کرانه باختری
کرانۀ باختری؛ از مناطق مهم سرزمین فلسطین در غرب اردن.
کرانۀ باختری، از مناطق راهبردی جهان اسلام در مرکز فلسطین است که به‌دلیل اهمیت سوق‌الجیشی، همواره محل درگیری مردم فلسطین با اشغالگران صهیونیستی بوده است. رسانه‌های مختلف حملات مکرر نظامیان رژیم اسرائیل به مردم فلسطین در این ناحیه، ایست‌بازرسی‌های طولانی، تصاحب زمین، خانه و محلۀ آنها را به «آپارتاید نژادی» توصیف می‌کنند که فلسطینی‌ها در کرانۀ باختری با آن مواجه بوده و این منطقه را به زندان بزرگ برای مردم تبدیل کرده است. این منطقه بارها خاستگاه شکل‌گیری انتفاضه‌های فلسطین و مقاومت بوده است.
نام‌گذاری
«كرانه باختري» (به عربی: الضفة الغربیة)، اصطلاحی است كه اردن بر بخش‌های باقی‌مانده از شرق سرزمین فلسطين اطلاق می‌کند که در زمان قيوميت انگليس و پس از فاجعۀ 1948م، از اشغال صهیونیست‌ها در امان مانده است. این ناحیه پس از جنگ قدس و در جريان كنفرانس اريحا در 1951م به اردن ملحق شد. به‌همین دلیل، به این منطقه، «کرانۀ باختری رود اردن» نیز گفته می‌شود. مقامات اردني، اين منطقه را به اين دليل كه در قسمت غربی رود اردن واقع شده است كرانۀ باختري ناميدند.[۱]
تاریخچه
کرانۀ باختری از 1517م تا 1917م به مدت چهار قرن در سلطۀ امپراتوری عثمانی قرار داشت، اما با فروپاشی و تجزیه این حکومت، صهیونیست‌ها به این منطقه راه یافتند. پس از شکست نیروهای امپراتوری عثمانی از بریتانیا در جنگ جهانی اول، دولت بریتانیا در 25 آوریل 1920م با عنوان قیمومیت، کنترل این ناحیه و سایر سرزمین‌های فلسطین را در دست گرفت. بعد از اشغالگری رژیم غاصب اسرائیل در 1948م و تأسیس دولت جعلی صهیونیستی در بخشی از سرزمین‌های تحت قیمومت بریتانیا و پس از نخستین جنگ کشورهای عربی و صهیونیست‌ها در 1949م پیمان صلح موقتی میان صهیونیست‌ها از یک سو و اردن، مصر، لبنان و سوریه از سوی دیگر به امضا رسید. بر مبنای این پیمان، مرزهای دولت نامشروع اسرائیل و فلسطین مشخص شد. بخش‌های مهمی از این منطقۀ راهبردی پس از جنگ شش‌روزه در 1967م به اشغال صهیونیست‌ها درآمد.[۲] کرانۀ باختری بر اساس کنفرانس «اریحا» در ۱۹۵۱م در اتحادی ۳۷ ساله تا سال ۱۹۸۸م بخشی از کشور پادشاهی اردن بود و ساکنان آن تابعیت اردنی داشتند؛ اما سرانجام «ملک حسین» پادشاه وقت اردن تصمیم گرفت ارتباط قانونی، اداری و مالی دو سوی رود را به درخواست سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) قطع کند.[۳]
جغرافیا و جمعیت
کرانۀ باختری از شمال، غرب و جنوب به سرزمین‌های تحت اشغال اسرائیل غاصب محدود مي‌شود و در شرق آن مرزهای کشور اردن است.[۴] این منطقه 330 کیلومتر با سرزمین‌های اشغالی و 128 کیلومتر با اردن مرز مشترک دارد. مساحت کرانۀ باختری 5655 کیلومتر مربع بوده و منطقه‌ای حاصل‌خیز محسوب می‌شود. جمعیت این منطقه حدود 3 میلون نفر تخمین زده شده است. طبق آمار اطلاع‌نامۀ جهان، 43 درصد از زمین‌های کرانۀ باختری را زمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی تشکیل می‌دهد. مراتع دائمی، مزارع و جنگل‌ها همراه 220 کیلومتر مربع از بحرالمیت، از منابع غنی کرانۀ باختری بوده که ظرفیت بالایی برای این منطقه ایجاد کرده است.[۵] به گفته منابع خبری در حال‌حاضر بیش از ۳۰۰ هزار شهرک‌نشین یهودی در کرانۀ باختری زندگی می‌کنند.[۶]
جایگاه کرانۀ باختری
1. کرانۀ باختری به‌دلیل موقعیت ژئوپلتیکی و راهبردی و همچنین موقعیت شهر قدس در آن از جایگاه ویژه نزد مسلمانان جهان برخوردار است. «مسجدالاَقصی»، از مساجد مهم شهر بیت‌المقدس و نخستین قبلۀ مسلمانان و محل معراج پیامبر اسلام و بسیاری از اماکن مقدس و تاریخی مسلمانان در این منطقه قرار دارد.[۷]
2. طی سال‌های اشغال فلسطین، این سرزمین شاهد قیام‌های متعدد مردم فلسطین بوده که سبب بیداری و تداوم مقاومت مردم فلسطین شده است. اولین قیام مردم فلسطین، در ۱۹۷۶م با نام «انتفاضۀ زمین» از همین منطقه آغاز شد. انتفاضه دیگر در ۱۹۸۷م اتفاق افتاد که به انتفاضۀ اول یا انتفاضه شعب فلسطینی معروف است و به شهرهای دیگر فلسطین گسترش یافت. در ۲۰۰۰م به دلیل ورود «آریل شارون» نخست‌وزیر وقت اسرائیل به مسجدالاقصی انتفاضۀ دیگری آغاز شد که به «انتفاضة الاقصی» مشهور است. از مهم‌ترین شعار‌های انتفاضة الاقصی، ایجاد دولت فلسطینی و خروج اشغالگران از برخی مناطق کرانۀ باختری بود.[۸]
3. کرانۀ باختری پوشيده از کوه‌هایی است که از شمال به جنوب کشيده شده است؛ از دیدگاه نظامي و امنیتی، هر کس بر این ارتفاعات مسلط شود، کنترل دشت ساحلي سمت غرب کوه و رود اردن در شرق را نيز در دست خواهد داشت.[۹] دیدگاه امنیتی و نظامي رژیم صهیونیست این است که نباید به هيچ نيروی غير اسرائيلي اجازه داد کنترل این بلندی‌ها را به دست گيرد، چون مي‌تواند با سلاح سنگين به دشت ساحلي که 29 درصد جمعیت اسرائيل در آن ساکن است، شليک کند. مهم‌ترین جاده‌های اسرائیل نیز از این دشت مي‌گذرد و بسياری از شرکت‌های موفق فناوری، فرودگاه بين‌المللي و بيشتر صنایع سنگين اسرائيل هم در این بخش قرار دارد. از طرفي مسافت بين مرز کرانۀ باختری تا تل‌آویو در باریکترین بخش، حدود 14 کيلومتر است و از طریق کرانۀ باختری هر ارتشی مي‌تواند اسرائيل را نابود کند. بر اساس همين نگاه امنیتی، سازمان‌های یهودی از اوایل قرن بيستم به تدریج شهرک‌های یهودی‌نشين موشاو و کيبوتص را در این منطقه ایجاد کردند. به نظر کارشناسان این شهرک‌ها زمينۀ جذب یهودیان و سازماندهي آنها قبل از تشکيل رژیم اسرائيل را فراهم کرده بود.[۱۰]
تقسیمات اداری کرانۀ باختری
براساس «توافقنامۀ اسلو» که در 1993م به امضای «یاسر عرفات» رئیس وقت سازمان آزادیبخش فلسطین و «اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی رسید، کرانۀ باختری به سه منطقه A ، B و C تقسیم شد. بر اساس این توافق، منطقۀ A که تنها 11 درصد از خاک کرانۀ باختری را تشکیل می‌دهد، در کنترل کامل تشکیلات خودگران فلسطین قرار گرفت.[۱۱] اما این تشکیلات، حق داشتن ارتش در این مناطق را ندارد.[۱۲] منطقۀ B با 28 درصد از مساحت کرانۀ باختری به‌صورت مشترک توسط رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان اداره می‌شود، به نحوی که رژیم صهیونیستی مسئول تأمین امنیت و فلسطینی‌ها مسئول ادارۀ امور شهری آن است. منطقۀ C که 61 درصد کرانۀ باختری را تشکیل می‌دهد، به‌صورت کامل تحت مدیریت رژیم صهیونیستی قرار گرفت.[۱۳]
تشکیلات خودگردان در کرانۀ باختری
تشكيلات خودگردان فلسطين از ابتدای 1994م به تدريج ادارۀ امور کرانۀ باختری را به دست گرفت، اما نتوانست بر تمامی سرزمين‌های كرانه باختری كه وابسته به آن است، سيطره پيدا كند.[۱۴] این تشکیلات، بر اساس توافق حزب الفتح و سازمان آزادیبخش فلسطین و رژیم اسرائیل در 1993م به وجود آمد، اما نتوانست از مردم فلسطین حمایت کند و به خواسته‌های دیرینۀ مردم جامۀ عمل بپوشاند. این توافق معروف به اسلوی 1 یا اعلامیه اصولی اسرائیلی-فلسطینی است که پس از آن با موافقتنامه‌های زیادی تکمیل شد. معروف‌ترین آنها اجرای خودگردانی و موافقتنامۀ طابا یا اسلوی 2 است که طبق اسلوی 1 مقرر شد که اسرائیل تا پنج سال آینده از مناطق غزه و اریحا عقب‌نشینی کند و به مرور حاکمیت در این مناطق را در بعضی موارد به تشکیلات خودگردان منتقل کند. طبق این اعلامیه هردو طرف، ضمن شناسایی موجودیت یکدیگر، اسرائیل مسئولیت دفاع از تهدیدات خارجی و امنیت عمومی این مناطق را برای خود محفوظ دانست و در مقابل، مسئولیت آموزش و فرهنگ، بهداشت، امور اجتماعی، مالیات‌های مستقیم و جهانگردی را به تشکیلات خودگردان واگذار کرد.[۱۵] ادارۀ اوقاف و اماکن اسلامی و مسیحی در قدس اشغالی از جمله تولیت مسجدالاقصی بر عهدۀ پادشاهی اردن گذاشته شده است. [۱۶]
شهرهای مهم كرانه باختری
قدس، تولکرم، قلقلیه، بیت‌جالا، بیت‌شاحور، اریحا، سلفیت، بیت‌لحم، جنین، نابلس، رام‌الله (مقر تشکیلات خودگران فلسطین)، البیره، طوباس، الخلیل، عتیل و یطا از شهرهای مهم کرانۀ باختری است.[۱۷]
شهرک‌سازی اسرائیل در کرانۀ باختری
پس از اشغال کرانۀ باختری در 1967م توسط رژیم صهیونیستی، سیاست شهرک‌سازی در کرانۀ باختری دنبال شد و رسانه‌های اسرائیلی تا 2017م جمعیت شهرک‌نشینان در این منطقه را 436 نفر اعلام کرد. حتی پس از توافق اسلو، در 1993م بین فلسطینی‌ها و رژیم صهیونیستی، سیاست یهودی‌سازی شهر و ساخت شهرک‌های غیرقانونی ادامه یافت.[۱۸] به اعتقاد کارشناسان، شهرک‌های یهودی‌نشين در مناطق اشغالي فلسطين، یکي از سياست‌های اصلي رژیم صهيونيستي برای تکمیل روند اشغال و تحکيم سلطۀ صهيونيسم بر سرزمين‌های فلسطین است. این رژیم مناطق مهم و دارای آب فراوان، خاک مرغوب برای کشاورزی، موقعيت استراتژیک، دسترسي به دریا و راه‌های منطقه‌ای را با حمایت‌های مادی و معنوی برای ایجاد شهرک‌های صهيونيست‌نشين انتخاب مي‌کند و دست به ساخت‌وسازهای گسترده و اسکان یهودیان مهاجر مي‌زند. از طرفی، اسکان یهودیان مهاجر در این شهرک‌ها از نظر رژیم اسرائيل، اشغال قطعی و غيرقابل بازگشت محسوب مي‌شود؛ نمونۀ عيني چنين فعالیتی در بيت‌المقدس اجرا و راه دسترسي فلسطينيان را به بيت‌المقدس قطع کرده است. بر اساس دیدگاه ایدئولوژیک مهاجران اسکان‌یافتۀ یهودی و کتاب مقدس آنها نیز کرانۀ باختری حق یهودیان است. [۱۹]
طرح الحاق کرانۀ باختری
طرح الحاق کرانۀ باختری (خطة الضّم) در سپتامبر 2019م توسط رژیم صهیونستی اعلام شد که براساس آن این رژیم قصد دارد مناطق C کرانۀ باختری را نیز به سرزمین تحت کنترل خود ضمیمه کند.[۲۰] این طرح به دنبال رسمی‌کردن الحاق شهرک‌های صهیونیست‌نشین در بخش‌های کرانۀ باختری فلسطین به اراضی تحت اشغال اسرائیل غاصب است که حدود ۶۰ درصد از اراضی کرانۀ باختری را شامل می‌شود و ۵ منطقۀ مهم از جمله شهر قدس از محور شرقی تا منطقه «النبی موسی» را در بر می‌گیرد.[۲۱]
واکنش‌ها به طرح الحاق کرانۀ باختری
1. کشورها و سازمان‌های بین‌المللی
سازمان ملل، اتحادیه عرب، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن از جمله مخالفان طرح الحاق کرانۀ باختری به سرزمین اشغالی هستند. برای مثال «احمد ابوالغیط» دبیرکل اتحادیه عرب هشدار داده است که اجرای طرح الحاق کرانۀ باختری به یک درگیری همه‌جانبه منجر خواهد شد. [۲۲]
2. فلسطینی‌ها
«محمود عباس» رییس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز اجرای طرح الحاق کرانۀ باختری را به‌مثابه نابودی هرگونه صلح احتمالی برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی قلمداد می‌کند. وی در اواخر اردیبهشت با صدور فرمانی، دستور توقف فوری هماهنگی‌های امنیتی با اسرائیل را صادر کرد. در مقابل جنبش‌های محور مقاومت از جمله حماس بر ایستادگی و مقاومت مسلحانه در برابر جدیدترین طرح رژیم صهیونیستی برای اشغال خاک فلسطین تاکید کردهاند. [۲۳]
سیاست تبعیض نژادی اسرائیل در کرانۀ باختری
1. سازمان دیده‌بان حقوق بشر جهانی در گزارشی به سیاست جداسازی‌نژادی از جانب رژیم صهیونیستی در کرانۀ باختری پرداخته و نوشته است که اسرائیل در طول 45 سال شروع به انتقال یهودیان به سرزمین‌های اشغالی کرانۀ باختری کرده و تمامی امکانات را برای تشویق خانواده‌های یهودی جهت کوچ به این منطقه در نظر گرفته است. رژیم اسرائیل به هر یهودی که خواستار سکونت در شهرک‌های کرانۀ باختری باشد، یک خانه رایگان اهدا می‌کند و بسیاری از خدمات در این شهرک‌ها مشمول مالیات نمی‌شود، اما در مقابل ساکنان فلسطینی دچار انواع محدودیت‌ها هستند. [۲۴]
2. فلسطینی‌ها در شهرهای خود نیز آزادی ندارند؛ آمدوشد و انتقال کالا در کنترل صهیونیست‌ها قرار دارد. بازداشت‌های خودسرانه و یورش‌های شبانه به خانه‌های فلسطینی‌ها، به یک رویداد همیشگی در کرانۀ باختری تبدیل شده است. دادگاه رژیم صهیونیستی هر حکمی که نهادهای امنیتی بخواهند به‌زودی صادر می‌کنند. علاوه‌بر این شهرک‌نشینان نیز هر زمانی که بخواهند با پشتیبانی نظامی وارد روستاهای فلسطینی شده و شروع به ضرب‌وشتم افراد و تخریب اموال عمومی و خصوصی فلسطینی‌ها می‌کنند. در مقابل فلسطینی‌ها اجازۀ ساخت‌وساز و حتی مرمت خانه‌های خود در کرانۀ باختری را ندارند؛ از این رو پس از فرسودگی شدید بافت خانه مجبور به ترک آن می‌شوند.
3. صدها هزار فلسطینی خارج از کرانۀ باختری حق ورود و سکونت در این منطقه را ندارند. هیچ آواره‌ای حق بازگشت ندارد، اما یهودیان می‌توانند از آمریکای جنوبی آمده و در کرانۀ باختری ادعای مالکیت کنند.
4. در حال‌حاضر جوانان فلسطینی عملاً از داشتن شغل محروم هستند. پیش‌تر به کارگران فلسطینی اجازه داده می‌شد که درکارخانه‌ها و مزارع صهیونیست‌ها به کار مشغول شوند، اما این روزها فقط تعداد اندکی می‌توانند در این مکان‌ها کار کنند. [۲۵]
5. ایجاد پست‌های ایست و بازرسی و بازداشت جوانان فلسطینی به اتهامات واهی، از سیاست‌های نژادی صهیونیست‌ها در این منطقه است. بر پایۀ آمار دفتر امور بشردوستانۀ سازمان ملل در ژوئن ۲۰۱۸م، بیش از ۷۰۵ مانع از قبیل ایست و بازرسی، مسدودکردن راه‌ها، دیوارکشی، فنس‌کشی و کندن خندق در کرانۀ باختری (به جز قدس شرقی)، آزادی عبور و مرور فلسطینی‌ها را با محدودیت شدید مواجه کرده است. [۲۶]
6. کارشکنی صهیونیست‌ها در تأمین مواد غذایی، بهداشتی و دارو و کالاهای مورد نیاز از جمله کمبود بنزین و مواد سوختی از دیگر مشکلات ساکنان کرانۀ باختری است.
7. صهیونیست‌ها مجوزهای لازم را برای تأسیس و تعمیر مدارس صادر نمی‌کنند. به‌دلیل همین سیاست نژادی، تنها از 1385ش تا 1393ش، بیش از ۲۰ هزار کودک فلسطینی از تحصیل محروم شده‌اند.[۲۷]
8. رژیم صهیونیستی از ارتکاب هیچ جنایتی برای تکمیل روند اشغال در این منطقه، دریغ نمی‌کند. برای مثال هر هفته گزارش‌های مبنی بر تخریب منازل فلسطینی‌ها به بهانه‌های بی‌اساس و تعرض به زمین‌ها یا آتش‌زدن زمین‌های زراعی فلسطینی‌ها توسط صهیونیست‌ها گزاش می‌شود که در بیشتر موارد با حضور نظامیان صهیونیست در صحنۀ درگیری، غائله به نفع شهرک‌نشین‌ها پایان پیدا می‌کند.[۲۸]
زندگی ساکنان کرانۀ باختری از نظر صلیب سرخ جهانی
کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ جهانی در گزارشی نوشته است که فلسطینی‌ها در کرانۀ باختری زندگی عزتمندانه‌ای ندارند. بر اساس این گزارش علاوه‌بر مراکز ایست و بازرسی که از اصلی‌ترین عوامل اختلال در زندگی فلسطینی‌ها است، دیوارکشی نیز نقض صریح حقوق بشر محسوب می‌شود. صلیب سرخ معتقد است که رژیم اسرائیل آشکارا در پی مسلط‌کردن یهودیان اسرائیلی بر فلسطینی‌ها در تمامی اراضی اشغالی است و این هدف را با اقدامات غیر انسانی پیش می‌برد.[۲۹]
مقاومت در کرانۀ باختری
به موازات جنایات رژیم صهیونیستی درکرانۀ باختری، گروه‌های مقاومت اسلامی نیز در این منطقه به وجود آمده‌اند که راه حل مسئلۀ فلسطین را ایستادگی، نبرد مسلحانه و نابودی اسرائیل می‌دانند. برای مثال گردان‌های قسام و جنبش حماس در جبهۀ مقاومت در کرانۀ باختری به‌صورت فعال حضور دارند و با تمامی گروه‌های فلسطینی در سنگر مقاومت در این منطۀ مهم مشارکت می‌کنند. ظهور گروه‌های مسلح از زمان جنگ سیف قدس آغاز شد و دارای ویژگی‌های ذیل است:
1. این گروه‌ها از بعد سیاسی مفهوم تشکیل دو دولت را به‌طور کلی فراموش کرده و به‌دنبال آزاد‌سازی فلسطین هستند.
2. این گروه‌ها با ساختار سازمانی منحصربه‌فرد خود، راه را برای همه مبارزان مقاومت که همه جناح‌های سازش‌گر را قبول ندارند، باز کردهاند تا بدون دست‌برداشتن از اعتقادات خود، وارد کار مقاومت شوند.
3. در این گروه‌ها جوانان جنبش فتح (گردان‌های شهدای الاقصی) دخالت گسترده دارند و دستگیری یا ترور آنها توسط اسرائیل آثار بسیار بدی در پی خواهد داشت.[۳۰]
طرح مسلح‌سازی کرانۀ باختری
در سال‌های اخیر طرح مسلح‌سازی کرانۀ باختری از سوی آیتالله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران به‌منظور دفع شرارت‌های صهیونیست و پاسخ به جنایات وقیحانۀ رژیم آن در غزه و حمایت دولت آمریکا، مطرح شده است. وی معتقد است که کرانۀ باختری نیز باید مانند غزه مسلح شود و کسانی که علاقه‌مند به سرنوشت فلسطین هستند در این زمینه باید فعالیت کنند. آیتالله خامنه‌ای هدف از این اقدام را کاهش رنج مردم فلسطین و تضعیف دشمن صهیونیست می‌داند.[۳۱] به دنبال پیشنهاد این طرح مهم، مسلح‌سازی کرانۀ باختری، در دستور کار فلسطینی‌ها قرار گرفت و به اقتدار نظامی و سیاسی روزافزون گروه‌های مقاومت در این منطقه منجر شد.[۳۲]
کرانۀ باختری بعد از عملیات طوفان الاقصی
از 15 مهر 1402ش که نیروهای اسرائیل غاصب تجاوز به غزه را آغاز کردهاند، بازداشت‌ها وحملات علیه فلسطینیان در کرانۀ باختری اشغالی نیز افزایش یافت و تا صد روز پس از آن، 355 فلسطینی در حملات نیروهای اسرائیلی و شهرک‌نشینان یهودی در این ناحیه شهید[۳۳] و نزدیک به ۶۰۰۰ نفر بازداشت شده‌اند.[۳۴] همچنین بعد از این عملیات، در کرانه باختری 189 خانواده آواره و 1257 نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.[۳۵]
پانویس
- ↑ «كرانۀ باختری به روايت آمار»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین.
- ↑ زارعان، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص117.
- ↑ «الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، نور نیوز.
- ↑ رجب‌نژاد و دیگران، «پیامدهای امنیتی شهرک‌سازی در کرانۀ باختری طی دورۀ 20 ساله (2000-2020)»، 1401ش، ص84.
- ↑ زارعان، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص116-117.
- ↑ «الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، نور نیوز.
- ↑ توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ۱۳۸۵ش، ص۸۸.
- ↑ سهلی، فلسطین، ۲۰۰۴م، ص۲۱.
- ↑ رجب‌نژاد و دیگران، «پیامدهای امنیتی شهرک‌سازی در کرانۀ باختری طی دوره 20 ساله (2000-2020)»، 1401ش، ص86.
- ↑ رجب‌نژاد و دیگران، «پیامدهای امنیتی شهرک‌سازی در کرانۀ باختری طی دوره 20 ساله (2000-2020)»، 1401ش، ص87-88.
- ↑ زارعان، احمد، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص117.
- ↑ «طرح الحاق چیست؟/ گزارش کاملی از جزئیات+تصاویر و نقشه»، خبرگزاری مهر.
- ↑ زارعان، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص117.
- ↑ «كرانه باختری به روايت آمار»، وب‌سایت مرکز اطلاع رسانی فلسطین.
- ↑ «نگاهی به حکومت خودگردان فلسطین»، وب‌سایت شبکۀ الکوثر.
- ↑ «الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، نور نیوز.
- ↑ «كرانه باختری به روايت آمار»، وب‌سایت مرکز اطلاع رسانی فلسطین.؛ «آشنایی با کرانۀ باختری رود اردن»، همشهری آنلاین.
- ↑ زارعان، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص117.
- ↑ رجب‌نژاد و دیگران، «پیامدهای امنیتی شهرک‌سازی در کرانۀ باختری طی دوره 20 ساله (2000-2020)»، 1401ش، ص87-88.
- ↑ «طرح الحاق کرانۀ باختری به اسرائیل؛ از واکنش ریاض تا هشدار سازمان ملل»، وب‌سایت یورو نیوز.
- ↑ «طرح الحاق چیست؟/ گزارش کاملی از جزئیات+تصاویر و نقشه»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، نور نیوز.
- ↑ «الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، نور نیوز.
- ↑ «نگاهی به عذاب‌های روزمره در کرانۀ باختری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «شکل‌گیری نسل جدید مقاومت در کرانه غربی»، وب‌سایت دیگران.
- ↑ «نگاهی به عذاب‌های روزمره در کرانۀ باختری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «شکل‌گیری نسل جدید مقاومت در کرانه غربی»، وب‌سایت دیگران.
- ↑ زارعان، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، 1402ش، ص116-118؛ «كرانۀ باختری به روايت آمار»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین.
- ↑ «نگاهی به عذاب‌های روزمره در کرانۀ باختری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «ویژگی گردان‌های جدید مقاومت در کرانۀ باختری چیست؟/ غزه‌ای دیگر در فلسطین اشغالی!»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «دلایل مطرح شدن سیاست مسلح سازی کرانه باختری»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «کیهان: دستور آیتالله خامنه‌ای برای مسلح کردن کرانه باختری کلید اصلی به زانو در آوردن اسرائیل است»، وب‌سایت دیده‌بان ایران.
- ↑ «حمله نیروهای اسرائیل به یک خودرو در کرانه باختری»، وب‌سایت تی‌آر‌تی فارس.
- ↑ «حمله موشکی اشغالگران صهیونیست در کرانه باختری»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «جنگ فلسطین و اسرائیل»، وب‌سایت آمار فکت.
منابع
«آشنایی با کرانۀ باختری رود اردن»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۸۶ش.
«الحاق کرانۀ باختری؛ رویای صهیونیست‌ها برای عبور از بالفور به سرزمین موعود»، تاریخ درج مطلب: 9 تیر 1399ش.
توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، قم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، ۱۳۸۵ش.
«جنگ فلسطین و اسرائیل»، وب‌سایت آمار فکت، تاریخ درج مطلب: 27 دی 1402ش.
«حملۀ موشکی اشغالگران صهیونیست در کرانه باختری»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۷ دی ۱۴۰۲ش.
«حملۀ نیروهای اسرائیل به یک خودرو در کرانه باختری»، وب‌سایت تی‌آر‌تی فارس، تاریخ درج مطلب: 17 ژانویۀ 2024م.
«دلایل مطرح شدن سیاست مسلح سازی کرانه باختری»، خبرگزاری تسنیم. تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۳۹۳ش.
رجب‌نژاد، ناصر و دیگران، «پیامدهای امنیتی شهرک‌سازی در کرانۀ باختری طی دورۀ 20 ساله (200-2020)»، مجلۀ پژوهش‌های جغرافيای سياسي، سال هفتم، شمارۀ 3، پایيز 1401ش.
زارعان، احمد، «تأثیر الحاق کرانۀ باختری بر محور مقاومت»، مجلۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، شمارۀ 93، بهار 1402ش.
سهلی، نبیل محمود، فلسطین أرض و شعب، دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب، ۲۰۰۴م.
«شکل‌گیری نسل جدید مقاومت در کرانۀ غربی»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب 21 آبان 1402ش.
صالح، محسن محمد، فلسطین، کوالالامپور، بی‌نا، ۲۰۰۲م.
«طرح الحاق چیست؟/ گزارش کاملی از جزئیات+تصاویر و نقشه»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۱ تیر ۱۳۹۹ش.
«طرح الحاق کرانۀ باختری به اسرائیل؛ از واکنش ریاض تا هشدار سازمان ملل»، وب‌سایت یورو نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 سپتامبر 2019م.
«كرانۀ باختری به روايت آمار»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، تاریخ درج مطلب: 1 می 2011م.
«کیهان: دستور آیتالله خامنه‌ای برای مسلح‌کردن کرانه باختری کلید اصلی به زانو در آوردن اسرائیل است»، وب‌سایت دیده‌بان ایران، تاریخ درج مطلب: 11 تیر 1402ش.
«نگاهی به حکومت خودگردان فلسطین»، وب‌سایت شبکۀ الکوثر، تاریخ درج مطلب: شنبه 11 مهر 1396ش.
«ویژگی گردان‌های جدید مقاومت در کرانۀ باختری چیست؟/ غزه‌ای دیگر در فلسطین اشغالی!»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1401ش.