چابهار (شهرستان)

چابهار (شهرستان)؛ شهرستانی در جنوب استان سیستان و بلوچستان با موقعیت تجاری ویژه.

چابهار، از شهرستان‌های جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان است که مطابق آخرین تقسیمات کشوری، دارای 2 شهر (چابهار، پلان)، 3 بخش (مرکزی، پلان، پیرسهراب) و 5 دهستان (کمبل، سلیمان، وشنام‌دری، پلان، پیرسهراب، بجاربازار) است.

همسایگان

شهرستان چابهار، از جنوب با دریای عمان، از شرق با شهرستان دشتیاری، از شمال به شهرستان قصرقند و از غرب با شهرستان کنارک هم‌مرز است. شهرستان چابهار تا سال 1398ش با کشور پاکستان مرز مشترک داشت که پس از ارتقای بخش دشتیاری به شهرستان، هم‌اکنون مرز ایران و پاکستان را شهرستان دشتیاری تشکیل می‌دهد.

جغرافیا

شهرستان چابهار از جمله مناطق کم‌ارتفاع در ایران است که بیشتر ارتفاعات آن کمتر از 1000 متر است. از جمله ارتفاعات این شهرستان می‌توان به کوه‌های کروچ، گوزر و دیوانی اشاره کرد که در میان هرکدام از آنها، دره‌ها و دشت‌های پهناوری به چشم می‌خورد.

آب و هوا

شهرستان چابهار، هر ساله، تحت تأثیر بادهای موسمی شبه‌قاره هند، جبهه‌های استوایی و جبهه‌های غربی با منشأ مدیترانه‌ای قرار دارد. تابستان‌های این شهرستان، گرم و طولانی و زمستان‌های آن نیز کوتاه و معتدل است. کمترین میزان دمای این منطقه در فصل زمستان، صفر درجه بوده و میانگین دمای آن، به‌صورت سالانه، بین 26 تا 27.4 درجه سانتی‌گراد متغیر است.

منابع آبی

پرآب‌ترین رود چابهار، رود «باهوکلات» است که پس از گذار از برخی نقاط این شهرستان، به خلیج گواتر، در شرق شهرستان، می‌ریزد.

نام‌گذاری

محققان بر این باورند که نام چابهار، در اصل «چهاربهار» بوده که به‌مرور زمان به چابهار تبدیل شده است. دلیل این نامگذاری نیز آب و هوای بهاری این منطقه، در هر 4 فصل سال، عنوان شده است. چابهار، از جمله مناطقی در ایران است که تغییرات آب‌وهوایی آن بسیار اندک بوده و دو فصل پاییز و زمستان، در آن بسیار نامحسوس است. همین موضوع باعث شده تا درختان چابهار، همواره سبز بمانند. برخی نام این منطقه را «چه‌بار» می‌دانند. دلیل این نامگذاری، پرسش مدام از مسافران آنجا بوده که چه باری دارند، به‌همین دلیل آن منطقه را «چه بار» نامیده‌اند.

مردم‌شناسی

مردم در این شهرستان، به گویش بلوچی صحبت می‌کنند. بیشتر جمعیت این منطقه، مسلمان و سنّی هستند. مردان و زنان بلوچی در چابهار، از لباس و چادرهای محلی برای پوشش خود استفاده می‌کنند.

مردم بومی چابهار، از 4 طایفه‌ی «چاکری»، «مید»، «شیری» و «لوری» تشکیل شده‌اند. شغل بیشتر این مردم، ماهیگیری، کشاورزی و باغ‌داری است. علاوه‌بر آن، صنایع دستی همچون سوزن‌دوزی، پولک‌دوزی ،آیینه‌دوزی، قالی‌بافی، حصیربافی و لنج‌سازی نیز در میان این مردم رایج است.

جاذبه‌های گردشگری

از جمله مناطق دیدنی چابهار، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کوه‌های مینیاتوری چابهار: این کوه‌ها که به کوه‌های مریخی نیز معروف هستند در فاصله 40-50 کیلومتری از شهر چابهار قرار گرفته‌اند. در این کوه‌ها که ظاهری شبیه به ناهمواری‌های مریخ دارند، هیچ‌گونه آب و گیاهی پیدا نمی‌شود و گردشگران باید، از قبل با تمام تجهیزات به این منطقه سفر کنند.
2. بندر گواتر: این بندر، در انتهایی‌ترین نقطه جنوب شرقی ایران، واقع شده است. این بندر، که به «گوهر بهشتی» معروف است در ساحل دریای عمران قرار دارد. گوارتز، به‌دلیل نزدیکی به جنگل‌های حرا، از جمله مناطق حفاظت‌شده چابهار به‌شمار می‌رود.
3. کوه‌های گِل‌افشان: پدیده گِل‌فشان یا گِل‌افشان، زمانی رخ می‌دهد که مقدار زیادی گل و لای به‌صورت چشمه از زمین جوشیده و بر سطح زمین جریان می‌یابند. کوه‌های گل‌افشان، شامل سه تپه کوچک هستند که تنها یکی از آن‌ها فعال بوده و شبیه به آتش‌فشان عمل می‌کند. از این تپه، گِلی خاکستری‌رنگ بیرون ریخته و بر روی دامنه آن جاری می‌شود.
4. منطقه حفاظت‌شده گاندو: این منطقه به‌نام منطقه حفاظت شده باهوکلات، در 1349ش مورد حفاظت قرار گرفت. پس از آن، در 1361ش، به‌دلیل وجود جانوری بومی به‌نام «گاندو» در این منطقه، نام این منطقه حفاظت‌شده، را نیز تغییر دادند. حیوانات دیگری همچون سیاهگوش، سنجاب بلوچی، شغال، روباه، پرندگان شکاری همچون عقاب، شاهین، کاکایی، انواع کبوتر و قمری نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.
5. تالاب لیپار (تالاب صورتی): این تالاب، از جمله مکان‌های منحصربه‌فرد در کرانه دریای عمان است که تنها چهار نمونه مشابه آن، در دنیا وجود دارد. آب این تالاب، به‌دلیل وجود باکتری‌ها و پلانکتون‌های گیاهی به رنگ صورتی یا قرمز در آمده است.
6. گورستان جن: این گورستان که قدمتی 2300 ساله دارد، در روستای تیس، در نزدیکی شهر چابهار قرار دارد. محلی‌ها بر این باورند که در این گورستان، آدمیزاد دفن نمی‌شود.
7. غارهای بان مسیتی: این غارها سه‌گانه بوده و شامل یک غار طبیعی و دو غار دست‌ساز (مصنوعی) هستند. ارتفاع این غارها از سطح زمین 25 متر است. درون غار طبیعی، مقبره‌ای با دیوارهای گچی سفیدرنگ وجود دارد.
8. مسجد جامع دزک: این مسجد، در 3 کیلومتری از شرق سراوان ساخته شده است. برخی، این مسجد را متعلق به دوران صفویان می‌دانند.
9. ساحل درک: این ساحل در نزدیکی تنگه هرمز واقع شده و به‌صورت همزمان دارای ساحل صخره‌ای، شنی و مرجانی است.
10. ساحل شب‌تاب چابهار: در این ساحل، نور آبی در شب‌ها، روشن می‌شود که دلیل آن، حضور فیتوپلانکتون‌ها هستند.
    

منابع

• افشار سیستانی، ایرج، چابهار و دریای پارس، زاهدان، صدیقی، ۱۳۷۲ش.
• «تصویب‌نامه در خصوص تغییر مرکز دهستان باهوکلات بخش دشتیاری شهرستان چابهار استان سیسیتان و بلوچستان»، پایگاه اطلاع رسانی قوانین و مقررات کشوری، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش.
• جعفری، عباس، دایرة‌المعارف جغرافیایی ایران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
• جغرافیای استان سیستان و بلوچستان، وزارت آموزش و پرورش تهران، ۱۳۶۴ش.
• دفتر تقسيمات كشوري، نقشه و جدول تقسيمات كشوري، تهران، وزارت كشور، 1383ش.
• راهنمای منطقۀ آزاد چابهار، تهران، دیدار نو، ۱۳۸۲ش.
• «سفر به چابهار»، سایت خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگذاری: 27 خرداد 1399ش.
• غراب، کمال‌الدین، بلوچستان یادگار مطرود قرون، تهران، کیهان، ۱۳۶۴ش.
• گيتا‌شناسي (واحد پژوهش و تأليف)، اطلس گيتا‌شناسي استان‌هاي ايران، چ1، تهران، گیتاشناسی، 1383ش.
• مرتضوی، امیر و دیگران، کتاب راهنمای سرمایه گذاری سیستان و بلوچستان، تهران، مختوم‌قلی فرغی، 1397ش.
• «معرفی شهرستان چابهار»، پرتال استان سیستان و بلوچستان، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش.
• مهراسبی، فاطمه، «سواحل چابهار، بهشت ناشناخته ایران»، سایت علی‌بابا، تاریخ بارگذاری: 30 آذر 1400ش.