کازرون

کازرون؛ دومین شهر پرجمعیت استان فارس.

شهر کازرون در بخش مرکزی شهرستان کازرون و در دل استان فارس جای دارد. این شهر زیبا با شهر شیراز حدود ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

نام‌گذاری

نام کازرون برگرفته از گازرون و گازران است. در زمان دیلمیان کارخانه‌های پارچه‌بافی در کازرون وجود داشته و حدود ۱۲ هزار گازر (شویندگان الیاف کتان) در این شهر زندگی می‌کردند؛ بنابراین این شهر به گازران به‌معنی شهر گازرها معروف شد و در گذشت زمان به کازرون تغییر نام یافت. نورد، بلدالعتیق، شهر کهنه، شهر سبز، گازرگاه، گازران، گازرون، کازران، کوه زران و دمیاط عجم از نام‌های پیشین کازرون هستند.

پیشینه

شهر کازرون در دوران حکومت ساسانیان با فرمان شاپور اول ساخته شد. این شهر پایتخت زمستانی شاه و یکی از مهم‌ترین شهرهای دوران ساسانیان بود. کازرون همواره یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگ و تمدن اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. در زمان حکومت ساسانیان، شهر بیشاپور در حوالی کازرون از مهم‌ترین شهرهای فارس بوده اما با حملة اعراب به آن ویران شد و مردم آن به روستاهای کازرون پناه بردند. کازرون از دوران حکومت قاجاریان دارای شهرداری و فرمانداری شد.

جمعیت‌ شناسی

جمعیت این شهر طبق سرشماری عمومی در سال ۱۳۹۵ش، ۹۷ هزار نفر بوده است. مردم این شهر با لهجة کازرونی صحبت می‌کنند. نژاد مردم کازرون پارسه (پاراسواژ)، شاخه‌ای از نژاد آریایی است. مردم کازرون، مسلمان و شیعه هستند.

جغرافیا

کازرون میان دو رشته‌کوه موازی در دامنة فرعی رشته‌کوه زاگرس قرار دارد. این شهر از سمت شرق به دشت برم (از زیباترین جنگل‌های درخت بلوط) و شیراز، از شمال به یاسوج و از غرب به بوشهر دسترسی دارد.

آب‌وهوای کازرون در تابستان گرم و خشک و در زمستان خنک و معتدل است.

دشت برم در ۳۰ کیلومتری شرق کازرون، بزرگ‌ترین دشت بلوط ایران است. از مهم‌ترین پوشش‌های گیاهی این دشت می‌توان به بلوط، بادام کوهی، کیالک و ارژن اشاره کرد. مهم‌ترین گونة جانوری ساکن در این دشت گوزن زرد ایرانی است.

اقتصاد

اقتصاد کازرون بر پایة کشاورزی، دام‌‌پروری و صنعت استوار است. مهم‌ترین فراورده‌های این شهر گندم، مرکبات، پنبه، تره‌بار و فراورده‌های دامی است. در شهرستان کازرون کشاورزی صنعتی و سنتی رایج است.

فرهنگ ‌و هنر

غذاهای محلی؛ کازرون تنوع بالای غذایی دارد. از جمله غذاهای محلی آن می‌توان به آش نذری هفت‌درده، آش شوربا، آش اسفناج، شله مجکی، آش کارده و آش گندمی اشاره کرد. انواع پلوها مانند هویج‌پلو و ماشک‌پلو نیز در این شهر طبخ می‌شوند. در روستاهای کازرون، نوعی نان محلی با نام تتک پخت می‌شود که نازک، پهن، گرد و بسیار لذیذ است.

صنایع دستی؛ مهم‌ترین صنایع دستی کازرون دولچه‌دوزی (ظرف مخصوص برای نگهداری آب آشامیدنی از مشک آب) است. از دیگر صنایع دستی نیز می‌توان به قالی‌بافی، نمدمالی، گیوه‌دوزی و ساخت اشیای فلزی و چوبی اشاره کرد.

سوغات؛ سوغات خوشمزه این شهر شامل مسقطی کازرون، ترشی، زیتون، خرما و مرکبات می‌شود.

مشاهیر؛ از مشاهیر این شهر می‌توان به علامه جلال‌الدین دوانی (از بزرگ‌ترین فیلسوفان و متکلمان اسلامی و بزرگ‌ترین دانشمند عهد تیموریان)، شیخ ابواسحاق کازرونی (از بزرگ‌ترین عارفان سدة چهارم و پنجم قمری)، بهجت‌العلما (از عارفان و عالمان بزرگ ایرانی)، شیخ امین‌الدین بلیانی (عارف و شاعر ایرانی سده هفتم و هشتم قمری)، شیخ اوحدالدین عبدالله بلیانی (عارف سده هفتم قمری)، ابراهیم نادری کازرونی (از پزشکان مشهور ایرانی)، محمد شفیع کازرونی (از بزرگ‌ترین عالمان ایرانی)، گلبن کازرونی (شاعر و عارف)، ناصر دیوان کازرونی (قهرمان ایرانی در جنگ جهانی اول با همکاری صولت الدوله قشقایی)، صدرالسادات کازرونی (شاعر و عالم)، محمدرضا کازرونی (تاجر و مبارز)، چهره‌نگار کازرونی (پدر عکاسی ایران) و نصرالله مردانی (شاعر و محقق و چهره ماندگار ادبیات فارسی در سال 1382ش) اشاره کرد.

موزه‌ها؛ موزه‌های این شهر شامل موزة مردم‌شناسی کازرون، موزة مردم‌شناسی دوان و موزة بیشاپور است.

آموزش و پژوهش

دانشگاه‌های این شهر عبارت‌اند از سلمان فارسی کازرون، آزاد اسلامی واحد کازرون، پیام نور، زینب کبری، دانشگاه جامع علمی‌کاربردی، پیام‌نور واحد نودان و پیام‌نور واحد خشت.

جاذبه‌های گردشگری

آتشکدة گره (جره)؛ این بنا در مجاورت روستای بالاده شهر کازرون قرار دارد. برخی اسناد نشان می‌دهند که این آتشکده به دستور مهرنرسی (وزیر بهرام پنجم) ساخته شده است. معمار ایرانی خوش‌ذوق این آتشکده، آن را با نمایی محدب با استفاده از سنگ تراش‌خورده به ارتفاع ۱۴ متر ساخته است. باستان‌شناسان بر این باورند که از این آتشکده علاوه بر مسائل دینی برای امور تقویمی و گاه‌شماری نیز استفاده می‌شد که نشانة رواج علم و دانش در آن دوران است.

شهر باستانی بیشاپور؛ این شهر در زمان ساسانیان ساخته شده و با دویست هکتار وسعت از جمله مهم‌ترین شهرهای فارس بوده است. این شهر با روش مهندسی یونانیان در زمینی مستطیلی شکل ساخته شد. بیشاپور ۴ دروازه و ۲ خیابان متقاطع داشت؛ یکی از خیابان‌ها از شمال به جنوب و دیگری از غرب به شرق بود که در انتها به دروازه‌های شهر منتهی می‌شدند. این شهر دارای دو بخش ارگ سلطنتی شامل آثار معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزاییک، کاخ به والرین و منطقه عامه نشین شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار بود.

تنگ چوگان؛ این مکان محل بازی سنتی چوگان پادشاهان ساسانی بوده است. در اطراف تنگه، سنگ نگاره‌های برجسته پادشاهان ساسانی موجود است. این تنگه ۶ نقش برجستة مربوط به دوران شاپور اول و بهرام اول و دوم دارد. اولین نقش برجسته، دربارة جشن پیروزی شاپور اول بر امپراطوری روم است. دومین نقش برجسته، دربارة پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد، سومین نقش برجسته، دربارة مراسم دریافت فر ایزدی (حلقة شهریاری) از طریق بهرام اول از اهورامزدا، چهارمین نقش برجسته، دربارة پیروزی بهرام دوم بر یاغیان، پنجمین مورد دربارة پیروزی شاپور دوم بر دولت روم و ششمین نقش برجسته، دربارة مراسم دریافت فر ایزدی (حلقة شهریاری) از طریق شاپور اول از اهورامزدا است.

بازار کازرون؛ این بازار حد فاصل میدان شهدا یا سر خیرات (میدان مرکزی شهر)، خیابان شهدای شمالی، خیابان ابواسحاق، خیابان حضرتی و خیابان ابوذر است. بازار کازرون قلب اقتصادی شهر و از جاذبه‌های گردشگری کازرون به‌شمار می‌رود. هستة اولیة این بازار مربوط به دوران حکومت صفویان است. این بازار به بازار نو معروف است و به دلیل معماری منحصر به فرد خود در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بازار بزرگ شامل بازارهای کوچکی مانند بازار مسگرها، بازار شاه حمزه، بازار امام خمینی، بازار مخی (نخل)، بازار نمدمال‌ها و راسته طلافروشان، راسته لباس‌فروشان و راسته کفش‌فروشان است.

بازار شاه حمزه؛ این بازار تاریخی مربوط به دوران صفویه است و در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

بازار مسگری و ابافتح؛ میدان یا بازار مسگری وسعت حدود ۵۰۰ متر مربع دارد و در سال ۱۳۰۰ قمری توسط فردی با نام حاج زین‌العابدین تاج‌الذاکرین ساخته شد. این بنا نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بازار نمدمالی؛ این بازار به دلیل وجود کارگاه‌های نمد در آن به بازار نمدمالی معروف شده است، اما از این کارگاه‌ها تنها یک کارگاه پابرجاست. در قدیم دو کارخانة آسیاب در شمال و جنوب این بازار وجود داشت.

بازار معین؛ این بازار در امتداد بازار نو قرار دارد. این بازار تا قبل از انقلاب بازار معین نام داشت اما نام فعلی آن بازار امام خمینی است. تا قبل از دهة ۵۰ شمسی، شهربانی شهر در وسط این بازار بود؛ بنابراین به این بازار شهربانی نیز گفته می‌شد.

غار شاپور؛ غار شاپور و مجسمة شاپور اول در شهر تاریخی بیشاپور واقع شده است. این غار قبل از دوران ساسانیان از مکان‌های مذهبی و آیینی ساکنان آن منطقه بوده و مراسمی در آن انجام می‌شد. اردشیر و شاپور اول روش وحدت مذهبی را میان مردم اجرا کردند؛ اردشیر برای محو کردن اعتقادات گذشتة مردم غاری بزرگ هم‌جوار غار نیاسر ساخت و شاپور نیز دستور ساخت مجسمة خود در این غار را داد. این غار در انتهای تنگ چوگان در ارتفاع ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد. مجسمة شاپور اول در این غار پس از ۱۷۰۰ سال همچنان پابرجا است و تنها مجسمة باقی مانده از دوران باستان است که ۷ متر ارتفاع دارد. غار شاپور از ۴ گذرگاه بزرگ، ۵ گذرگاه کوچک، ۴ مسیر فرعی و ۳ تالار تشکیل شده است. این غار، تاریک بوده و عمق زیادی دارد. همچنین وجود آب و لیز بودن پرتگاه‌های درون غار و نیز وجود غارهای متعدد جنبی باعث شده هیچ کس نتواند از تمام قسمت‌های غار بازدید کند.

آتشکدة کازرون؛ این آتشکده در فاصلة ۱۰ کیلومتری از شهر قرار دارد و قدمت آن به دوران ساسانیان باز می‌گردد. این آتشکده نیز توسط مهرنارسه ساخته شد و از تالاری مربع شکل تشکیل شده که در هر ضلع آن طاقی بیضی شکل قرار دارد. این آتشکده در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دریاچة پریشان؛ این دریاچه از برجسته‌ترین تالاب‌های استان فارس در دشت ارژن است. این تالاب با نام‌های پیرشون، موز، یون و مور نیز شناخته می‌شود. دریاچة پریشان از مناطق حفاظت‌شده کشور است و نام آن در فهرست تالاب‌های بین‌المللی ثبت شده است. این دریاچه در فصول گرم سال حالت باتلاقی دارد و در زمان بارندگی عمق آن به حدود ۶ متر می‌رسد. در بخش غربی و جنوبی این دریاچه، گونه‌های گیاهی نمک‌دوست و اسفنجی قرار دارند و درختچه‌های گز نیز در این منطقه روییده‌اند. از مهم‌ترین گونه‌های پرندگان این تالاب نیز می‌توان به گاوچرانک و دراج اشاره کرد.

آبشار کوه‌مره سرخی؛ این آبشار در منطقة کوه‌مره سرخی در نزدیکی روستای رمقان واقع شده است. منطقة کوه‌مره سرخی حدود ۳۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد.

آبشار حکیم باشی؛ این آبشار فصلی در روستای حکیم باشی قرار گرفته و ارتفاع آن حدود ۲۵ متر است. حرکت سیل‌آسا و شدید بودن جریان آبشار موجب پدید آمدن حوضچه‌های بسیار زیبا و نادری در پایین آبشار شده است.

نرگس‌زارهای کازرون؛ سالانه هزاران کیلو گل نرگس از کازرون به کشورهای مختلف صادر می‌شود. این نرگس‌زارهای بی‌نظیر در اواخر دی تا اواسط بهمن در کازرون قابل بازدید هستند.

پارک جنگلی امام‌زاده سید حسین کازرون؛ این پارک جنگلی به دلیل داشتن چشمه‌سارها، موقعیت گردشگری مناسبی دارد. زیارتگاه امام‌زاده سید حسین (شجرة طیبه او به امام سجاد منسوب است) نیز در این مجموعه واقع شده است.

چشمه ساسان؛ این چشمة پر آب در منطقة تنگ چوگان واقع شده است.

تنگ تیکاب؛ در زبان محلی به این تنگ، تیکو گفته می‌شود. غارهای اطراف این تنگ از اولین سکونت‌گاه‌های بشر اولیه در ۱۸ هزار سال قبل از میلاد بوده است.

چشمة دادین؛ این چشمه از تعداد زیادی چشمة کوچک تشکیل شده و در ۵۰ کیلومتری جنوب شهر کازرون واقع شده است.

کاروانسرای میان کتل؛ قدمت این کاروانسرا به دوران حکومت صفویان باز می‌گردد. مساحت این بنا ۳۵۰۰ متر مربع است و دارای دو حجرة بزرگ در قسمت غرب و شرق و دو حجرة کوچک در قسمت شمال و جنوب است. جهت زیباشدن این کاروانسرا در تمام قسمت‌ها از سنگ مالون استفاده شده است.

سرو کلانی کازرون؛ عمر این سرو بیش از ۵۰۰ سال است و پس از سرو ابرکوه یزد دومین سرو کهن‌سال ایران است.

تالاب برم‌شور؛ این تالاب زیبا در ۲۰ کیلومتری جنوب امام‌زاده شاه تسلیم واقع شده است.

کوهستان سرمشهد؛ این منطقه از مناطق کوهستانی روستای سرمشهد کازرون است.

روستای دوان؛ این روستای خوش آب‌وهوا سبک معماری پلکانی مانند ماسوله دارد و به ماسولة فارس معروف است.

از زیارتگاه‌های این شهر می‌توان به زیارتگاه امام‌زاده حسین کازرون، امام‌زاده شاه تسلیم، امام‌زاده قاسم، امام‌زاده شاه ابوالقاسم اشاره کرد. از آرامگاه‌های مشاهیر این شهر می‌توان به آرامگاه شیخ ابواسحاق کازرونی، آرامگاه شیخ امین‌الدین بلیانی، آرامگاه علامه دوانی و آرامگاه ناصر دیوان کازرونی اشاره کرد.

منابع

• «آبشار رمقان (آبشار کوه‌مره سرخی)»، وب‌سایت ریسن ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ش.
• «آتشکده کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «آتشکده گره»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «پارک جنگلی امام‌زاده سید حسین کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «تنگ تیکاب»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «جاهای دیدنی کازرون»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «چشمه دادین کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «چشمه ساسان کازرون»، وب‌سایت تاپ توریست، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «دشت برم کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «راهنمای سفر به کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• رهبران رنجبر، فرناز، «تنگ چوگان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «سرو کلانی کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «شهر باستانی بیشاپور»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• صالح‌نژاد، نرگس، «بازار کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• غنچه، بهاره، «غار شاپور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «فهرست اماکن مقدسه فارس»، ویکی اهل‌البیت، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «کاروانسرای میان کتل»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «مراکز تفریحی شهرستان کازرون»،‌ وب‌سایت ایرانجاب۱۱۸، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «معرفی شهرستان کازرون»، وب‌سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۵ش.
• «معرفی شهر کازرون»،‌ وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «موقعیت شهر کازرون»، وب‌سایت شهرداری کازرون، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «نرگس‌زارهای کازرون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.