شهر دوستدار کودک
شهر دوستدار کودک؛ شهری که در آن نیازها، رفاه و امنیت کودکان تأمین شود.
شهر دوستدار کودک، شهری است که در آن، تأمین خواسته‌های کودکان و رفاه آنها، در اولویت قرار می‌گیرد. همسویی اوضاع اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر با نیازهای کودکان و نیز توجه به حقوق کودکان در سیاست‌ها، قوانین، برنامه و بودجه، از دیگر ویژگی‌های بنیادین در این شهر هستند.[۱]
تاریخچه
با پیشرفت مطالعات و پژوهش‌ها، مفاهیم «شهر دوستدار کودک» یا «شهر کودک‌مدار» با هدف تأمین رفاه کودکان شکل گرفتند. در 1989م، تعدادی از کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل، پیمانی تحت عنوان «حقوق کودک» را به تأیید رساندند. آنها، طی عهدنامه‌ای به‌نام «کنوانسیون حقوق کودک»، متعهد شدند تا برای تصویب و اجرای مفاد این عهدنامه، در کشورهای خود تلاش کنند. در این کنوانسیون، به تمامی افراد زیر 18 سال «کودک» گفته می‌شود.[۲]
معرفی شهر دوستدار کودک
شهر دوستدار کودک، دارای وضعیت، امکانات، ویژگی‌ها و ظرفتی‌هایی در یک محیط است که بر مبنای حقوق، نیازهای عام و خاص، علایق و امنیت کافی برای کودکان طراحی شده است. از جمله امکانات موجود در این شهر می‌توان به پارک‌ها، اماکن امن برای بازی کودکان، وسایل بازی متناسب با مراحل رشد کودکان، عبور و مرور امن در خیابان‌ها، مبلمان شهری مناسب، دسترسی راحت به فضاهای آموزشی و ورزشی و مراکز ارائۀ خدمات به کودکان با نیازها و توانایی‌های متفاوت اشاره کرد.[۳]
چرایی شهر دوستدار کودک
کارشناسان، سه محیط «خانه»، «مدرسه» و «فضای شهری» را سه محیط اصلی برای پرورش کودکان می‌شناسند. کودک در خانه و مدرسه، زیر نظر والدین و متولیان نظام رسمی آموزش و پرورش است اما فضاهای شهری، باید برای حضور کودکان آماده شوند. در زندگی امروزی، چالش‌های متعدد زندگی شهری مانند انواع آلودگی‌ها، مشکلات ایمنی، محدودیت‌ها در محیط خانه، مدرسه، کوچه و خیابان و سایر فضاهای بازی، آمار نگران‌کنندۀ تعداد تصادفات و جراحات به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر کودکان، مسائل مربوط به خشونت علیه کودکان، کاهش سلامت روان و نشاط در کودکان، مهمترین آسیب‌هایی هستند که ضرورت حیاتی ایجاد محیطی به‌نام شهر دوستدار کودک را اعلام می‌کنند.[۴]
کارشناسان، همچنین، بر این باورند که کودکان، به‌دلیل محدودیت‌های جسمی و روانی، همواره تابع شرایط محیطی قرار می‌گیرند. بنابراین، بهبود شرایط محیطی که کودک در آن زندگی می‌کند، می‌تواند حس کنجکاوی را در او تقویت کند. ایجاد فضاهای مخصوص کودکان، در هر شهری، از اهمیتی ویژه برخودار هستند. این محیط‌ها می‌توانند علاوه بر تأمین نیازهای اجتماعی و فردی، در رشد و سلامت قوای جسمی و روانی، آموزش و خلاقیت کودکان تأثیری بسزا داشته باشند.[۵] معماری این فضاها باید به گونه‌ای باشند که انگیزه و قدرت تخیل را در کودک افزایش داده و به پرورش خلاقیت او کمک کند.[۶] در حقیقت، کودکان با حضور در فضاهای مخصوص به خود، رابطۀ بصری تنگاتنگی را با اجزا و عناصر محیط برقرار کرده و همین منجر به تحریک حس بینایی، شنوایی و لامسه در آنها می‌شود. این موضوع، دامنۀ یادگیری، تجربه و کتابخانۀ ذهنی کودکان را توسعه داده و به رشد استعدادهای آنها منتهی می‌شود.[۷]
شهر دوستدار کودک از دیدگاه اسلام
دین اسلام، دوره‌های سنی کودکان را به سه دورۀ هفت‌ساله تقسیم کرده است که در دورۀ دوم، باید به تعلیم و تربیت کودک توجه شود. در این دوره، أثرگذارترین عامل بر رفتار کودک «محیط» است؛ کارشناسان دینی بر این باورند که محیط، در کنار تربیت رسمی، نقشی مکمل را ایفا کرده و شاخص‌های محیطی نقش تقویت‌کننده یا بازدارنده در آشنایی کودک با مفاهیم دینی را برعهده دارند. به‌همین دلیل، نقش فضای شهری در تربیت و آموزش کودک در این دوره بسیار مهم تلقی می‌شود. براساس پژوهش‌های صورت گرفته، پنج معیار در ساختار شهر دوستدار کودک از منظر اسلام وجود دارد: 1. محتوای آموزشی دینی به کودک؛ 2. روش آموزش دینی به کودک؛ 3. ویژگی‌های محیطی؛ 4. محیط فرهنگی رشد کودک و 5. ویژگی‌های گروه سنی کودکان. با توجه به این معیارها، محتوای آموزش از طریق روش آموزش و با کمک شاخص‌های محیطی، در یک بستر فرهنگی، به کودکان انتقال داده می‌شود.[۸]
شهر دوستدار کودک در ایران
کنوانسیون حقوق کودک، در 1372ش، در مجلس ایران به تصویب رسیده و در 1379ش، اجرای آن، به شورای عالی برخی از شهرداری‌ها، سپرده شد. پس از آن، تنظیم قوانین در راستای رعایت استانداردهای کاهش خطر و حوادث در مجتمع‌های مسکونی، طراحی خیابان‌ها، پیاده‌روها و پل‌ها، برای عبور کودکان و وسایل حمل‌ونقل آنها در دستور کار برخی از شهرداری‌ها قرار گرفت. در 1386ش، دولت جمهوری اسلامی ایران، تعهدی را به سازمان یونیسف ارائه کرده و شهر تهران را به طرح شهرهای دوستدار کودک در جهان ملحق کرد. این برنامه در 1388ش، به تصویب شورای اسلامی شهر تهران رسید و این شورا، فعالیت‌های خود را در راستای محقق شدن این شهر آغاز کرد. در 1389ش، این طرح در شورای عالی سایر استان‌ها نیز به تصویب رسیده و برای اجرا در اختیار شورای شهرداری‌ها قرار گرفت. سازمان یونیسف، در 1399ش اعلام کرد که 12 شهر ایران، پس از ارزیابی‌های صورت گرفته به‌عنوان شهرهای منتخب برای پایلوت شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شدند که شامل شهرهای اِوز (در استان فارس)، بندرعباس، تبریز، تهران، رشت، سمنان، شیراز، کرمان، گرگان، مشهد، همدان و یزد هستند.[۹]
پانویس
- ↑ «شهر دوستدار کودک چیست؟»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «شهر دوستدار کودک چیست؟»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «شهر دوستدار کودک چیست؟»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «شهر دوستدار کودک ایرانی»، وب‌سایت شبکۀ شرق.
- ↑ ایزدیاری، نقش طراحی فضای سبز بر ایجاد حس شادی در کودکان، تعامل در فضاهای شهری، 1390ش، ص19.
- ↑ ضرابیان، «بررسی میزان و عوامل تأثیرگذار بر حس مکان»، 1389ش، ص2.
- ↑ اسدزاده، «شناخت عوامل مؤثر در پاسخگویی فضای بازی کودکان»، 1394ش.
- ↑ پارسا، «شهر مربی کودک؛ بازتولید الگوی شهر دوستدار کودک در بستری ایرانی اسلامی»، 1398ش.
- ↑ «12 شهر به‌عنوان شهرهای منتخب برای پایلوت شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شدند»، وب‌سایت سازمان یونیسف در ایران.
منابع
- «12 شهر به‌عنوان شهرهای منتخب برای پایلوت شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شدند»، وب‌سایت سازمان یونیسف در ایران، تاریخ بازدید: 10 آبان 1401ش.
- اسدزاده، پریا و کریمی آذر، امیررضا، «شناخت عوامل مؤثر در پاسخگویی فضای بازی کودکان»، اولین همایش بین‌المللی مرمت و شهرسازی و محیط زیست پایدار همدان، 1394ش.
- ایزدیاری، آرزو و ایزدیاری، فتانه، نقش طراحی فضای سبز بر ایجاد حس شادی در کودکان، تعامل در فضاهای شهری، 1390ش.
- پارسا، پریا، «شهر مربی کودک؛ بازتولید الگوی شهر دوستدار کودک در بستری ایرانی اسلامی»، فصلنامۀ پژوهش های معماری اسلامی، شماره 22، سال هفتم، 1398ش.
- «شهر دوستدار کودک ایرانی»، وب‌سایت شبکۀ شرق، تاریخ بازدید: 10 آبان 1401ش.
- «شهر دوستدار کودک چیست؟»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگذاری: 16 مهر 1398ش.
- ضرابیان، فرناز و صنعام، محمدرضا، «بررسی میزان و عوامل تأثیرگذار بر حس مکان»، نشریۀ شهرداری‌ها، سال نهم، شماره 23، 1389ش.