کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ مرکزی در راستای ایجاد محتواهای آموزشی، سمعی و بصری برای پرورش فکر، ذوق و استعداد کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در دی ماه 1344ش، به‌منظور پرورش اندیشه و ذوق کودکان و نوجوانان و نیز تقویت فضایل اخلاقی و توسعه معلومات آن‌ها تأسیس شد. مسئولیت اولیه‌ی این نهاد تولید مواد و محتوای آموزشی به روش‌های خواندنی، سمعی و بصری است. این کانون در سال‌های اولیه‌ی راه‌اندازی، تا 1358ش، زیر نظر هیئت‌امنا و هیئت‌مدیره و یک مدیرعامل، فعالیت می‌کرد، اما، پس از انقلاب اسلامی، در 1359ش، اساسنامه این نهاد تغییر کرد. از آن پس، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌صورت یک شرکت دولتی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و زیر نظر یک مجمع عمومی شامل وزرای فرهنگ و آموزش عالی، اقتصاد و دارایی، آموزش و پرورش، برنامه و بودجه و سرپرست صدا و سیما و هیئت مدیره و مدیرعامل فعالیت می‌کرد.
امروزه، این نهاد، بیش از 1000 مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در نقاط مختلف ایران داشته و از این طریق به ارائه‌ی فعالیت‌های فرهنگی، هنری به کودکان و نوجوانان ایرانی می‌پردازد. کانون زبان ایران، پس از انقلاب اسلامی، به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این نهاد، در حال فعالیت است و شعباتی را در سراسر کشور دارد. این کانون، زبان‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، روسی و عربی را آموزش می‌دهد.
وظایف کانون
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، وظایف زیر را بر عهده دارد:
- تأسیس مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی و هنری مخصوص کودکان و نوجوانان در سراسر ایران؛
- کمک به توسعه و تکمیل کتابخانه‌های مساجد، مدارس، کتابخانه‌های عمومی و سایر مؤسسات در راستای ایجاد بخش‌هایی اختصاصی برای کودکان و نوجوانان؛
- تولید سرگرمی، اسباب‌بازی، بازی‌های رایانه‌ای، عروسک؛
- تهیه و تولید فیلم‌های سینمایی و محتوای سمعی و بصری، تدارک وسایل آموزشی؛
- ایجاد کتابخانه‌های سیار به‌منظور عرضه کتاب به کودکان در روستاها و نقاط دورافتاده‌ی کشور؛
- کمک به ترویج ادبیات در بین کودکان؛
- تولید تئاتر و برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های هنری کودکان و نوجوانان؛
- همکاری با مؤسسات داخلی و خارجی که اهداف مشابهی با کانون پرورش فکری دارند.[۱]
فعالیت‌های کانون
فعالیت‌های فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را می‌توان در سه دسته طبقه‌بندی کرد:
فعالیت‌های تولیدی
کانون، در زمینه‌ی تولید محتواهای مناسب برای رده سنی کودکان و نوجوانان در عرصه‌های مختلفی فعالیت می‌کند. برای مثال: انتشار کتاب (کانون در بیش از 50 سال فعالیت خود توانست 2701 عنوان کتاب را تا 1398ش، به زبان‌های مختلف منتشر کند. این کتاب‌ها شامل انواع کتاب‌های گویا، چاپی، کتاب‌فیلم، الکترونیک، خط بریل و انواع و اقسام دیگر است)؛ تولید فیلم کوتاه، بلند، زنده، مستند و پویانمایی (این مرکز، تاکنون بیش از 440 فیلم ساخته است که برخی از آن‌ها به جشنواره‌های بین‌المللی نیز راه یافته‌اند. مانند فیلم «بچه‌های آسمان»، «شنگول و منگول» و فیلم «بهادر»)؛ تولید عناوین مختلف موسیقی، نمایش‌های عروسکی (این مرکز تا امروز، حدود 281 عنوان تئاتر تولید کرده است)، سرگرمی‌های سازنده و اسباب‌بازی و نرم‌افزارهای آموزشی رایانه‌ای.
فعالیت‌های فرهنگی
از جمله فعالیت‌های فرهنگی کانون پرورش فکری، می‌توان به تأسیس مجتمع‌ها و مراکز آفرینش‌های فرهنگی، مراکز ثابت فرهنگی هنری، کتابخانه‌های فراگیر، مراکز فرهنگی سیار روستایی و شهری، موزه ملی هنر و ادبیات کودک (این موزه، در 1379ش، با هدف صیانت از آثار و منابع حاصل از فرآیند تولید محتوا و محصولات فرهنگی تأسیس شد)، کتابخانه مرجع (این کتابخانه، مهم‌ترین کتابخانه تخصصی در کشور در زمینه‌ی تعلیم و تربیت، هنر و ادبیات کودک است که حاوی منابع ارزشمندی به 25 زبان زنده دنیا است) و کانون زبان ایران اشاره کرد.
فعالیت‌های بازرگانی
با راه‌اندازی فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های فروش محصولات کانون در شهرهای مختلف ایران، کانون توانست تولیدات خود را که تنوع گسترده‌ای دارد به مخاطبان خود عرضه کند. اعطای نمایندگی به صاحبان مراکز عرضه محصولات فرهنگی مرتبط با کودکان و نوجوانان، همکاری با ناشران و تولیدکنندگان غیر کانونی برای فروش تولیدات آن‌ها در فروشگاه‌های کانون و شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی، از دیگر فعالیت‌های بازرگانی کانون پرورش فکری است.[۲]
کتابخانه‌های کانون
اولین کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تهران، در بخشی از «باغ جلالیه» بنا شد. کتابخانه دوم، در «باغ‌شاه» و در انبار یک مدرسه ابتدایی راه‌اندازی شد. کتابخانه‌های این کانون، تا 1357ش، به 29 کتابخانه ثابت و 10 کتابخانه سیار رسید که تا آن زمان، بیش از 10 هزار عضو و 3 میلیون مراجعه‌کننده داشتند.
در این کتابخانه‌ها، علاوه‌بر کتاب‌خوانی، برنامه‌هایی همچون داستان‌سرایی، آشنایی با کتب نوین، آشنایی با شخصیت‌های علمی، هنری و تاریخی در ایران و جهان، آشنایی با انواع سرزمین‌ها و اقوام و نژادها، نمایش فیلم، برنامه‌های گفتگو و انتقاد در رابطه با موضوعات مختلف صورت می‌گرفت.
در 1346ش، اولین کتابخانه‌ی کودک در بابل، شهری به‌جز تهران، بنا شد و از آن پس، ایجاد و بهره‌برداری از کتابخانه‌های کودک در سایر شهرهای ایران صورت گرفت. امروزه، تعداد مراکز فرهنگی و هنری کانون، به 1012 مرکز در سراسر ایران رسیده است که شامل مراکز ثابت، سیار شهری و روستایی و کتابخانه‌های پستی است.
مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای
گروه ویژه‌ای با نام «سرگرمی‌های سازنده» در کانون به‌منظور ساخت محصولات ادغامی بین اسباب‌بازی و لوازم کمک آموزشی، در 1361ش، ایجاد شد. این گروه، تا 1398ش، 300 عنوان محصول را جهت توزیع در فروشگاه‌های اختصاصی کانون تولید کرده است. برای مثال، عروسک‌های «دارا و سارا»، تنها عروسک‌های با ویژگی‌های چهره‌شناسی ایرانی در خاورمیانه بودند که در 1378ش، طراحی‌شد. این عروسک‌ها رکورد تیراژ تولید و فروش یک محصول در کانون را شکستند.
در 1375ش، «واحد تولیدات رایانه‌ای» در مرکز سرگرمی‌های سازنده ایجاد شد. این واحد، ضمن بررسی تولیدات جهانی، بازار داخلی را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا بتوانند به طراحی و تولید محصولات چندرسانه‌ای بپردازند. این گروه تا 1398ش، حدود 50 عنوان محصول به بازار عرضه کرد.
مرکز سرگرمی‌های سازنده در کانون، از شروع فعالیت خود، همواره محلی برای مشاوره دانشجویان، تولیدکنندگان، طراحان و علاقه‌مندان به اسباب‌بازی بوده‌اند. زیرساخت ایده‌ی آزاد به‌عنوان یک رویداد ملی سالانه از 1394ش، تحت عنوان یک فراخوان ملی به گردآوری، پرورش و ارائه‌ی ایده‌های اسباب‌بازی به بازار و صنعت اقدام کرده است.[۳] برگزاری جشنواره ملی اسباب‌بازی از 1394ش، که هر سال برگزار می‌شود نیز از دیگر دست‌آوردهای این مرکز است.[۴]
پانویس
- ↑ سلطانی، دانشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1379ش.
- ↑ «تاریخچه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، وب‌سایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ↑ «شناسایی استعدادها دست‌آورد مهم رویداد ایده‌آزاد اسباب‌بازی است»، پایگاه خبری کودک و نوجوان.
- ↑ «گشایش نمایشگاه و فروشگاه اینترنتی جشنواره اسباب‌بازی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
منابع
- «تاریخچه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، وب‌سایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 23 اذر 1400ش.
- سلطانی، پوری و راستین، فروردین، دانشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران، فرهنگ معاصر، 1379ش.
- «شناسایی استعدادها دست‌آورد مهم رویداد ایده‌آزاد اسباب‌بازی است»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بارگذاری: 2 آبان، 1399ش.
- «گشایش نمایشگاه و فروشگاه اینترنتی جشنواره اسباب‌بازی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ بارگذاری: 26 بهمن 1399ش.