بازدید: 3 آبان 1400ش.
- ↑ «اصول نقاشی پرتره»، وب‌سایت تصویرگران پویااندیش، تاریخ بازدید: 3 آبان 1400ش.
منابع
- «اصول نقاشی پرتره»، وب‌سایت تصویرگران پویااندیش، تاریخ بازدید: 3 آبان 1400ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 3 آبان 1400ش.
- «همه چیز درباره نقاشی پرتره»، وب‌سایت لیلیت، تاریخ بازدید: 3 آبان 1400ش.
- Gordon, C. Aymar, The art of Portrait painting, Chilton Book Co., Philadelphia, 1967.