چادگان

چادگان؛ شهرستان و منطقه‌ای گردشگری در غرب استان اصفهان.

چادگان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان به مرکزیت شهر چادگان است. این شهر، تکه‌ای از بهشت ییلاقات اصفهان است که در مجاورت زاینده‌رود قرار دارد. چشم‌انداز ویلاهای این شهرستان رو به رودخانه ‌زاینده‌رود دیدنی است. از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی چادگان می‌توان به خانه «معظم‌الملک میرپنج» اشاره کرد.

نام‌گذاری

نام قدیم این شهر پاراتاک بوده است که بعدها به چادگان تغییر نام یافت. چادگان از دو بخش «چاد» به‌معنی شیار، شکاف و دره و پسوند «گان» که پسوندی فارسی به‌معنای جا یا محل است، تشکیل شده است. قرارگرفتن بافت قدیمی چادگان در میان دره‌ای کوچک با معنای لغوی آن یکسان است.

پیشینه

نام چادگان، نخستین بار در منابع دوران قاجاریه آمده است؛ اما هم‌جواری آن با منطقهٔ فریدن و وجود ویرانه‌های شهری باستانی در نزدیکی این خطه، نشان‌دهندهٔ قدمت بالای آن است. دیرینه‌ترین رویدادی که در آن نام چادگان بیان شده است، کوچ اجباری گروهی از ترکان شاملو و اینالّو به این منطقه در زمان شاه‌عباس اول صفوی بوده است. در دوران حکومت قاجاریه، چادگان معتبرترین و بزرگ‌ترین نواحی پنج‌گانهٔ فریدن به ‌شمار می‌رفت.

جمعیت‌شناسی

آمار جمعیتی؛ جمعیت شهرستان چادگان بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ش، ۳۲۴۷۹ نفر و جمعیت شهر چادگان ۹۹۲۴ نفر بوده است.

اقوام و زبان‌ها؛ مردم این منطقه، از ایلات قشقایی هستند و به زبان ترکی سخن می‌گویند؛ اما عدهٔ معدودی با زبان فارسی و در برخی مناطق با زبان بختیاری تکلم می‌کنند.

دین و مذهب؛ مردم این خطه، مسلمان و شیعه‌مذهب هستند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ شهرستان چادگان از شمال و شمال‌غربی به شهرستان فریدن، از شمال‌شرقی و شرق به شهرستان تیران و کرون، از غرب به شهرستان فریدون‌شهر و از جنوب و جنوب‌غربی به شهرستان شهرکرد و چلگرد محدود است. شهر چادگان در ارتفاع ۲۱۳۰ متری از سطح دریا واقع شده است.

آب‌وهوا؛ آب‌وهوای شهرستان چادگان سرد و نیمه‌خشک است.

رشته‌کوه‌ها؛ از بلندترین کوه‌های شهرستان چادگان می‌توان به بیدادکوه، بیدک و تهلگی اشاره کرد.

منابع آبی (رودها)؛ مهم‌ترین رودخانهٔ فلات مرکزی ایران یعنی زاینده‌رود از این شهرستان می‌گذرد. رودخانهء پلاسگان (اسکندری) نیز در این شهرستان جریان دارد.

حیات‌وحش؛ قوچ و میش، کل و بز، گورکن، کبک، تیهو، گرگ، کاکایی ارمنی، پرستوی دریایی، کشیم بزرگ، کشیم کوچک، باکلان و اردک سیاه کاکل از جمله جانورانی هستند که در این منطقه زیست می‌کنند.

پوشش‌گیاهی؛ از گونه‌های شاخص گیاهی این خطه نیز می‌توان به کُما، جاشیر، بادام وحشی، انواع گون، کتیرا، گزانگبین، موسیر، آنقوزه و ریواس اشاره کرد.

اقتصاد

کشاورزی و دامداری از مشاغل پررونق در این خطه به‌‌شمار می‌روند. محصولاتی مانند گندم، جو و دانه‌های روغنی از محصولات پرکشت این شهرستان محسوب می‌شوند. دامداری در این منطقه به دو شکل سنتی و صنعتی انجام می‌شود. همچنین در چادگان معادن سرب، مس و سنگ تراورتن وجود دارد.

فرهنگ و هنر

آداب‌ورسوم؛ مردم چادگان از دیرباز در شب یلدا به خانهٔ بزرگ‌ترهای فامیل رفته و دور کرسی با یکدیگر معاشرت می‌کنند. تنها هدف این مهمانی دور هم‌بودن نیست؛ بلکه خانواده‌ها می‌توانند از حال و مشکلات یکدیگر باخبر شده و درصدد حل آنها برآیند. یکی از خوراکی‌های شب یلدا «چِلِسمه» است. چلسمه به آجیل و تنقلاتی مانند گندم و شادونه گفته می‌شود. یکی دیگر از رسوم مردم چادگان، پهن‌کردن لباس و رخت‌خواب در هوای آزاد است که با این‌کار به «عموچله» یا «چله‌زری» خوش‌آمد می‌گویند. در آن زمان تعداد محدودی از افراد سواد داشتند. آنها برای سایرین شاهنامه می‌خواندند و همگی از این داستان‌های پندآموز لذت می‌بردند.

مشاهیر؛ از مشاهیر این خطه می‌توان به ابوالفضل فصیحی (از روحانیون برجستهٔ دورهٔ قاجار)، غلام‌حسین ربانی (از عالمان دورهٔ مشروطیت)، محمد شهیر فریدنی (از شاعران برجسته) و غلام‌حسین فیض‌اللهی (از هنرمندان برجستهٔ میناکار) اشاره کرد.

صنایع‌دستی؛ هنر قالی‌بافی از عمده‌ترین صنایع‌دستی این خطه است. بافت جاجیم، گلیم و فرش‌های با طرح شاه‌عباسی و ترنج نیز از دیگر صنایع‌دستی چادگان است که به خارج از کشور صادر می‌شود.

سوغات؛ اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین سوغات این شهر، قالی و گلیم است که در کشورهای خارجی نیز شهرت دارد. دیگر سوغات چادگان، محصولات کشاورزی و انواع میوه‌جات، گندم، پنیر و دوغ محلی است.

آموزش و پژوهش

در شهر چادگان، شعبه‌ای از دانشگاه پیام‌نور و همچنین مدرسهٔ علمیهٔ امام حسن عسکری برای طلاب برادر و مدرسهٔ علمیهٔ الزهرا برای طلاب خواهر فعالیت می‌کنند.

تقسیمات کشوری

چادگان تا سال ۱۳۸۱ش، بخشی از شهرستان فریدن بود؛ امروزه شهرستان چادگان به مرکزیت شهر چادگان دارای دو بخش مرکزی و چنارود، دو شهر به نام‌های چادگان و رزوه و چهار دهستان است.

گردشگری

دهکدهٔ تفریحی زاینده‌رود؛ یکی از زیباترین تفرجگاه‌های استان اصفهان، دهکدهٔ تفریحی زاینده‌رود است. این دهکدهٔ تفریحی در کنار سد چادگان واقع شده و امکانات رفاهی مانند اسکلهٔ قایق‌رانی و زمین ورزش دارد.

خانهٔ معظم‌الملک میرپنج؛ یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی چادگان که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است، خانهٔ معظم‌الملک است. این خانه در دوران حکومت قاجاریه ساخته شده است. معماری داخل و بیرونی ساختمان، تضاد شگفت‌انگیزی با یکدیگر دارند.

مشهد کاوه؛ مشهد کاوه یکی از دهستان‌های چادگان است. در برخی منابع بیان شده که آرامگاه کاوهٔ آهنگر و فرزندش در این مکان قرار دارد. تمام مردم منطقه کاوه را می‌شناسند و روایات و داستان‌های مربوط به او را با جزئیات بازگو می‌کنند.

دریاچهٔ سد زاینده‌رود؛ این دریاچه در مجاورت شهر چادگان قرار دارد و زیستگاه انواع ماهیانی مانند قزل‌آلا، کپور و زرد است.

برج کبوتر؛ برج کبوتر یا کبوترخانه، مأمنی برای پرندگان است. مردم با ساخت این برج‌ها در کنار حفاظت از پرندگان از کود آنها برای کشاورزی استفاده می‌کنند.

روستای انالوجه و روستای حجت‌آباد نیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌روند.پل اورگان؛ این پل در سال ۱۳۰۸ شمسی روی رودخانهٔ زاینده‌رود ساخته شد.

امامزاده عبدالله بن زید؛ آرامگاه این امامزاده در شهر رزوه قرار دارد.

مشکلات زیست‌محیطی

دفع فاضلاب به‌صورت سنتی و به‌وسیلهٔ ماشین‌های حمل فاضلاب و دفع ناصحیح پسماند و زباله از مشکلات زیست‌محیطی چادگان محسوب می‌شوند.

زیرساخت

امروزه در شهر چادگان ۱۱ بوستان وجود دارد.

مرکز خدمات جامع سلامت چادگان دارای یک پایگاه ضمیمه ویک پایگاه غیر ضمیمه (مُندَرجان)، سه پزشک خانوادهٔ شهری - روستایی، دو دندانپزشک و دو ماما است. همچنین بیمارستان بوعلی چادگان نیز با ۳۲ تخت‌خواب مشغول به فعالیت است.

امکانات رفاهی

در این منطقه، اقامتگاه‌ها و ویلاهای زیادی وجود دارد؛ به‌طوری‌که با هر سلیقه و بودجه‌ای می‌توان اقامتگاه مناسبی یافت. بهترین هتل‌های چادگان در نزدیکی زاینده‌رود هستند که چشم‌انداز زیبایی به رودخانه و رشته‌کوه زاگرس دارند.

منابع

• «آشنایی با آداب‌ورسوم شب یلدا در چادگان اصفهان»، وب‌سایت ساعدنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آبان ۱۳۹۹ش.
• «آموزش الکترونیک»، وب‌سایت دانشگاه پیام‌نور، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• اصفهانی، محمدمهدی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۸ش.
• اطلس گیتا‌شناسی استان‌های ایران، به‌تحقیق سعید بختیاری، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۸۳ش.
• افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، وزارت نیرو، ۱۳۷۳ش.
• افضل الملک، غلام‌حسین، سفرنامۀ اصفهان، به‌تحقیق ناصر افشارفر، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش.
• «بیمارستان بوعلی چادگان»، وب‌سایت دکتر ساینا، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۷ش.
• جابری انصاری، حسن، تاریخ اصفهان، به‌تحقیق جمشید مظاهری، اصفهان، مشعل، ۱۳۷۸ش.
• جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
• جعفری زند، علیرضا، اصفهان پیش از اسلام، تهران، آن، ۱۳۸۱ش.
• «چادگان کجاست؟/راهنمای سفر به چادگان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «شبکه بهداشت و درمان شهرستان چادگان»، وب‌سایت دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• «شهر چادگان اصفهان؛ تلفیق آرامش و زیبایی»، وب‌سایت ایران‌گرد، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• علیقلیان، محمد، «چادگان، بهشت اصفهان/از زاینده‌رود برفی تا آرامگاه فراموش‌شده کاوه آهنگر+فیلم و تصاویر»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۳۹۶ش.
• غرباوی، سینا، «شهرستان چادگان؛ بهشتی در استان اصفهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۲ تیر ۱۳۹۵ش.
• «فاضلاب و پسماند دو معضل جدی شهر/نیازمند همراهی دولت برای حل مسئله هستیم»، وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
• فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (شهرکرد)، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۶۹ش.
• فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۷۹ش.
• «مدرسه علمیه چادگان با ۶۰ طلبه»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آبان ۱۳۹۳ش.
• «معرفی چادگان»، وب‌سایت دانشگاه آزاد واحد اصفهان، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• «منطقه حفاظت‌شده دالانکوه»، پایگاه خبری دیدبان محیط‌زیست و حیات‌وحش ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ شهریور ۱۳۹۱ش.
• میرمحمدی، حمیدرضا، دیباچه‌ای بر جغرافیای تاریخی فریدن (پرتیکان باستان)، خوانسار، ارمغان قلم، ۱۳۸۰ش.
• «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: ۱۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «نخستین مدرسه علمیه خواهران الزهرای چادگان افتتاح شد»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ شهریور ۱۳۹۲ش.
• نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، تهران، وزارت کشور، ۱۳۸۷ش.
• «نیاز چادگان به افزایش ۵۰ درصدی فضای سبز»، خبرگزاری مهر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آبان ۱۳۹۲ش.
• هنرفر، لطف‌الله، اصفهان، تهران، ثقفی، ۱۳۵۶ش.