کودک درون

کودک درون؛ بخشی از وجود آدمی که منجر به بروز رفتارهای کودکانه می‌شود.

کودک درون، قسمتی از وجود هر انسانی است که گاهی ناسازگار بوده و گاهی علاقه به کودکی دارد. این کودک، در ناخودآگاهِ آدمی، مثل یک کودک پر نشاط است که گاهی دست به هیجاناتی می‌زند که با منطق و دلیل، سازگاری نداشته و بر روی تصمیم‌های انسان در زندگی أثرگذار است.

مفهوم کودک درون

کارشناسان بر این باورند که ذهن آدمی تا 6 سالگی بسیار حساس بوده و تجارب مهمی را به دست می‌آورد. در واقع، بخش زیادی از تصمیمات بزرگسالی ما بر اساس همان تجارب دوران کودکی است. بسیاری از انسان‌ها در سنین بزرگسالی، رفتارهایی غیرمسئولانه از خود بروز می‌دهند که از اوقات تلخی‌های دوران کودکی آنها نشأت گرفته است؛ رفتارهایی مانند ناامیدی، پرخاشگری، خشونت و خودتخریبی از آن جمله هستند. در حقیقت، احساساتِ آدمی با کودک درون او گره خورده و قدرت تخیل و غرایزِ آدمی نیز در پیوند با همین کودک درون است. به‌همین دلیل، لازم است که آدمی، هر از گاهی، کودک درون خود را به‌همراه تجارب و خاطراتِ آن، مورد بازبینی قرار دهد تا اشتباهات و تلخی‌های گذشته تکرار نشوند. باید در نظر داشت که مفهوم کودک درون، به‌معنای بروز رفتارهای بچه‌گانه نیست، بلکه به ماهیت آرام و رؤیاپرداز کودکی اشاره می‌کند که در نتیجۀ آن، فرد می‌تواند زندگی سالم‌تر و شادتری داشته و با مشکلات کمتری مواجه شود.

کودک درون در روانشناسی

کودک درون در علم روانشناسی، از جمله مباحث مهمی است که در درمان رفتارهای ناهنجار، عادت‌ها و استرس‌های به یادگار مانده از دوران کودکی استفاده می‌شود. این کودکان، از نظر روانشناسان، عاشق بازی، شیطنت، شادمانی و رهایی هستند که گاهی توسط والد آگاه (خودِ آدمی)، با رفتاری جدی و تکلیف‌گرا مواجه شده و اجازۀ بروز و نمو از آنها گرفته می‌شود. با عدم رشد کودک درون، بلوغ عاطفی فرد نیز رشد نمی‌کند. فروید، بنیان‌گذار دانش روان‌کاوی، بر این باور بود که بیشتر اختلال‌های روانی و الگوهای رفتاری مخرب، کم‌وبیش تحت تأثیر این بخش از ناخودآگاه آدمی قرار دارد. کودک درون که بیشتر یک مفهوم انتزاعی است از نظر روانشناسان به دو دستۀ مهم تقسیم می‌شود:

1. کودک درون تنبل یا سندروم «پیتر پن» که در آن فرد بالغ، هیچ تمایلی به جدا شدن از دنیای کودکانۀ خود نداشته و مسئولیت‌پذیری دوران بزرگسالی را دوست ندارد.
2. کودک درونی که فرد با پیدا کردن آن، از بسیاری از رفتارهای مخرب خود دوری کرده، مسئولیت بزرگسالی را بهتر و راحت‌تر پذیرفته و احساس بهتری نیز در زندگی خواهد داشت.

جایگاه کودک درون

کودک درون، در حافظه یا ناخودآگاهِ هر فرد بزرگسال و بالغ وجود دارد. این کودک، علارغم ناخوشی‌های گذشته، با ترکیبی از ارزش کنونی و اعتقادی فرد، به او انگیزه و توان ادامه دادن، می‌دهد. او، به رؤیاهای آدمی آمده و هر فردی با تجسم کودک درون می‌تواند احساس، شکل و عملکرد آن را در درون خود حس کند. گاهی، فرد، با بزرگ‌شدن در یک خانوادۀ آسیب‌دیده، از رشد عاطفی باز مانده و کار کودک درون خود را نیمه‌تمام می‌گذارد. این فرد، سریع بزرگ شده و در حقیقت به بزرگسالی کوچک تبدیل می‌شود که یا ایده‌آلیست است و یا بی‌اندازه مسئولیت‌پذیر و از نظر عاطفی نیز به شدت آسیب‌پذیر است.

انواع کودک درون

کارشناسان، از وجود سه نوع کودک درون سخن گفته‌اند:

1. کودک درون طبیعی: کودکی که در دوران کودکی، ناکامی بهینه‌ای داشته است. ناکامی بهینه از نظر روانشناسان، در دسترس بودن والد در دو سال اول زندگی معنا می‌شود. در حدود سه سالگی، این کودک، با توجه به خاطرات آرام‌بخشی که از مادر خود داشته، می‌تواند نبود مادر را به‌صورت موقتی دوام بیاورد. کودکی طبیعی، کودکی شاد، سرحال و پر انرژی است که هیجانات منفی خود را نیز به شکل سالمی بروز می‌دهد.
2. کودک درون سازگار: این کودک، به‌صورت کامل، تحت تأثیر والد قرار گرفته است. این نوع از کودکی کردن همواره مورد تأیید و کنترل والدین و دیگران قرار گرفتن است. این افراد که در کودکی، همه چیز را به آنها دیکته کرده‌اند، در بزرگسالی به‌دلیل خشم فرو خورده، دچار بیماری‌های جسمی و روحی می‌شوند.
3. کودک درون پرخاشگر: این دسته از کودکان، در کودکی متوجه می‌شوند که برخی از خواسته‌های خود را می‌توانند با لجبازی و جیغ زدن، به دست آورند. کودک پرخاشگر، برعکس کودک سازگار، همواره تلاش می‌کند تا کارهایی که از انجام آنها منع شده را انجام دهد و تمام انرژی خود را در راستای انجام آن می‌گذارد.

مشاهدۀ کودک درون

دستیابی به کودک درون، روش‌های مختلفی دارد که برخی از تکنیک‌های آن به شرح زیر هستند:

1. ارتباط با دوران کودکی خود: روانشناسان پیشنهاد می‌دهند که برای شناسایی و بیدار کردن کودک درون، هر روز به مدت 30 دقیقه، چشم‌های خود را بسته و خود را در قالب کودکی بین 3 تا 8 سال تصور کنید.
2. داشتن الگوی مشخص: سپس، به این کودک شکل داده و آن را در تبادل با اعضای خانواده و بعد هم‌بازی‌های دوران کودکی ببینید. در این تجسم، به چگونگی واکنش‌های خود به دوست‌ها، هم‌بازی‌ها و اعضای خانواده توجه کنید. اینکه شما در این تصورات، خود را چگونه کودکی می‌بینید، شاد و پر انرژی یا جدی و مأیوس، می‌تواند وضعیت کودک درون شما را نشان دهد. اگر کودکی غمگین و جدی هستید، تلاش کنید تا آخرین خاطرۀ شادِ کودکی خود را به یاد آورید. این آخرین خاطره به‌عنوان یک کودک شاد، همان کودک درون شما است که در ناخودآگاه شما وجود دارد تا از عهدۀ استرس‌ها و نگرانی‌های بزرگسالی برآید.
3. سخن گفتن با کودک درون: روانشناسان معتقدند که افراد می‌توانند با کودک درون خود صحبت کرده و از جدی و مشکل نبودن زندگی با او سخن بگویند و نیز به اشتباهات او لبخند بزنند. این کار به افراد کمک می‌کند تا از چیزهای کوچک در زندگی لذت ببرند.
4. نامه نوشتن به دوران کودکی: یکی از بهترین روش‌های برقراری ارتباط با کودک درون، نوشتن نامه‌ای به دوران کودکی خود است؛ برای مثال، در این نامه، افراد می‌توانند از خودشان، برای تمامی نادیده گرفتن‌ها، بی‌توجهی‌ها و رفتارهای پرخاشگرانه عذرخواهی کنند.
5. گوش کردن به احساسات درونی؛
6. مراقبت از خود در برابر منتقدهای درونی: این کار به کودک درون، فضای بیشتری را برای رشد می‌دهد.

دست‌یابی به کودک درون

در گام بعدی، پس از شناسایی کودک درون، لازم است تا حضور او را پذیرفته و با او ارتباط برقرار کنیم. شناسایی احساسات و نیازهای این کودک مانند عشق، پذیرش، حمایت، درک و مراقبت، همانند نیازهای ما در کودکی، مهم و تأثیرگذار است. ارتباط با کودک درون، نیاز به مهارت خاصی داشته و هر فردی باید از خود و شناخت بهتر درون خود شروع کند؛ زیرا، کودک درون هر شخص با شخص دیگر متفاوت است. کارشناسان روان‌شناسی معتقدند که میزان ذکاوت، جذابیت و معنویت افراد در این زمینه اهمیتی نداشته و تنها چیزی که مهم است میزان تجربه‌های ناخوشایندی است که در نتیجۀ قصور والدین و مراقبین فرد در کودکی، شکل گرفته و او را تا بزرگسالی همراهی می‌کند. افراد، با هر میزانی از ناخوشی‌هایی که به‌همراه دارند، باید برای رفع و رسیدگی به دردها و کودک درون خود، مسئولیت‌پذیر باشند. هر فردی، می‌تواند با ایجاد ساختارها، چهارچوب‌ها، مرزها و محدودیت‌ها برای کودک درون خود، به مراقبت آگاهانه از آن بپردازد. بهترین روش برای این کنار آمدن، مابین کودک درون و فرد بزرگسال، ایجاد یک گفت‌وگوی درست و خالق بین آن دو است.

شفای کودک درون

با شناسایی و شفای این کودک، می‌توان احساسات و عواطف خود در دوران بزرگسالی را به جریان انداخته و به راحتی بخندیم، گریه کنیم یا حتی بازی کنیم. گروهی از روانشناسان، کودک درون را قسمت شاد وجود آدمی می‌دانند. این قسمت، به زندگی آدمی روح و شادابی بخشیده و منجر به لذت بردن فرد از زندگی می‌شود. اما امروزه، با گرایش بیش از حد آدمی به مادیات، این کودک از بزرگسالِ خود فاصله گرفته و در ضمیر ناخودآگاه او منتظر است. از جمله راهکارهای شفای کودک درون، موارد زیر هستند:

1. تقویت خاصیت پلاستیکی: کارشناسان، مغز کودک را دارای خاصیت پلاستیکی می‌دانند که در هر لحظه در جست‌وجوی ارتباطات تازه هستند. با قرار گرفتن در وضعیت‌های ناآشنا و انجام فعالیت‌های جدید می‌توان این ویژگی را در ذهن زنده کرده و به شفای کودک درون پرداخت.
2. انجام کارها با تمرکز بیشتر؛
3. بازی کردن با کودکان؛
4. تزئین اتاق شخصی با وسائل مورد علاقه؛
5. خلاقیت و نوآوری؛
6. گریه کردن: یکی از بهترین روش‌های شفای کودک درون، این است که در هنگام دلتنگی گریه کنید و با این کار خود را آرام کنید.
7. یادداشت‌برداری از احساسات؛
8. قدم زدن زیر باران؛
9. نقاشی: رسم نقش‌های خیالی و رنگ کردن آنها، یکی از بهترین روش‌های شفای کودک درون است.

مزایای کودک درون فعال

از جمله ویژگی‌های بارز فردی که کودک درون خود را فعال و سرزنده نگه داشته این است که او می‌تواند خیلی راحت احساسات خود را بروز داده، با کوچک‌ترین مسئله‌ای لبخند زده و همواره شادی را با خود به همراه داشته باشد. این گروه از افراد، از اعتماد به نفس بالایی برخودار بوده و در محیط‌های جدی نیز می‌توانند با جدیت وارد شوند. هرچند که در زندگی این افراد بزرگسال نیز مشکلات و مسائلی وجود دارد، اما همواره لبخند به لب دارند. از دیگر مزایای شفای کودک درون و فعال بودن این بخش از ناخودآگاه آدمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. خواب راحت؛
2. اعتماد بیشتر؛
3. رهایی از اضطراب؛
4. خلاقیت بیشتر؛
5. خیال پردازی مثبت.

منابع

• «کودک درون چیست؟ انواع کودک درون کدامند؟»، وب‌سایت افرا کلینیک، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• «کودک درون چیست؟ راه‌های شناخت و درمان کودک درون»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• «کودک درون چیست و چطور آن را بشناسیم؟»، وب‌سایت بیشتر از یک نفر، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• «کودک درون چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بارگذاری: 9 آذر 1397ش.
• «کودک درون»، وب‌سایت مصاحب، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.