کنگره شعر و قصه طلاب
کنگره شعر و قصه طلاب؛ اولین مجمع ادبی طلاب حوزه‌های علمیه در ایران.
کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، اولین مجمع ادبی طلاب حوزه‌های علمیه در ایران بود که از 1368ش به‌عنوان «کنگرۀ شعر طلاب» و بعدها با اضافه شدن بخش «قصه» به آن، بیش از پانزده سال در شناسایی، پرورش، معرفی، تشویق و تربیت طلاب ادیب ایرانی و غیر ایرانی نقش تعیین‌کننده‌ای داشت.
پیشینه
شعر در حوزه‌های علوم دینی قدمت طولانی دارد و در طول تاریخ از حوزه‌ها، شاعران بزرگی برخاسته‌اند[۱]، اما این ادیبان همیشه مهجور بوده و گاهی مورد شماتت نیز قرار می‌گرفتند. با پیروزی انقلاب اسلامی و گرایش به ادبیات و هنر دینی و انقلابی، ادبیان حوزه نیز مورد توجه قرار گرفتند و نسل جدیدی از جوانان انقلابی و متدین به ادبیات و هنر روی آوردند. این نسل جدید «ادبیات پایداری» را به یک جریان بزرگ تبدیل کردند. برای هدایت این جریان و هموار ساختن مسیر آن، تلاش‌ها و اقداماتی لازم بود که ابتدا تحت عنوان «کنگرۀ شعر دانشجویان» با حضور مشترک دانشجویان و طلاب حوزه شکل گرفت و سپس با برگزاری «کنگرۀ شعر طلاب» قدمی برای جریان‌سازی ادبیات در حوزه برداشته شد. سید عبدالله حسینی، از شاعران حوزوی و مسئول حوزۀ هنری مشهد، پیشنهاد تأسیس کنگرۀ شعر طلاب را به آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت، ارائه کرد و با حمایت او، کنگره شعر طلاب حوزه پا گرفت.[۲]
قالب‌ها
این کنگره ابتدا با عنوان «کنگرۀ سراسری شعر طلاب» آغاز به کار کرد. در کنگرۀ پنجم در 1375ش با اضافه شدن بخش قصه، آن کنگره به «کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب» تبدیل شد. در کنگرۀ نهم در 1381ش بخش مقاله نیز به آن اضافه شد. در کنگرۀ دهم در 1383ش طنز نیز مورد توجه قرار گرفت. در کنگره‌های سابق گاهی خواهران طلبه به صورت فردی شرکت می‌کردند، اما در کنگرۀ دهم برای اولین مرتبه خواهران طلبه فرصت حضور گسترده یافتند.[۳]
اهداف
بزرگ‌ترین هدف کنگرۀ شعر طلاب معرفی و تربیت ادیبان متدین و انقلابی بود تا بتوانند ادبیات و هنر متعهد را در جامعه نهادینه کرده و با خلق ادبیات دینی، ارزشی و انقلابی نیازهای جامعه را بر طرف کنند. زمینه‌سازی برای رشد و تعالی ادبی طلاب، شناسایی، پرورش، معرفی، تشویق و تربیت طلاب ادیب ایرانی و غیر ایرانی، چاپ آثار حوزویان، برپایی کلاس‌های ادبی، زمینه‌سازی برای جذب طلاب در رسانه‌ها و مطبوعات و معرفی آنها به جامعه با هدف تقویت ادبیات دینی و روحیۀ معنویت‌گرایی، پایداری و ایثار از دیگر اهداف این کنگره بود. این کنگره فرصتی برای نسل جوان حوزه ایجاد کرد تا از آن برای رسیدن به کمال بهره ببرند.[۴]
گستره
در اوایل، اغلب شرکت‌کنندگان این کنگره طلاب ایرانی بودند و تعداد کمی از طلاب افغانستانی، عراقی، پاکستانی و هندی نیز در آن حضور داشتند. از 1375ش طلاب افغانستانی در آن نقش و حضور بیشتری یافتند. عراقی‌ها، هندوستانی‌ها و پاکستانی‌ها نیز اغلب در کنگره شرکت می‌کردند. گاهی لبنانی‌ها، سوری‌ها، مصری‌ها، عربستانی‌ها، یمنی‌ها، تاجیکستانی‌ها و اهالی آفریقا نیز در آن کنگره نمایندگانی داشتند. از آغاز دهۀ هشتاد شرکت طلاب غیر ایرانی و به‌خصوص افغانستانی در آن کنگره کمرنگ شد.[۵]
دبیران
مؤسس و اولین دبیر این کنگره سید عبدالله حسینی بود که در چند کنگرۀ اول نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است. علیرضا قزوه، سید ضیاء‌الدین شفیعی و علی عالمی دبیران بعدی این کنگره بودند. در دهۀ هشتاد که این کنگره به جشنوارۀ اشراق تغییر نام یافت، مجددا سید عبدالله حسینی برای چند دوره دبیری این کنگره را به دوش داشت.[۶]
تجلیل شدگان
در کنگره‌های اول شعر طلاب برنامه‌ای برای تجلیل از بزرگان وجود نداشت اما با وفات امام خمینی در روز دوم اولین کنگره شعر طلاب در 1368ش، این کنگره عملا به اولین سوگوارۀ ادبی امام خمینی تبدیل شد. در 1375ش و در کنگرۀ پنجم از مقام ادبی محمد‌حسین بهجتی شفق، در 1376ش در کنگره ششم از مقام ادبی و عرفانی آیت‌الله حسن‌زادۀ آملی، در 1377ش و در کنگرۀ هفتم از شخصیت ادبی آیت‌الله سید محمد‌حسین طباطبایی و در هشتمین کنگره در 1378ش از مقام ادبی و عرفانی امام خمینی تجلیل شد.[۷]
فعالیت‌ها
کنگره‌ها
نخستین کنگرۀ سراسری شعر طلاب، روزهای 13 و 14 خرداد ۱۳۶۸ش، در دانشگاه رضوی مشهد با پیام آیت‌الله خامنه‌ای آغاز شد. با فوت امام خمینی در روز 14 خرداد نام کنگره به «سوگ آفتاب» تغییر کرد و به سوگوارهای برای امام تبدیل شد.[۸]
دومین کنگره شعر سراسری طلاب در روزهای 11، 12 و 13 خردادماه 1369ش تحت عنوان «در سوگ آفتاب» در مشهد برگزار شد.
سومین کنگره شعر سراسری طلاب در روزهای 4 و 5 مهرماه 1370ش همزمان با 17 ربیع‌الاول 1412ق (ایام ولادت رسول گرامی اسلام) تحت عنوان «سرود روشنایی» در مشهد برگزار شد.
چهارمین کنگره سراسری شعر سراسری طلاب در تابستان 1371ش در مشهد برگزار شد.
پنجمین کنگره با اضافه شدن بخش «قصه» در آذر 1375ش با تجلیل از شخصیت ادبی و فرهنگی محمد‌حسین بهجتی شفق و با دبیری علیرضا قزوه در سالن فرهنگسرای شهرداری یزد و سپس در شهر اردکان برگزار شد.[۹]
ششمین کنگره در آذر 1376ش در قم و آمل به تجلیل از شخصیت ادبی و عرفانی آیت‌الله حسن‌زاده آملی اختصاص داشت.[۱۰]
هفتمین کنگره در آبان 1377ش با گرامی‌داشت شخصیت ادبی سید محمد‌حسین طباطبایی در سالن اجتماعات سازمان تبلیغات اسلامی تبریز برگزار شد.[۱۱]
کنگرۀ هشتم با تجلیل از مقام ادبی و عرفانی امام خمینی در اسفند 1378ش در تالار قدس و معصومیه استانداری قم و بیت امام در خمین برگزار شد.[۱۲]
نهمین کنگره در اسفند 1381ش در شهر قم[۱۳] و کنگره دهم در ارديبهشت 1383ش با پیام آیت‌الله جوادی آملی در تالار اجتماعات مدرسۀ عالي دارالشفا در شهر قم برگزار شد. آیت‌الله جوادی آملی در این پیام توصیه کردند مرکزی برای تبیین رموز پیروزی انقلاب اسلامی و برکات آن توسط ادیبان حوزه تشکیل شده و در ارتباط با وظایف روحانیت در این حوزه‌ها تلاش کنند.[۱۴] در این کنگره برای اولین بار خواهران طلبه حضور گسترده‌ای داشتند.[۱۵]
دبیرخانه‌های دایمی
تشکیل دبیرخانۀ دایمی کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب در مشهد، قم و تهران از جمله فعالیت‌های این کنگره بود. این دبیرخانه‌ها ضمن همکاری در برگزاری کنگرۀ سالیانه، ارتباط مداومی با طلاب ادیب داشتند و در طول سال علاوه بر گردآوری و چاپ آثار طلاب به‌صورت مجموعه و در مطبوعات، نشست‌ها، جلسات و گاهی کلاس‌هایی را نیز با حضور و شرکت طلاب برگزار می‌کردند.[۱۶]
کتاب‌ها
دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب در طول سال‌ها برگزاری دوره‌های مختلف کنگره، کتاب‌ها و مجموعه‌های متنوع ادبی را به چاپ رساند که برخی از آنها عبارتند از:
1.نافلۀ باران، آثار نخستین کنگرۀ شعر طلاب و نخستین سرودهها در سوگ امام خمینی؛
2.گردش زیر پلک مخملی واژه‌ها، (نقدهایی بر اشعار طلاب)، حوزۀ هنری، 1378ش؛
3.ستارۀ سوخته، (مجموعه داستان از طلاب حوزه‌های علمیۀ کشور)، به کوشش سید اسحاق شجاعی، حوزۀ هنری، 1384ش؛
4.برگ سبز، (منتخبی از اشعار عالمان شیعه)، حوزۀ هنری؛
5.شهود سبز، (برگزیدۀ اشعار طلاب حوزه‌های علمیه، کنگره ششم)، حوزۀ هنری، 1379ش؛
6.مباحثه با کلمات، (گفتگو با شاعران و داستان‌نویسان طلبه)، حوزۀ هنری، 1378ش؛
7.گنج نهان (جشن‌نامۀ بزرگداشت مقام ادبي و فرهنگي حضرت آيت‌الله استاد حسن‌زادۀ آملی)، به کوشش ضياءالدين شفيعی، حوزۀ هنری، 1376ش؛
8.باده‌های ازلی، (جشن‌نامۀ حجت‌الاسلام محمد‌حسین بهجتی شفق)، حوزۀ هنری، 1375ش؛
9.سبز در سبز، (برگزیدۀ اشعار پنجمین کنگره)، حوزۀ هنری، 1376ش.[۱۷]
حامیان
حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی حامی اصلی کنگرۀ شعر طلاب از ابتدای تشکیل آن بود و این حمایت و همکاری تا 1383ش ادامه یافت. ده کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب با تلاش‌ها و فعالیت‌های شبانه‌روزی مدیران حوزۀ هنری برگزار شد. در شهرستان‌ها در کنار حوزۀ هنری، به تناوب مراکز دیگری در برگزاری کنگره با حوزۀ هنری همکاری داشتند همانند حوزۀ هنری شهرستان، شهرداری، امام جمعه، استانداری و فرمانداری.[۱۸]
تغییر نام و ساختار
از 1383ش این کنگره با نام جشنوارۀ «اشراق» ادامه یافت و سومین جشنوارۀ شعر حوزه (اشراق) به دبیری سید عبدالله حسینی در 1394ش توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیۀ قم در تهران برگزار شد.[۱۹] بعدها این کنگره با حمایت مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه به «جشنوارۀ بین‌المللی هنر آسمانی» تغییر نام یافت و دارای دبیرخانه دایمی شد. در تابستان 1403ش، برگزاری دهمین جشنوارۀ هنر آسمانی، برنامه‌ریزی شده است.[۲۰]
پانویس
- ↑ شفيعی، گنج نهان، 1376ش. ص9.
- ↑ دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، مباحثه با کلمات، 1378ش. ص4-5.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص6.
- ↑ دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، مباحثه با کلمات، 1378ش. ص51.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص7.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص14.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص5.
- ↑ کاردر، «نخستین کنگرۀ شاعران حوزه در سال ۱۳۶۸ به سوگواره شاعران برای امام خمینی تبدیل شد»، وب‌سایت روزنامه همشهری.
- ↑ دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، مباحثه با کلمات، 1378ش. ص51.
- ↑ ایمانی، «خیمۀ سبز ملاقاتی که می‌گویند»، 1377ش، ص137؛ بلخی، «بارانی که بر کنگره بارید»، 1376ش، ص2.
- ↑ «گزارش هفتمین کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب سراسر کشور»، شمارۀ 25، بهار 1378ش، ص134.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص6..
- ↑ «نهمین کنگرۀ سراسری شعر و قصۀ طلاب با حضور شعرا، نویسندگان و اندیشمندان حوزه»، 1381ش. ص38.
- ↑ «پیام به دهمین کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب»، وب‌سایت دفتر آیت‌الله جوادی آملی.
- ↑ «برگزاری دهمین کنگرۀ سراسری شعر و قصۀ طلاب»، 1383ش؛ «كنگرۀ شعر و قصۀ طلاب بين‌المللي مي‌شود»، خبرگزاری مهر.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص7.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص10.
- ↑ شجاعی، ستارۀ سوخته، 1384ش. ص9.
- ↑ «سومین جشنوارۀ شعر حوزه (اشراق) به آیین اختتامیه رسید»، وب‌سایت مرکز فرهنگی و هنری اشراق.
- ↑ حسینی‌راد، «رسالت مهم هنرهای آسمانی» وب‌سایت قدس آنلاین؛ «دهمین جشنوارۀ هنر آسمانی»، وب‌سایت دبیرخانۀ جشنوارۀ هنر آسمانی.
منابع
- ایمانی، بهروز، «خیمۀ سبز ملاقاتی که می‌گویند؛»، مجلۀ شعر، شمارۀ 22، بهار 1377ش.
- بلخی، میلاد، «بارانی که بر کنگره بارید»، هفته‌نامۀ وحدت، شماره 237، دی 1376ش.
- «پیام به دهمین کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب»، وب‌سایت دفتر آیت‌الله جوادی آملی، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1395ش.
- حسینی‌راد، سید مصطفی، «رسالت مهم هنرهای آسمانی»، وب‌سایت قدس آنلاین، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1396ش.
- دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، باده‌های ازلی، تهران، حوزۀ هنری، 1375ش.
- دبیرخانۀ کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب، مباحثه با کلمات، تهران، حوزۀ هنری، 1378ش.
- «دهمین جشنوارۀ هنر آسمانی»، وب‌سایت دبیرخانۀ جشنوارۀ هنر آسمانی، تاریخ درج مطلب: 24 اردیبهشت 1403ش.
- «سومین جشنواره شعر حوزه (اشراق) به آیین اختتامیه رسید»، وب‌سایت مرکز فرهنگی و هنری اشراق، تاریخ بازدید: 10 تیرماه 1403ش.
- شجاعی، سید اسحاق، ستارۀ سوخته، تهران، حوزۀ هنری، 1384ش.
- شفيعی، ضياءالدين، گنج نهان، تهران، حوزۀ هنری، 1376ش.
- کاردر، مرتضی، «نخستین کنگره شاعران حوزه در سال ۱۳۶۸ به سوگواره شاعران برای امام خمینی تبدیل شد»، وب‌سایت روزنامه همشهری، 30 آذر 1399ش.
- «كنگرۀ شعر و قصۀ طلاب بين‌المللي مي‌شود»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1383ش.
- «گزارش هفتمین کنگرۀ شعر و قصۀ طلاب سراسر کشور»، مجلۀ شعر، شمارۀ 25، بهار 1378ش.
- «نهمین کنگرۀ سراسری شعر و قصۀ طلاب با حضور شعرا، نویسندگان و اندیشمندان حوزه»، مجلۀ افق حوزه، شماره 19، اسفند 1381ش.