چیذر
چیذر؛ محله‌ای قدیمی در شمیران، واقع در شمال شهر تهران.
چیذر، چیزر یا شیزر، از محله‌های قدیمی تهران است که امروزه در محدوده منطقه 1 شهرداری تهران قرار گرفته است. این محله، در گذشته، روستایی در اطراف تهران به‌شمار می‌آمد.[۱]
همسایگان
محله چیذر، از شمال به خیابان فرمانیه (شهید دکتر لواسانی) و بلوار اندرزگو، از سمت شرق به خیابان کامرانیه جنوبی، از سمت جنوب به بزرگراه صدر و از سمت غرب به قیطریه می‌رسد.[۲]
واژه‌شناسی
با بررسی برخی از سنگ مزارهای کهنه در این منطقه، می‌توان دریافت که در برهه‌ای از زمان، چیذر را با نام معرب آن یعنی «شیزر» می‌شناخته‌اند. گروهی از زبان‌شناسان، چیذر را ترکیبی از دو واژه «چی» و «زر» و به‌معنی «زرخیز» می‌دانند. دلیل این نامگذاری نیز حاصل‌خیز بودن خاکِ این منطقه عنوان شده است.[۳] برخی از مردم، نام اصلی این منطقه را «چو زر» می‌دانند که دلیل آن هم، رنگ طلایی و زرین شاخه‌های گندم، در این منطقه بوده است. این نام به‌مرور زمان به چیذر تغییر کرده است.[۴]
پیشینه
آثار باستانی برجای‌مانده در بالای تپه‌ای، میان دو محله رستم‌آباد و چیذر، در نزدیکی‌های بقعه امامزاده علی‌اکبر، بقایایی از قلعه‌ای کهن را نشان می‌دهد که مورخان، آن را به دوران پیش از اسلام نسبت داده‌اند. محققان، بر این باورند که این آثار، باقیمانده‌ی پرستشگاه یا آتشکده زردشتیان بوده است.[۵]
روستای چیذر، در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، در ابتدا به اتابک اعظم (امین السلطان) و پس از آن به داماد او صارم الدوله، تعلق داشته است.[۶] در آن زمان، بسیاری از اشراف و بزرگان، در این روستا، باغ ییلاقی داشتند.[۷]
در این روستا علاوه بر باغ‌ها و زمین‌های متعدد، موقوفات بسیاری نیز وجود داشته است؛ مانند 6 دانگ زمین مزروعی به وسعت 1600 متر که وقف امامزاده علی‌اکبر شده بود. از دیگر موقوفات این روستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قنات اول بالاده، قنات دوم بالاده (وقف امامزاده علی‌اکبر) و یک قطعه زمین به مساحت 1600 متر که توسط بانویی به‌نام فاطمه، وقف مسجد و حمام چیذر شده بود.[۸]
پیشه مردم
مردم، در این روستا، بیشتر کشاورز و گله‌دار بودند و برخی از آنها نیز در کارخانه ضراب‌خانه‌ی سلطنت‌آباد مشغول به‌کار بودند. غلات، صیفی‌جات و انار، از مهم‌ترین محصولات تولیدی چیذر بوده است.
منابع آبی
آب مورد نیاز برای کشاورزی و آشامیدن چیذر نیز از طریق دو رشته قنات و رودهای دربند و دارآباد، تأمین می‌شده است.[۹]
اماکن مذهبی
علاوه بر بقعه امامزاده علی‌اکبر، در این منطقه، اماکنی دیگر همچون مسجد قائم چیذر، حوزه علمیه چیذر، بقعه امامزاده اسماعیل،[۱۰] مسجد یک‌در و تکیه یک‌در[۱۱] نیز حضور دارند. حضور این اماکن مذهبی کهن در این محله، نشان از بافت مذهبی چیذر دارد.[۱۲]
پانویس
- ↑ موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو.
- ↑ کریمان، تهران در گذشته و حال، ۱۳۵۵ش، ص۴۱۲؛
طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸؛
فرزادمنش، «توصیف محلۀ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶. - ↑ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.
- ↑ موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.
- ↑ معیرالممالک، رجال عصر ناصری، ۱۳۶۱ش، ص137-138.
- ↑ ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص334-335.
- ↑ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، ۱۳۲۸ش، ج1، ص63؛
محمودیان، اطلس شهرستان شمیران، ۱۳۸۱ش، ص83؛
کریمان، قصران (کوهسران)، ۱۳۵۶ش، ج1، ص504؛
بلاغی، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، ۱۳۵۰ش، ص42؛
ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص326-327. - ↑ فرزادمنش، «توصیف محلۀ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶ و 1؛
اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۸ش، ج4، ص2360. - ↑ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.
- ↑ موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
منابع
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، اسفار، ۱۳۶۸ش.
- بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، بی‌نا، ۱۳۵۰ش.
- ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
- طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، مرکز آموزش سازمان فرهنگ یهنری شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش.
- کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۵ش.
- کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۶ش.
- فرزادمنش، شیما، «توصیف محلۀ چیذر»، آرشیو شهرداری منطقۀ یک تهران، ۱۳۸۹ش.
- فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۸ش.
- «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.
- «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.
- محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۱ش.
- معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۱ش.
- موسوی‌زاده، حسن، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.