چابهار

چابهار؛ شهر بندری در ساحل دریای عمان و جنوب استان سیستان و بلوچستان.

شهر چابهار، از جمله بنادر ایران است که در کنار دریای عمان قرار گرفته است. مختصات جغرافیایی این شهر در حدود 60 درجه و 37 دقیقه طول شرقي و 25 درجه و 17 دقیقه عرض شمالي است. ارتفاع این شهر از سطح دریا نیز حدود 10 متر است. این شهر، خنک‌ترین بندر جنوبی ایران در فصل تابستان و یکی از خوش آب‌و‌هواترین بنادر جنوبی ایران به‌شمار می‌رود.

فاصله این شهر از مرکز استان (زاهدان)، 663 کیلومتر مربع و فاصله آن از پایتخت (تهران)، 1871 کیلومتر مربع است.

اقلیم

آب‌وهوای این منطقه، گرم و خشک بوده و در منطقه دشت ساحلی واقع شده است.

جغرافیا

در داخل و بیرون شهر چابهار، ارتفاعات چشم‌گیری وجود ندارد و تنها می‌توان به بلندی «دیوانی» اشاره کرد که ارتفاعی در حدود 708 متر دارد. دیوانی، در فاصله 45 کیلومتری از شمال این شهر قرار دارد. «ککی کوه» نیز با ارتفاع 525 متری در فاصله 38 کیلومتری از شمال شرق این شهر قرار گرفته است.

راه‌های ارتباطی

این بندر، در برابر قله کوه لعب عمان قرار گرفته و به‌همین دلیل از وزش بادهای شدید در امان مانده است. همین ویژگی، شهر بندری چابهار را از نظر کشتی‌رانی دارای موقعیتی ممتاز کرده است. همچنین به‌دلیل عمق مناسب دریا در نزدیکی سواحل این شهر، امکان تردد برای کشتی‌های بزرگ نیز فراهم است.

راه‌های زمینی، این شهر را از مسیر جاده‌های آسفالت به تهران، ایرانشهر، پاکستان، افغانستان، آسیای میانه، بندرعباس و کرمان پیوند می‌دهند. ساخت فرودگاه کنارک در 45 کیلومتری شهر چابهار و شروع ساخت فرودگاه بین‌المللی چابهار نیز دسترسی به این شهر بندری را هموارتر کرده است.

اهمیت چابهار

شهر چابهار و مناطق تحت پوشش آن، بخش عمده‌ای از سواحل دریای عمان را در بر گرفته است. این شهرستان، 300 کیلومتر مرز آبی دارد و دارای خلیجی به‌نام خلیج چابهار است که در بیرون از تنگۀ هرمز و در دهانه اقیانوس هند، از موقعیتی مهم برخوردار است. این منطقه، همچنین در ابتدای بسیاری از راه‌های زمینی ایران قرار گرفته و به‌همین دلیل، دارای اهمیت سیاسی، نظامی و اقتصادی ویژه است.

در 1370ش، منطقه آزاد تجاری و صنعتی در شهر بندری چابهار تأسیس شد و چابهار، در کنار کیش و قشم (از جزایر ایرانی در خلیج فارس)، به یک منطقه آزاد تجاری در جنوب ایران تبدیل شد. در این منطقه، علاوه ‌بر فعالیت‌های صنعتی و تجاری، به فعالیت‌های خدماتی و ترانزیت نیز پرداخته می‌شود.

پیشینه

نام چابهار، «چاربهار» و «چاه‌بهار»، در متون تاریخی کهن نیامده است. تنها منطقه مشهور در کتب تاریخی و جغرافیایی از این خطه، بندر «تیز» یا «طیس» است که مورخان و جغرافی‌دانان آن را بندری در کنار خلیج فارس (دریای عمان)» و دارای کاروانسراهای خوب، مسجد جامع زیبا و مهم‌ترین مرکز بازرگانی ایالت مکران، معرفی کرده‌اند. این بندر، امروزه در فاصله 8 کیلومتری از چا‌بهار قرار دارد.

جمعیت

جمعیت بندر چابهار، بر اساس سرشماری‌های صورت گرفته در 1335ش، در حدود 1800 تن بوده که در 1375ش به 36618 تن و در 1384ش، به 43608 تن افزایش یافته است. جمعیت شهر چابهار در سرشماری 1395ش، در حدود 106,739 نفر اعلام شد.

منابع

• احمدی، محسن، «چابهار»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش.
• افشار سیستانی، ایرج، چابهار و دریای پارس، زاهدان، صدیقی، ۱۳۷۲ش.
• جعفري، عباس، گيتا‌شناسي ايران، دايرةالمعارف جغرافيايي ايران، چ1، تهران، گیتاشناسی، 1379ش.
• جعفري، عباس، گيتا‌شناسي، كوه‌ها و كوهنامة ايران، چ2، تهران، گیتاشناسی، 1379ش
• چكنگي، عليرضا، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، چ1، مشهد، آستان قدس رضوی، 1378ش.
• چگینی، احمد، مناطق آزاد (کتاب اول)، تهران، ثامن‌الائمه، ۱۳۷۸ش.
• راهنمای منطقۀ آزاد چابهار، تهران، دیدار نو، ۱۳۸۲ش.
• سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، اطلس جاده‌هاي ايران (ويرايش دوم)، تهران، همشهری، 1380ش.
• لسترينج، گاي، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمة محمود عرفان، چ6، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، 1383ش.
• مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور بر اساس محدودة سال 1380ش، تهران، مركز ايران (سازمان مديرت و برنامه‌ريزي كشور)، 1382ش.
• یغمایی، اقبال، بلوچستان و سیستان، تهران، مرکز آمار ایران، ۱۳۵۵ش.
• نورالهي، طه، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران در سرشماري‌هاي 75-1335ش، تهران، مركز آمار ايران (مديريت انتشارات و اطلاع‌رساني)، 1382ش.