چنگالی
چنگالی؛ از انواع دسر و شیرینی‌های سنتی و اصیل ایرانی.
چنگالی یا چنگ‌مالی، خوراکی ساده و مقوی است که به‌نام استان خراسان مشهور بوده اما در برخی از نقاط دیگر در ایران از جمله سیستان، کرمان و کرمانشاه نیز طبخ می‌شود. چنگالی، از جمله غذاهایی است که به سرعت آماده می‌شود. این خوراک، بیشتر به‌عنوان یک وعدۀ صبحانه، عصرانه و گاهی نیز در برخی از مراسم‌های آیینی استفاده می‌شود.
مفهوم‌شناسی
مشهدی‌ها، دلیل نام‌گذاری این خوراک به چنگالی را «چنگ‌مالی شدن» آن می‌دانند.[۱] در دیوان بسحاق اطعمه از این خوراک با نام «چنگال» یاد شده است. بسحاق، چنگال را نانی معرفی کرده که در روغن خرد بشکنند و بمالند و قدری شیرینی به آن اضافه کنند.[۲] او همچنین در چند بیت به این خوراک شیرین اشاره کرده است؛ مانند:[۳]
| آردی روغن برم لال آمده‌ست | نام من از غیب چنگال آمده‌ست |
فرهنگ عمید نیز چنگالی را خوراکی معرفی کرده که از روغن، شکر، آب و نان خردشده تهیه می‌کنند.[۴]
روش پخت
طرز تهیۀ چنگالی مشهدی
در مشهد، برای تهیۀ چنگالی، ابتدا، نان بیات را خُرد کرده و در روغن داغ می‌ریزند. سپس، شکر، شیرۀ نبات یا عسل را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.[۵]
طرز تهیۀ چنگالی سیستانی
چنگالی یا حلوا مالیدۀ بلوچی در سیستان و بلوچستان، دسر و شیرینی خوشمزه‌ای محسوب می‌شود که با چنگالی افغانستان نیز مشابهت دارد. برای تهیۀ چنگالی سیستانی، مقداری نان سریک (نان مخصوص بلوچی که از آرد گندم تهیه می‌شود)، کره محلی (نیمک) و خرما لازم است. سپس، خرما را با نان سریک خردشده مخلوط کرده و با کره محلی آب‌شده ترکیب می‌کنند.[۶]
طرز تهیۀ چنگال در کرمانشاه
مردم کرمانشاه، این خوراک محلی را با استفاده از نان ساجی (یک نوع نان محلی کرمانشاه)، روغن حیوانی، شکر یا شهد و زعفران درست می‌کنند. برای تهیۀ این خوراک، ابتدا، نان را با قیچی مخصوص یا دست به قطعات کوچک تقسیم کرده و سپس، روغن حیوانی گرم شده، شکر یا شهد و زعفران دم‌کرده را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.[۷]
طرز تهیۀ چنگمال کرمان
در کرمان، چنگالی یا چنگمال را از خرمای بدون هسته، نان ریز خردشده، مغز گردو و روغن تهیه می‌کنند. برای این کار، ابتدا، نان‌های ریزشده را در مقداری روغن تفت‌داده و خرما را به آن اضافه می‌کنند. پس از داغ شدن خرما، دانه‌های روغنی مانند کنجد، سیاه‌دانه یا گلرنگ (گلخشت) را به‌همراه گردوهای خردشده به خوراک اضافه می‌کنند. در نهایت، مواد کاملا مخلوط شده را پس از سرد شدن، با دست ورز داده و به‌صورت قطعات استوانه‌ای یا توپ‌های کوچک شکل می‌دهند.[۸]
پانویس
- ↑ «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.
- ↑ «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چنگال، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چنگالی، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.
- ↑ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.
- ↑ «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو.
- ↑ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.
منابع
- «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
- «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
- «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
- «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.