پل گاومیشان
پل گاومیشان؛ پل تاریخی برفراز رودخانه سیمره در حد فاصل پلدختر و دره‌شهر.
پل‌هایی که امروزه از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری به‌شمار می‌روند، در گذشته تاريخی بشر علاوه بر ایجاد سهولت در تردد مردم، دارای جایگاه ویژه و اهمیت سیاسی، اقتصادی و مذهبی بوده‌اند. پل گاومیشان، یکی از کهن‌ترین پل‌های برجای مانده از گذشته تاریخی ایرانیان با ویژگی‌های منحصر به‌فرد است.
موقعیت جغرافیایی
پل گاومیشان از جمله پل‌های دره‌ای است که در محل تلاقی رودخانه سیمره و کشکان، در مرز شهرستان پلدختر (استان لرستان) و شهرستان دره‌شهر (استان ایلام) واقع شده است.[۱]
واژه‌شناسی
درباره نام‌گذاری این پل، برخی معتقدند که این منطقه با نام «گومیشه»، محل پرورش گاو بوده است؛ برخی دیگر بر این عقیده‌اند که واژه گاومیشان، برگرفته از واژه گاماسا یا گاماشان است که سرچشمه رود سیمره دانسته می‌شود. واژه گاماسا از دو بخش «گا» به معنای گاو و «ماس» به معنای ماهی تشکیل شده است.[۲]
پیشینه
پل گاومیشان سازه‌ای به‌جا مانده از دوران ساسانی است، که به دلیل اهمیت در کسب‌وکار و رفت‌وآمد انسان‌ها، بارها و از جمله در قرن چهارم قمری در دوران بدر بن حسنویه و به دستور وی بازسازی شده است. در منابع تاریخی، از این پل بسیار یاد شده است. پل گاومیشان در اسفند 1377ش در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. همچنین در سال 1399ش لوح ثبتی به‌عنوان اثر ملی مشترک استان‌های لرستان و ایلام به این پل، تعلق گرفت.[۳]
معماری
پل گاومیشان از جمله پل‌هایی است که با ساختار مهندسی منحصر به‌فرد، معماری دوران ساسانی را بازنمایی می‌کند و برای گردشگران، جذابیت بسیاری دارد. این پل به طول 175 متر و عرض 8.2 متر دارای ساختاری سنگ‌چین، با پایه‌های قطور و مدور است که با شکلی طاق‌مانند به‌هم متصل شده‌اند. امروزه از هفت طاق آن تنها شش طاق باقی مانده است.[۴]
اهمیت فرهنگی
کارشناسان و محققان آثار باستانی بر این باور هستند که حفظ و مرمت پل گاومیشان نه‌تنها به‌عنوان یک جاذبه گردشگری، بلکه به‌عنوان یک کتیبۀ تاریخی و فرهنگی نقش به‌سزایی در تبیین فرهنگ و تمدن ایرانی دارد.[۵] مهم‌ترین دلایل حفظ و مرمت پل گاومیشان از منظر کارشناسان و پژوهشگران، عبارت است از:
الف) به رسمیت شناخته شدن دانش بومی و فرهنگی مربوط به استان لرستان و ایلام.
ب) تلفیق سبک قدیم و جدید پل‌سازی و ترویج همکاری بین دانش محلی و علم نوین و حفاظت از سنت معماری سنگی.[۶]
ج) افزایش جذب گردشگر و درآمدزایی برای مردم بومی در این دو استان
د) ایجاد مشارکت میان کارشناسان و متخصصان با جامعه محلی مستقر در اطراف این پل تاریخی
ر) انتقال بین نسلی سنت‌های شفاهی و حفاظت از ارزش‌های تاریخی و فرهنگی
ز) شناسایی و مستندسازی ارتباط میان کوچ عشایر و نقش تسهیل‌گری این پل‌های تاریخی.[۷]
پانویس
- ↑ پیرحیاتی و انیسی، «تبیین اصول حفاظت از منظر فرهنگی پل¬های تاریخی رودخانه کشکان لرستان»، 1400ش، ص98.
- ↑ «گاومیشان، بزرگ‌ترین پل تاریخی غرب کشور در انتظار گردشگران»، در وب‌سایت خبر آنلاین، تاریخ بازدید: 24 خرداد 1401ش.
- ↑ پرویز، «پل و تحول آن در قلمرو بدر بن حسنویه: قرن چهارم هجری»، 1380ش، ص47.
- ↑ صحراکار و دیگران، طرح جامع پل کشکان، 1380ش، ص20.
- ↑ . صحراکار و دیگران، طرح جامع پل کشکان، 1380ش، ص31.
- ↑ عشــرتی و فدائی‌نــژاد، «منظــر شــهری تاریخــی: رویکــردی نویــن درمدیریــت محدوده‌هــای واجــد ارزش شهری»، 1394ش، ص52.
- ↑ پیرحیاتی و انیسی، «تبیین اصول حفاظت از منظر فرهنگی پل‌های تاریخی رودخانه کشکان لرستان»، 1400ش، ص100-104.
منابع
- پرویز، احمد، «پــل و تحــول آن در قلمــرو بدر بن حســنویه: قــرن چهــارم هجــری»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشــد باستان‌شناســی، دانشــگاه تهــران، 1380ش.
- پیرحیاتی، مهدی و انیسی، علیرضا، «تبیین اصول حفاظت از منظر فرهنگی پل‌های تاریخی رودخانه کشکان لرستان (پل‌های کشکان، کلهر معمولان، پل¬دختر و گاومیشان)»، سال پنجم، شماره 16، 1400ش.
- صحراکار، افشین و دیگران، طرح جامع پل کشکان، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1380ش.
- عشــرتی، پرســتو و فدائی‌نــژاد، ســمیه، «منظــر شــهری تاریخــی: رویکــردی نویــن در مدیریــت محدوده¬هــای واجــد ارزش شــهری»، فصلنامه تخصصــی معمــاری و شهرســازی اسلامی، شماره 74، 1394ش.
- فدایی‌نژاد، سمیه و عشرتی، پرستو، اصالت و یکپارچگی در حفاظت منظر فرهنگی، تهران، سمت، 1398ش.
- «گاومیشان، بزرگ‌ترین پل تاریخی غرب کشور در انتظار گردشگران»، در وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1397ش.