چاریکار
چاریکار؛ مرکز ولایت پَروان در شرق افغانستان.
چاریکار شهری در ۶۵ کیلومتری کابل و در محل تلاقی رودهای غوربَنْد و پنجشیر است. چاقوهای چاریکاری در افغانستان مشهور است.
نام‌گذاری
این شهر را در دوره‌های قبل از کوشانی‌ها، بازار دادوستد مردم دانسته‌اند که هر کس کالایی را می‌آورده و در آن بازار با کالای مورد احتیاج خود مبادله می‌کرده است. از همین‌رو این بازار به‌نام «چاره‌کار» نام‌گذاری شد که به‌مرور زمان به «چاریکار» تغییر کرد. برخی دیگر، چاریکار را مخفف «چارْ یَکَه کار» دانسته‌اند؛ در گذشته یکی از میران (خان)، نهر بزرگی حفر میکند و با جاری‌کردن مقداری از آب دریای غوربند در آن، زمین‌های بی‌آب چاریکار را قابل کشت میکند. او در قبال این کار خود، چارْ (چهار) یَکَه از محصولات کشاورزان را می‌گیرد (معادل یک‌چهارم) پس از آن، این سرزمین به لفظ «چار یکه کار» شهرت یافت. به‌مرور زمان این نام به «چاریکار» تغییر کرد.[۱] با روی کار آمدن طالبان در سال ۱۴۰۰ش، به‌دلیل اینکه زادگاه پدر ابوحنیفه در نزدیکی شهر چاریکار بوده، تصمیم گرفتند نام این شهر را به «امام اعظم» یا «امام ابوحنیفه» تغییر دهند؛ این اقدام طالبان واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی شهروندان و مقامات مختلف افغانستان به‌دنبال داشته و برخی آن را «آغاز روند تغییر نام شهرها»، «جعل» و «فارسی‌ستیزی» طالبان خوانده‌اند.[۲]
تاریخچه
بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، شهر چاریکار توسط یکی از امیران اوپیان به‌نام میرسیدجعفر که به کار احداث کانال‌های آبیاری و توسعۀ کشاورزی علاقه‌مند بوده، بنا شده است. در اوایل قرن ۱۳ق چاریکار، از مراکز بازرگانی رو به رشد و دارای بازار سرپوشیده‌ای به درازای حدود ۴۰۰ متر بوده است. این منطقه، در حدود ۱۰ هزار نفر جمعیت داشته که مشتمل بر ۳ هزار خانه بوده و ۱۵۰ خانه از آنها متعلق به هندوهایی بوده که در آن‌جا به کسب‌وکار اشتغال داشتند.[۳] در سال ۱۲۵۵ق، چاریکار مقر نمایندۀ سیاسی دولت بریتانیا و محل لشکر شاه شجاع بود. در سال ۱۲۵۷ق در جریان جنگ انگلیس با افغانستان، یک گروه از سربازان انگلیسی مستقر در این شهر کشته شدند.[۴] در سال ۱۲۹۷ق امیر عبدالرحمان خان، در چاریکار اعلان امارت کرد.[۵] در سال ۱۳۰۸ش نیز نیروهای حبیب‌الله کلکانی (بچه سَقّا) این شهر را اشغال کردند. در ۱۳۵۸ش پس از حملۀ نظامی شوروی به افغانستان، این شهر صحنۀ جنگ‌های شدیدی میان نیروهای دو طرف در نزدیکی درۀ پنجشیر بود.[۶]
جمعیت‌شناسی
چاریکار طبق برآورد ادارۀ احصائیه مرکزی افغانستان در سال ١٣٩٩ش حدود ٢٠٢ هزار نفر جمعیت داشته است.[۷] به لحاظ قومی، مردم آن منطقه تاجیک هستند و به زبان فارسی دری صحبت می‌کنند و پیرو مذهب حنفی هستند.[۸]
موقعیت جغرافیایی
چاریکار ۱۹۱ کیلومتر مربع مساحت داشته و مشتمل بر ۷۷ قریه است.[۹] چاریکار در شرق ولایت (استان) پروان واقع است و راه اصلی کابل ـ بَغلان و نیز شمال افغانستان از آن می‌گذرد.[۱۰]
آب‌وهوا
چاریکاری ۱۶۰۳ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آب‌وهوای آن در زمستان سرد و برف‌گیر و در بهار و تابستان ملایم و گوارا است.[۱۱]
منابع آبی
در چاریکار ۴ رود جاری است که عبارتند از: ۱. ازین؛ ۲. چاریکار؛ ۳. خواجه یا اجمیر؛ ۴. ماهیگیر.[۱۲]
صنعت و تجارت
این شهر به‌دلیل قرار گرفتن بر سر راه کابل، قطغن، بدخشان، مزار و میمنه، مردمانی ماهر و با ذوق در صنعت و تجارت دارد. چاقوسازی، چرم‌گری، آهنگری، شلواردوزی، کلالی‌دوزی و پتوبافی نیز در آن بسیار رونق دارد.[۱۳] صنعت نساجی به‌خصوص پارچۀ کتان، ساخت چاقو و ابزار فلزی چاریکار در افغانستان معروف است. در سال ۱۳۵۲ش در این شهر ۶۵ کارگاه چاقوسازی و ۱۶۶ کارگاه نساجی وجود داشته است. در همان سال ۴ کارگاه کشمش‌پاک‌کنی و دو دباغ‌خانه نیز در این شهر بوده و علاوه بر آن مرکز پروژۀ آبیاری ولایت نیز در این شهر وجود داشت که توسط چینی‌ها اجرا می‌شد.[۱۴]
کشاورزی
چاریکار از مناطق حاصل‌خیز در شمال افغانستان است که هر نوع غله و درختان مناطق معتدل در آن رشد میکند. در این شهر انواع انگور شامل کشمشی، حسینی، سایبی، قندهاری چشم‌گاو، منقه و آب‌جوش پرورش می‌یابد. معروف‌ترین انگور چاریکار، انگور کشمشی است که هم به‌صورت تازه و هم به‌صورت خشک به خارج از چاریکار و افغانستان صادر می‌شود. از محصولات زمینی نیز گندم، جو، ارزن، ماش، پنبه، شفتل (شبدر)، رشقه (یونجه)، خربزه، هندوانه، کدو، خیار، پیاز، شلغم، فلفل قرمز در چاریکار به‌صورت فراوان کشت می‌شود و فلفل قرمز آن معروف است.[۱۵]
زیارت‌گاه‌ها
دو مکان زیارتی در منطقۀ اوپیان این شهر وجود دارد: ۱. زیارت خلیفه میرجان، ۲. زیارت سید جعفر مجرد که هر کسی را سگ هار گزیده باشد به زیارت او می‌آورند تا شفا یابد. همچنین زیارتی به‌نام صادقی در مرکز شهر است.[۱۶]
گردشگری
تپۀ گُلْغُنْدی در غرب شهر چاریکار یکی از مناطق دیدنی و تفریحی است که در فصل بهار برای سه هفته مملو از گل‌های ارغوانی‌رنگ می‌شود و مکانی پر رفت‌وآمد برای تفریح شهروندان کشور و به‌خصوص اهالی کابل است.[۱۷] این گردشگاه تفریحی در سال ۱۳۲۴ش احداث شد. بهای جان، شاعر پشتوزبان، پس از دیدن این تپه، نام آن را گلغندی (تپه گل) گذاشت.[۱۸] درختچه‌های گل ارغوان، زیبایی خاصی به این منطقه می‌دهد. جشن گل ارغوان، جشن باستانی نوروز و جشن دهقان همه‌ساله با مشارکت هزاران شهروند و با برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، صنایع دستی و فراورده‌های محلی در این مکان تفریحی برگزار می‌شود.[۱۹]
آموزش و پژوهش
چاریکار دارای یک دانشگاه دولتی به‌نام دانشگاه پروان است که در سال ۱۳۴۰ش به‌شکل دارالمعلمین تأسیس شده و در سال ۱۳۹۲ش به دانشگاه ارتقاء یافت. این دانشگاه ۱۰ دانشکده، ۲۸ دیپارتمنت فعال،[۲۰] ۱۴۷ نفر استاد و ۴۳۲۰ نفر دانشجو دارد.[۲۱] همچنین، در این منطقه، یک مؤسسۀ تحصیلات عالی خصوصی به‌نام دانش با ۱۳۶۶نفر دانشجو دارد.[۲۲] در سال ۱۳۹۷ش مرکز تحقیقاتی ملی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی با همکارى کشور ترکيه در طبقۀ زیرین دانشکدۀ زراعت دانشگاه پروان تأسیس شد که دارای کتابخانه، اتاق‌هاى مجهز به کامپیوتر، وسايل لابراتوار، بخش تألیف و اتاق کنفرانس است.[۲۳]
بهداشت و سلامت
در این شهر ۶ کلینیک جامع صحی، ۵ کلینیک اساسی صحی و ۶ مرکز صحی فرعی وجود دارد که به معالجه و درمان مردم می‌پردازد.[۲۴]
پانوبی
- ↑ «چاریکار»، قاموس جغرافیای افغانستان، ۱۳۳۸ش، ج۲، ص۳۰؛ «چاریکار»، دائرةالمعارف آریانا، ۱۳۴۸ش، ج۵، ص۸۸؛ یمین، افغانستان تاریخی،۱۳۸۰ش، ص۱۲۷.
- ↑ «تغییر نام یکی از شهرهای افغانستان از سوی طالبان واکنش برانگیز شد»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
- ↑ جوزی، «چاریکار»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ جوزی، «چاریکار»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ یمین، افغانستان تاریخی،۱۳۸۰ش، ص۱۲۸.
- ↑ جوزی، «چاریکار»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «برآورد نفوس کشور: ۱۳۹۹ش»، اداره احصائیه مرکزی افغانستان.
- ↑ چاریکار، قاموس جغرافیای افغانستان، ۱۳۳۸ش، ج۲، ص۳۴.
- ↑ دولت‌آبادی، شناسنامۀ افغانستان، ۱۳۷۱ش، ص۳۵.
- ↑ ریاحی، «پروان»، دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «چاریکار»، دائرةالمعارف آریانا، ۱۳۴۸ش، ج۵، ص۸۸.
- ↑ «چاریکار»، قاموس جغرافیای افغانستان، ۱۳۳۸ش، ج۲، ص۳۰.
- ↑ «چاریکار»، دائرةالمعارف آریانا، ۱۳۴۸ش، ج۵، ص۸۸.
- ↑ دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، ۱۳۷۱ش، ص۳۸.
- ↑ «چاریکار»، دائرةالمعارف آریانا، ۱۳۴۸ش، ج۵، ص۸۸.
- ↑ «چاریکار»، قاموس جغرافیای افغانستان، ۱۳۳۸ش، ج۲، ص۳۰.
- ↑ «بهار در تپه گُلْغُنْدی چاریکار در پروان»، وب‌سایت پارس تودی.
- ↑ ریاست اقتصاد ولایت پروان، پروفایل ولایت پروان، ۱۳۹۸ش، ص۵.
- ↑ «سفر به تپه گلغندی در شهر چاریکار ولایت پروان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «دانشگاه پروان»، وب‌سایت دانشگاه پروان.
- ↑ ریاست اقتصاد ولایت پروان، پروفایل ولایت پروان، ۱۳۹۸ش، ص۶۷.
- ↑ ریاست اقتصاد ولایت پروان، پروفایل ولایت پروان، ۱۳۹۸ش، ص۶۷.
- ↑ «مرکز تحقیقاتی ملی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی در دانشگاه پروان آغاز به‌کار کرد»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ ریاست اقتصاد ولایت پروان، پروفایل ولایت پروان، ۱۳۹۸ش، ص۳۲.
منابع
- «برآورد نفوس کشور: ۱۳۹۹ش»، اداره احصائیه مرکزی افغانستان، کابل، ۱۳۹۹ش.
- «بهار در تپه گُلْغُنْدی چاریکار در پروان»، وب‌سایت پارس تودی، تاریخ درج مطلب: ۹ حمل 1401ش.
- «تغییر نام یکی از شهرهای افغانستان از سوی طالبان واکنش برانگیز شد»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- جوزی، مهدی، «چاریکار»، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۳۹۸ش.
- «چاریکار»، قاموس جغرافیایی افغانستان، کابل، انجمن آریانا دایرةالمعارف، ۱۳۳۸ش.
- دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، قم، شهید، ۱۳۷۱ش.
- «دانشگاه پروان»، وب‌سایت دانشگاه پروان، تاریخ بازدید: ۱۱ دی ۱۴۰۱ش.
- ریاحی، وحید، «پروان»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، تاریخ بازدید: 30 دی 1401ش.
- ریاست اقتصاد ولایت پروان، پروفایل ولایت پروان، بی‌جا، وزارت اقتصاد، ۱۳۹۸ش.
- «سفر به تپه ارغوانی یا گُلغُندی در شهر چاریکار ولایت پروان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آبان ۱۴۰۰ش.
- «مرکز تحقیقاتی ملی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی در دانشگاه پروان آغاز به‌کار کرد»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ انتشار: 29 سرطان 1397ش.
- یمین، محمدحسین، افغانستان تاریخی، کابل، سعید، ۱۳۸۰ش.