گنج نامه

کتیبه گنج‌نامه؛ سنگ‌نوشته‌هایی از دوران هخامنشی در نزدیکی شهر همدان. کتیبة گنج‌نامه، کتیبه‌‌ای کهن و مربوط به‌دوران هخامنشیان است که در دهکدة گنج‌‌نامه و در شهر همدان قرار دارد. وجود کتیبه‌های تاریخی گنج‌نامه و جاذبه‌های گردشگری متعدد مانند: آبشار گنج‌نامه و غار آکواریوم، منطقة گنج‌نامه را به یک قطب گردشگری در همدان تبدیل‌کرده است. گنج‌نامه عضوی از سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) است.

جغرافیا

سنگ‌نوشته‌های باستانی گنج‌نامه در فاصله پنج کیلومتری جنوب غربی همدان، در انتهای دره سر‌ سبز عباس‌‌آباد و در مسیر جاده‌‌ای همدان به طرف شهرستان تویسرکان قرار دارد. این سنگ‌نوشته‌ها بر روی یکی از صخره‌‌های الوند واقع‌شده ‌است.

نام‌گذاری

کتیبه‌های تاریخی گنج‌نامه از گذشته تاکنون به‌نام‌های گوناگونی مانند: «سنگ‌‌نبشته»، «دادمهان یا دادبهان»، «نبشت خدایان»، «ببنایه»، «تنبابر»، «ینبابر»، «کتیبه‌های الوند» و «جنگ‌نامه»خوانده ‌شده‌ است. در سده‌های اخیر دو نام «جنگ‌‌نامه» و «گنج‌نامه» رایج‌تر بوده است. گنج‌نامه در زبان پارسی به‌معنای حکایت و داستان گنج است.

تاریخچه

هگمتانه (پایتخت تابستانی هخامنشیان) یکی از شعبات اصلی راه باستانی و گذر‌گاه لشکریان پادشاهان هخامنشی (داریوش و خشایار‌شاه) بوده است. سنگ‌نوشته‌های موجود در این منطقه با قدمت ۲۵۰۰ ساله به دوره هخامنشیان بر می‌گردد. جایگاه هزاران ساله این کتیبه‌های تاریخی در سال 1379ش با عنوان دهکده گنجنامه افتتاح شد.

محتوای کتیبه‌ها

گنج‌نامه منطقه‌ای مهم در مسیر رفت‌و‌آمد پادشاهان هخامنشی بوده است. آنها در این منطقه با ایجاد سنگ‌نگاشته، اندیشه‌‌ها، باور‌‌ها و جایگاه خود را بازگو می‌کردند. کتیبه‌های گنج‌نامه شامل نوشتار‌هایی از دوران داریوش و خشایار‌شاه است. متن آنها به‌شرح ذیل است: «خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از میان بسیاری، فرمانروایی از میان بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌‌هایی که نژاد‌های گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.» «خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایار‌شا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌‌شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشور‌های دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش‌ شاه هخامنشی.» در سال ۱۳۷۳ش، متن فارسی گنج‌نامه به‌همراه متن انگلیسی، رو‌به‌روی کتیبة گنج‌نامه همدان ‌قرار گرفت.

ویژگی‌ها

کتیبه‌های گنج‌نامه فرو‌رفتگی‌هایی به‌شکل مربع مستطیل به‌طول ۲/۹ متر، عرض ۱/۹ متر و به گودی ۳۰ سانتی‌‌متر است. این دو لوح تاریخی هر کدام به سه زبان عیلامی قدیم، پارسی قدیم و بابلی در رابطه با معرفی شاهان هخامنشی (داریوش و خشایار‌شاه) نوشته ‌شده است. متن عیلامی در هر دو لوح در طرف راست قرار دارد، همچنین متن بابلی در هر دو لوح در وسط نوشته ‌شده است. متن پارسی نیز در سمت چپ هر یک از دو لوح مزبور نوشته ‌شده و پهنای آن بیشتر از دو متن دیگر است. هر یک از متن‌های سه‌‌گانه موجود در دو لوح، شامل بیست سطر ‌بوده و مضمون هر دو کتیبه یکی است. هر یک از این کتیبه‌ها در سه ستون ۲۰ سطری و به خط میخی حکاکی شده‌‌اند.

گردشگری

پیرامون کتیبه گنج‌نامه، جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز وجود دارد؛ برخی از این جاذبه‌ها عبارت‌اند از:

2. آبشار گنج‌نامه؛ این آبشار در کنار کتیبه‌های هخامنشی قرار‌ گرفته است. ارتفاع این آبشار طبیعی و دائمی، ۱۲ متر است و از دره زیبای عباس‌آباد و گنج‌نامه می‌‌گذرد. در فصل زمستان به‌دلیل سرمای هوا این آبشار یخ می‌‌زند و مکان مناسبی را برای یخ‌نوردی فراهم می‌کند.
4. غار آکواریوم، غار آکواریوم مکانی غار‌مانند و دارای مجموعه‌ای از آکواریوم‌های نگهداری از ماهی‌های مختلف است. این غار، دو طبقه دارد؛ طبقة اول آن دارای آکواریوم نگهداری سفره‌ماهی و ستاره‌دریایی است. در طبقه دوم، مجموعه‌ای از بهترین نمونه‌های کمیاب زیست محیطی و خزندگان سراسر جهان نگهداری می‌شود.

همچنین از دیگر جاذبه‌های گردشگری و تفریحی منطقه گنج‌نامه، شهر‌بازی، سورتمه ریلی، تله‌کابین، دیواره سنگ‌نوردی، رنجر، تیرول و بانجی جامپینگ است.

امکانات رفاهی

گنج‌نامه، سالانه میزبان گردشگران بسیاری است؛ به‌همین دلیل، سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی امکانات رفاهی فراوانی را در این منطقه‌، گرد آورده‌اند. هتل، مسافر‌خانه، ویلا‌های اقامتی عباس‌آباد و سوئیت‌های اجاره‌ای، در نزدیکی منطقه گنج‌نامه برای اقامت گردشگران فراهم شده‌اند. همچنین این منطقه، دارای رستوران، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی، آلاچیق و سکوهای استراحت‌گاهی گوناگون است. بازدید از این سنگ‌نوشته‌ها، به‌دلیل موقعیت کوهستانی آنها، نیازمند تجهیزات کوهنوردی ‌است.

مسیر دسترسی

به‌منظور بازدید از گنج‌نامه در استان همدان، لازم است در شهر همدان از ضلع شرقی میدان گنج‌نامه به‌سمت جاده تویسرکان 5 کیلومتر مسافت، پیموده شود.

منابع

• افشاری، حسن و صدر‌جمالی، شبنم، «مستند‌نگاری و مطالعة تحلیلی کتیبه‌های سه زبانة الوند»، جندی‌شاپور، شماره 21، 1399ش.
• بلایی، حمید و همکاران، «ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات تفریحی منابع تفریحی – زیست ‌محیطی؛ مطالعه موردی دهکده توریستی گنج‌نامه همدان»، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، شماره 38، 1397ش.
• علیجانی، علیرضا، و همکاران، «مطالعه مقدماتی خطرات زیست محیطی در مسیر تله‌کابین گنج‌نامه جنوب غربی همدان»، پنجمین همایش زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست ایران، 1386ش.
• «کتیبه گنج‌نامه همدان، یاد‌بود پادشاهان هخامنش از شکوه ایران»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 29 تیر 1401ش.
• «گنج‌نامه همدان کجاست»، وب‌سایت باشگاه خبر‌نگاران جوان، تاریخ بازدید: 29 تیر 1401ش.
• «گنج‌نامه همدان»، وب‌سایت رهی‌نو، تاریخ بازدید: 29 تیر 1401ش.