کلیبر

کلیبر؛ از شهرستان‌های شمال‌غربی ایران واقع در استان آذربایجان شرقی.

شهرستان کلیبر در فاصلهٔ ۲۱۰ کیلومتری تبریز و در همسایگی جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع شده و به‌دلیل مجاورت با جنگل‌های ارسباران، دارای طبیعت بکر است که موجب جذب گردشگران بسیاری به این خطه شده است.

نام‌گذاری

در زمان قدیم به‌دلیل وجود مناظر گل‌عنبر در این منطقه به آن کلنبر می‌گفتند که به مرور زمان به کلیبر تغییر نام یافت.

پیشینه

کلیبر، از پایگاه‌های نظامی دوران هخامنشی و ساسانی بود. اهالی این منطقه توسط یکی از یاران پیامبر اکرم، در سال ۲۶ق به دین اسلام گرویدند. در برخی منابع تاریخی از کلیبر با نام‌های «بذ» یا «بذین» یاد شده است. از مهم‌ترین وقایع تاریخی کلیبر می‌توان به قیام بابک خرمدین علیه خلافت عباسی اشاره کرد. این جنگ ۲۰ ساله، سرانجام با شکست خرمدین پایان یافت.

جمعیت‌شناسی

جمعیت شهرستان کلیبر بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ش، ۴۸۸۳۳ نفر بوده است. مردم کلیبر به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و غالباً مسلمان و شیعه مذهب‌اند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ شهرستان کلیبر با وسعت 2072 كیلومتر مربع از سمت شمال با شهرستان خداآفرین، از شرق با استان اردبیل، از غرب با شهرستان ورزقان و از جنوب با شهرستان اهر هم‌مرز است.

آب‌وهوا؛ آب‌وهوای این خطه معتدل کوهستانی است.

رشته‌کوه‌ها؛ رشته‌کوه اصلی کلیبر قره‌داغ است و دارای قله‌های مختلفی مانند گشت‌سر، قاضي‌بلاغ، شيور، سارپارق و زينقالو است.

منابع آبی (رودها)؛ رود ارس از شمال کلیبر می‌گذرد.

حیات‌وحش؛ بز، پازن، قوچ، میش، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، سیاه‌گوش، روباه، خرگوش، پلنگ، کبک، قرقاول ارسبارانی، هما و انواع پرندگان شکاری و جانوران کمیابی همچون سیاه خروس قفقازی و مارال از جانورانی هستند که در نقاط مختلف کلیبر زیست می‌کنند.

پوشش گیاهی؛ بلوط، افرا، سرخدار، ارس، گردو، انار، کرب، زغال‌اخته، فندق داغداغان، زبان گنجشک، اوری، سماق، گیلاس وحشی، زالزالک، آردوج، قره‌قات، شیرین‌‌بیان، آویشن و بومادران از پوشش گیاهی کلیبر به شمار می‌رود.

اقتصاد

اقتصاد این منطقه بر پایهٔ کشاورزی، دامداری و گردشگری استوار است. امروزه، بیش از ۹۵ درصد پنبه، ۸۰ درصد سماق و ۵۲ درصد زغال‌اختهٔ استان آذربایجان شرقی در کلیبر کشت می‌شود. کلیبر پتانسیل مناسبی برای زنبورداری نیز دارد.

فرهنگ و هنر

آداب‌ورسوم؛ یکی از آداب‌ورسوم مردم کلیبر «بایرام‌پای» است. خانوادهٔ تازه‌عروس ۲۰ روز مانده به عید نوروز غذاهایی مانند پلو، مرغ، کوکو و ماهی‌دودی و مقداری هدایای دیگر آماده می‌کنند و برای دختر خود می‌فرستند. مردم کلیبر مانند دیگر شهرهای ایران برای آخرین چهارشنبهٔ سال (چهارشنبه‌سوری) آداب‌ خاصی دارند. در این شب زنان به هر نیتی در پوست گردو شمع روشن می‌کنند و آن را روی آب روان می‌سپارند.

مشاهیر؛ از مشاهیر کلیبر می‌توان به صولت عطالو (شاعر و ادیب آذری) و چنگیز مهدی‌پور (نوازندهٔ سازهای سنتی ترکی) اشاره کرد.

موسیقی؛ موسیقی محلی کلیبر، بسیار غمگین و با الهام از صدای طبیعت نواخته می‌شود. از معروف‌ترین موسیقی‌های کلیبر، موسیقی است که عاشیق‌ها به‌صورت زنده اجرا می‌کنند.

غذاهای محلی؛ از غذاهای لذیذ محلی کلیبر می‌توان به آش زغال‌اخته و میوه آشی اشاره کرد.

سوغات؛ ذغال‌اخته، لواشک، برگه، انار، سیب، کوکه، شیرینی رشته ختایی و شیرینی اریس از سوغات لذیذ کلیبر به شمار می‌روند.

صنایع‌دستی؛ ورنی‌بافی از دست‌بافت‌های زیبای دست عشایر قره‌داغ است.

آموزش و پژوهش

دانشگاه آزاد اسلامی، پیام‌نور و علمی – کاربردی از مراکز آموزش عالی این شهرستان به شمار می‌روند.

تقسیمات کشوری

شهرستان کلیبر دارای دو بخش مرکزی و آبش‌احمد و دو شهر کلیبر و آبش‌احمد و هفت دهستان و ۲۴۴ آبادی است.

گردشگری

جنگل‌های ارسباران؛ جنگل‌های ارسباران از جنگل‌های هیرکانی ایران است که حدود ۷۰۰۰۰ هکتار از آنها به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در یونسکو به ثبت رسیده است. پارک ملی ارسباران نیز از جمله مناطق حفاظت‌شدهٔ کشور است.

منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ اینالو؛ بخشی از جنگل‌های ارسباران، منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ اینالو است که محلی برای احیای گوزن‌های قرمز و آهوهای وحشی است.

پارک جنگلی مکیدی؛ در میان جنگل‌های ارسباران و در دل درهٔ مکیدی پارک زیبای مکیدی قرار دارد.

پل خداآفرین؛ پل‌های خداآفرین شامل دو پل سنگی و آجری با معماری متفاوت در فاصلهٔ ۱۰۰ متری از یکدیگر است. این پل‌ها در باریک‌ترین معبر رود ارس و در نقطهٔ صفر مرزی ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارند.

قلعهٔ بابک؛ قلعه بابک با نام‌های دژ بابک، بذ و قلعهٔ جمهور نیز شناخته می‌شود و از مشهورترین قلعه‌های تاریخی ایران است. این قلعه برای ۲۰ سال محل زندگی بابک خرمدین بوده است.

قلعهٔ پیغام؛ این قلعه نیز از بناهای مورد استفادهٔ بابک خرمدین در جنگ با اعراب بوده است. قدمت این قلعه به دوران اشکانیان باز می‌گردد. برج سنگی قارلوجا؛ برج قارلوجا یا قشلاق قارلوجا در کنار رود ارس قرار دارد و قدمت آن به قرن هفتم و هشتم قمری باز می‌گردد.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه می‌توان به قلعهٔ کلیبر، قلعهٔ پشتو، قلعهٔ آوارسین، مسجد جامع، مقبرهٔ شاه قاسم، حمام قدیمی، قلعهٔ وینه، قصر اینالو، آق‌بوش، دژ خانلارخان، آب‌گرم قلعهٔ کندی، آب‌گرم موتاللیق، چشمهٔ ثریا، دشت گل، آرامگاه مادر تیمور لنگ، زیارتگاه بابا سیف‌الدین و روستای عباس‌آباد اشاره کرد.

زیرساخت

مرکز جامع سلامت شهید فاطمی، شهید پورمراد، پیغام، ایل‌یوردی، مولان، آبش‌احمد، قره‌قیه و بیمارستان امام خمینی از مراکز بهداشت و سلامت این شهرستان هستند.

امکانات رفاهی

در کلیبر برخی هتل‌ها مانند آنزا و پارادایس و اقامتگاه‌های بوم‌گردی مانند گلوسنگ و اوبا وجود دارند و گردشگران می‌توانند برای استراحت از این امکانات بهره ببرند.

منابع

• «ثبت‌نام بدون کنکور»، وب‌سایت الومشاوره، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «دانشگاه آزاد اسلامی واحد کلیبر»، وب‌سایت یونیرف، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «درباره کلیبر و ارسباران»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد شهرستان کلیبر، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «دیدنی‌های کلیبر»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «راهنمای سفر کلیبر/شهر قلعه‌های سرفراز»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان کلیبر»، وب‌سایت استانداری آذربایجان شرقی، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «شهر کلیبر»، وب‌سایت ایگردش، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• شیردل، شهاب، «جاهای دیدنی کلیبر/آذربایجان شرقی»، وب‌سایت تاپ ترول، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• طاحونی، سلوا، «کلیبر کجاست؟/بهشت پنهان دیار آذربایجان»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «لیست رشته‌های بدون کنکور دانشگاه علمی کاربردی کلیبر»، وب‌سایت ایران مشاوره، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «مراکز جامع سلامت»، وب‌سایت شبکه بهداشت و درمان کلیبر، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش.