کیش
کیش؛ جزیره‌ای در خلیج فارس و مرکزیت بخش کیش
کیش، نام جزیره‌ای است در دریای پارس، با آب و هوایی بسیار گرم. از این جزیره در گذشته، جواهرات فاخر، مروارید، قطعه و بالش‌های زردوز به سوغات (ره‌آرود) می‌بردند.[۱] کیش را که بسیار آباد، پرجمعیت و مرکز سیاسی، تجاری و کشتیرانی خلیج فارس و بندرگاه معتبر کشتی‌های چین، هند، بصره و بغداد بود را در زبان عربی، «قیس» می‌گفتند.[۲] این جزیره از توابع شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان است.
مختصات جغرافیایی کیش
مختصات جغرافیایی این جزیره به‌صورت "30 '01 54 طول شرقي و "15 '33 ْ26 عرض شمالي است.[۳] فاصله جزیره‌ی کیش تا ساحل، در حدود 25 کیلومتر و تا تهران، پایتخت ایران، از راه شوسه، دریا و از مسیر بندر لنگه، در حدود 1600 کیلومتر است.
همسایگان کیش
همسایگان این جزیره شامل بندر چارک و ایران (از سمت شمال)، جزیره هندورابی، کشورهای بحرین و عربستان (از غرب)، بندر لنگه و جزیره فرور بزرگ، بندر تنگه هرمز (از شرق) و کشور امارت متحده عربی، از جنوب هستند.[۴]
موقعیت جغرافیایی جزیره کیش
کیش هم از نظر موقعیت ارتباطی آن (از راه دریایی) و هم امکان سکونت در آن، بسیار حائز اهمیت است. شکل کلی این جزیره به‌صورت یک بیضی با محیط 44 کیلومتر است که طول آن 15.45 کیلومتر و عرض آن حدود 7.5 کیلومتر است. مساحت این جزیره هم تقریبا 7.89 کیلومتر مربع است.[۵]
جمعیت جزیره کیش
جمعیت مردم این منطقه در 1375ش، 8047 تن بود[۶] که براساس سرشماری‌ها در 1385ش به 8388 تن رسید.[۷] در سرشماری 1395ش جمعیت این منطقه، 39،853 تن اعلام شد. به شهروندان ساکن در کیش، «کیشوند» گویند که برای آن‌ها کارت کیشوندی صادر می‌شود.[۸]
آب و هوای جزیره کیش
ارتفاع این جزیره از سطح دریا، 5 تا 45 متر است و آب و هوایی گرم و خشک دارد. میانگین دمای سالانه در این جزیره، 26.6 درجه سانتی‌گراد است. بارندگی بیش‌تر به‌صورت رگباری و در ماه‌های سرد زمستان رخ می‌دهد.
پوشش گیاهی جزیره کیش
باغ‌های نخل خرما، درختان بومی کهور ایرانی و کُنار، درختان غیربومی مانند کهور پاکستانی، اکالیپتوس، آکاسیا، کنوکارپوس و ابریشم در این منطقه می‌رویند. در گذشته‌ای نه چندان دور، این جزیره به‌عنوان مرکز تاکستان‌ها معروف بود. همچنین، پس از حضور پرتغالی‌ها در این منطقه، گیاه کم‌یاب «لور» نیز در این نواحی وجود دارد. این جزیره، از نظر پوشش گیاهی، جزء مناطق «نیمه حاره‌ای» ایران محسوب می‌شود.
صنایع دستی کیش
کوزه‌های سفالی ساخته شده از خاک این جزیره، یکی از مهم‌ترین صنایع دستی این منطقه است، زیرا گِل این کوزه‌ها رنگ متفاوتی نسبت به سایر گل‌ها دارد. در عمق 30 متری خاک جزیره، گِلی مرغوب به‌نام «مارون» وجود دارد که برای پیشه‌ی سفالگری بسیار ارزشمند است.
ساخت زیورآلات از صدف و گوش‌ماهی از دیگر صنایع دستی مردمان این منطقه است. بافت چادر شب، همراه با طرح و نقش‌های ذهنی و خلاقانه زنان این مرزوبوم، حصیربافی از نخل‌های خرمای همین منطقه، که شامل کیف، سبد و زیرانداز است، و «شیریکی پیچ»، از انواع گلیم سوزنی، از صنایع دستی جزیره کیش است.[۹]
تقسیمات کشوری کیش
علاوه بر بخش مرکزی کیش، دو دهستان (روستای «باغو» و «سفین/ صفین») نیز در این جزیره وجود دارد.
پیشینه جزیره کیش
آثار تاریخی برجای‌مانده در کیش، حاکی از حضور تمدن کهن در آن است. در قسمت شمالی این جزیره، مابین دو روستای سجم و سفین، خرابه‌ها و آثاری کهن کشف شده که قدمت آن‌ها را به سده پنجم میلادی نسبت داده‌اند. توپ‌های زنگ‌زده موجود در این قلعه نیز متعلق به سپاه نادرشاه افشار است که برای حمله به مسقط استفاده شده است.[۱۰]
این جزیره، از دوران هخامنشیان، اشکانیان و سپس ساسانیان تحت سلطه‌ی ایران بوده است. نامه‌های مکتوب شده به زبان پهلوی، حاکمیت معنوی ایرانیان بر این جزیره را کاملا تأیید می‌کند. در دوره سلجوقیان، کیش به بزرگ‌ترین مرکز تجاری در خلیج فارس تبدیل شد. آخرین حاکم این جزیره، که از نسل «قیس» بودند، به دست سیف‌الدین ابونصر علی بن کیقباد، حاکم جزیره‌ی «هرمود» کشته شد (626ق)، و حکومت قبایل بر این جزیره پایان یافت.[۱۱]
مورخان زیادی همچون ابن‌خرداد، ابن‌بطوطه و یاقوت حموی در رابطه با کیش سخن گفته‌اند. سعدی نیز در گلستان، چند مرتبه از کیش سخن گفته است.[۱۲]
زکریا بن محمد بن محمود قزوینی نیز در کتاب خود، از تجربه‌ی سفر به این جزیره یاد کرده و «قیس» را جزیره‌ای در دریای فارس معرفی کرده که دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد، در کمال حسن و لطافت بنا شده و تجارت‌گاه اهل هند، عجم و عرب است.[۱۳]
در سال‌های 912 تا 1031ش، این جزیره به دست پرتغالی‌ها افتاد و سرانجام توسط امام قلی‌خان، سپهسالار شاه عباس آزاد شد و دوباره به‌عنوان جزیره‌ای ایرانی شمرده شد.[۱۴] تا اواسط دوران حکومت پهلوی بر ایران، جزیره کیش به‌عنوان مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید در خلیج فارس مشهور بود. اما، بعدها با واردات مروارید ژاپنی به ایران، از ارزش مرواریدهای ایرانی کاسته و کیش نیز اعتبار خود را از دست داد.
با بررسی‌های انجام گرفته در 1349ش، این جزیره با توجه به ویژگی‌های طبیعی و سواحل زیبای مرجانی و آب‌های زلال در اطراف آن، به‌عنوان مرکز توریستی بین‌المللی در ایران انتخاب شد.[۱۵] در 1361ش نیز این جزیره، به‌عنوان نخستین منطقه آزاد اقتصادی ایران انتخاب شد.
گردشگری جزیره کیش
این جزیره در دهه‌های اخیر، از برنامه‌های توسعه‌ای بسیاری از نظر عمرانی و تجاری برخوردار گردیده که آن را به یکی از قطب‌های اقتصادی، تجاری و گردشگری ایران تبدیل کرده است. سالیانه، هزاران گردشگر از داخل و خارج از ایران، از این جزیره دیدن می‌کنند.
از جمله جاذبه‌های تاریخی جزیره کیش می‌توان به حریره (که شهر ویرانه‌ی خالی از سکنه است و بخشی از این شهر را به تازگی مرمت کرده‌اند و بناهایی همچون عمارت اعیانی، حمام، آب انبار، قنات و بقایای مسجد حریره در این بازسازی کشف شدند)، «پایاب» و «کاریز» اشاره کرد. مسجد خاتم نیز که مربوط به دوره قاجار است در 1377ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
از جاذبه‌های تفریحی دیگر این منطقه می‌توان به پارک‌های ساحلی مانند پارک برفی پنگوئن، تم پارک آبی اوشن، پارک هنر، ساحت مرجانی، سواحل ماسه‌ای ـ مرجانی، باغ وحش، آکواریوم، باغ پرندگان کیش، دلفیناریوم، شهر زیرزمینی کاریز، کلبه هور، کشتی‌های تفریحی و اسکی کیش، باغ راه، تفریحات دریایی، غواصی، موتورسواری و گشت دور جزیره کیش اشاره کرد.
این جزیره، به‌واسطه‌ی امکانات رفاهی، تجاری، تفریحی و گردشگری آن، عنوان چهارمین مقصد گردشگری در منطقه جنوب غربی آسیا را به‌دست آورده است.
امکانات آموزشی جزیره کیش
دانشگاه‌هایی در جزیره کیش وجود دارد که وابسته به دانشگاه‌های معتبر تهران هستند. در این دانشگاه‌ها، دوره‌های بین‌المللی کاشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در رشته‌های فناوری اطلاعات، ام‌بی‌ای، مهندسی برق، مهندسی الکترونیک و حقوق را با همکاری دانشگاه‌های معتبری از مالزی و استرالیا برگزار می‌کنند. از جمله دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های این جزیره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه صنعتی شریف، پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه تهران، پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه امیرکبیر، پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی کیش، دانشگاه پیام نور مرکز بین‌الملل کیش و دانشگاه جامع علمی کاربردی کیش.
حمل و نقل در جزیره کیش
رفت و آمد به جزیره کیش، از طریق فرودگاه بین‌المللی کیش و نیز از طریق مسیر دریایی و بندر کیش انجام می‌گیرد. فرودگاه بین‌المللی کیش در 1356ش افتتاح شد. این فرودگاه، دارای دو ترمینال ویژه‌ی پروازهای داخلی و خارجی است.
تاکسی، از جمله وسایل نقلیه‌ی دیگر در این شهر است که نیاز گردشگران را برطرف می‌کند. تاکسی‌های زرد رنگ، تاکسی‌های خطی و تاکسی‌های سفیدرنگ، تاکسی‌های دربست یا تلفنی هستند. از آن‌جایی که این جزیره، مساحت زیادی ندارد، نیازی به اتوبوس و مترو شهری ندارد.[۱۶]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه کیش، سایت واژه‌یاب.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه کیش، سایت واژه‌یاب؛
شیرازی، شد الازار فی حط الأوزار عن زوار المزار، 1328ش، ص187. - ↑ جعفري، نقشه‌خواني گيتاشناسي، 1383ش، ص117.
- ↑ سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، اطلس جاده‌هاي ايران (ويرايش دوم)، 1380ش، ص45 و 134.
- ↑ جعفري، گيتاشناسي ايران، ج3، دايرة‌المعارف جغرافيايي ايران، 1379ش، ص1067.
- ↑ نورالهي، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران، 1382ش، ص190.
- ↑ مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، 1382ش، ص232.
- ↑ «اعتبار کارت کیشوندی افزایش یابد، از چهره‌های ماندگار کیش تجلیل شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ زارع، صنایع دستی کیش، سایت اتاقک.
- ↑ سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي درسي، جغرافياي استان هرمزگان، 1382ش، ص68.
- ↑ محمد صدیق، صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس، 1993م؛
الوحیدی الخنجی، تاریخ لنجه، 1988م. - ↑ سعدی، گلستان، باب سوم در فضیلت قناعت، حکایت شماره 21، سایت گنجور.
- ↑ قزوینی، آثار البلاد و اخبار البلاد، ۱۳۷۳ش، ص110.
- ↑ اقبال، عباس، مطالعاتی در باب بحرین و سواحل خلیج فارس، ۱۳۲۸ش.
- ↑ اعتمادفر، مهدی، ژورنال جزیره طلایی کیش، ۱۳۸۸ش.
- ↑ میرسلطانی، راهنمای سفر به کیش؛ برنامه‌ریزی نیمی از سفر است، سایت علی‌بابا.
منابع
- «اعتبار کارت کیشوندی افزایش یابد، از چهره‌های ماندگار کیش تجلیل شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: 19 بهمن 1397ش.
- اعتمادفر، مهدی، ژورنال جزیره طلایی کیش، کیش، راه دانش سبز، ۱۳۸۸ش.
- اقبال، عباس، مطالعاتی در باب بحرین و سواحل خلیج فارس، تهران، چاپخانه مجلس، ۱۳۲۸ش.
- جعفري، عباس، نقشه‌خواني گيتاشناسي، تهران، گيتاشناسي، چ9، 1383ش.
- جعفري، عباس، گيتاشناسي ايران: دايرة‌المعارف جغرافيايي ايران، چ1، تهران، گيتاشناسي، 1379ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 28 آذر 1400ش.
- زارع، نازنین، صنایع دستی کیش، سایت اتاقک، تاریخ بارگذاری: 20 مرداد 1400ش.
- سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي درسي، جغرافياي استان هرمزگان، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب‌هاي درسي ايران، 1382ش.
- سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، اطلس جاده‌هاي ايران (ويرايش دوم)، تهران، همشهري، 1380ش.
- سعدی، گلستان، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 27 آذر 1400ش.
- شیرازی، معین‌الدین ابوالقاسم، شد الازار فی حط الأوزار عن زوار المزار، به‌تصحیح محمد قزوینی، تهران، چاپخانه مجلس، 1328ش.
- قزوینی، زکریا، آثار البلاد و اخبار البلاد، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.
- محمد صدیق، عبدالرزاق، صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس، شارجه، چاپخانه المعارف، 1993م؛ الوحیدی الخنجی، حسین بن علی، تاریخ لنجه، دبی، دارالأمة للنّشر و التّوزیع، 1988م.
- مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، تهران، مركز آمار ايران، 1382ش.
- میرسلطانی، فائزه، راهنمای سفر به کیش؛ برنامه‌ریزی نیمی از سفر است، سایت علی‌بابا، تاریخ بارگذاری: 23 شهریور 1400ش.
- نورالهي، طه، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران، تهران، مركز آمار ايران، 1382ش.