دین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
[[پرونده:دین2.jpg|300px|thumb|left|نخستین کنفرانس [[تربیت دینی]] در [[ادیان ابراهیمی]]، سال 1397ش، [[مشهد]]]] | [[پرونده:دین2.jpg|300px|thumb|left|نخستین کنفرانس [[تربیت دینی]] در [[ادیان ابراهیمی]]، سال 1397ش، [[مشهد]]]] | ||
اندیشمندان [[مسلمان]] و غیر مسلمان، شرقی و غربی، مادی و الهی هر کدام تعریفی از دین ارائه کرده‌اند. در مهم‌ترین تعریف، دین مجموعه‌ای از باورهای قلبی و رفتارهای عملی متناسب با آن است. اندیشمندان دین‌مدار با سه رویکرد فلسفی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی، ضرورت دین را تبیین کرده‌اند. بشر در طول تاریخ، انواع دین را تجربه کرده است که بسیاری از بین رفته‌اند؛ اما آیین‌های دائو، کنفوسیوس، هندو، جُین، بودا، شین‌تو، زرتشت، صابئی، سیک، یهود، مسیحیت و اسلام، از ادیان زنده جهان هستند. برخی فرقه‌ها مانند بابیت و بهائیت نیز که از منظر مسلمانان، انحرافی هستند، مجموعۀ آموزه‌های خود را دین تلقی می‌کنند. اسلام در فرهنگ مسلمانان، آخرین دین آسمانی و [[حضرت محمد]] آخرین پیامبر خدا است. در اندیشۀ اسلامی، تکثرگرایی دینی در مقام عمل و گفت‌و‌گو با پیروان ادیان پذیرفتنی است اما تکثرگرایی معرفتی با حقیقت ادیان در تناقض دانسته می‌شود. اندیشمندان مسلمان با هدف ارائۀ تبیینی کارآمد از حضور دین در زندگی به این دیدگاه سوق یافته‌اند که بایدها و نبایدهای دینی در آن دسته از مسائل زندگی که حیث ارزشی ندارند، راه ندارد. آنها مناسبات علم و دین را نیز در همین چارچوب، تبیین می‌کنند. | اندیشمندان [[مسلمان]] و غیر مسلمان، شرقی و غربی، مادی و الهی هر کدام تعریفی از دین ارائه کرده‌اند. در مهم‌ترین تعریف، دین مجموعه‌ای از باورهای قلبی و رفتارهای عملی متناسب با آن است. اندیشمندان دین‌مدار با سه رویکرد فلسفی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی، ضرورت دین را تبیین کرده‌اند. بشر در طول تاریخ، انواع دین را تجربه کرده است که بسیاری از بین رفته‌اند؛ اما آیین‌های دائو، کنفوسیوس، هندو، جُین، بودا، شین‌تو، زرتشت، صابئی، سیک، یهود، مسیحیت و اسلام، از ادیان زنده جهان هستند. برخی فرقه‌ها مانند بابیت و بهائیت نیز که از منظر مسلمانان، انحرافی هستند، مجموعۀ آموزه‌های خود را دین تلقی می‌کنند. اسلام در فرهنگ مسلمانان، آخرین دین آسمانی و [[حضرت محمد]] (ص) آخرین پیامبر خدا است. در اندیشۀ اسلامی، تکثرگرایی دینی در مقام عمل و گفت‌و‌گو با پیروان ادیان پذیرفتنی است اما تکثرگرایی معرفتی با حقیقت ادیان در تناقض دانسته می‌شود. اندیشمندان مسلمان با هدف ارائۀ تبیینی کارآمد از حضور دین در زندگی به این دیدگاه سوق یافته‌اند که بایدها و نبایدهای دینی در آن دسته از مسائل زندگی که حیث ارزشی ندارند، راه ندارد. آنها مناسبات علم و دین را نیز در همین چارچوب، تبیین می‌کنند. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
===دین در لغت=== | ===دین در لغت=== | ||
دیدگاه‌های گوناگون واژه‌شناسان دربارۀ اصالت و معنای دین در سه دستۀ کلی جای می‌گیرد: 1ـ از اصل آرامی عبری، به‌معنای حساب؛ 2ـ دارای اصالت [[زبان عربی|عربی]] و به‌معنای عادت یا استعمال؛ 3ـ واژه‌ای [[زبان فارسی|فارسی]] به‌معنای دیانت.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AF%DB%8C%D9%86-2 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه دین.]</ref> به‌همین ترتیب، واژۀ «دین» با مفاهیم حکم و قضا، رسم و عادت، شریعت و مذهب همبستگی دارد.<ref>مصباح یزدی، رابطه علم و دین، 1392ش، ص80.</ref> | دیدگاه‌های گوناگون واژه‌شناسان دربارۀ اصالت و معنای دین در سه دستۀ کلی جای می‌گیرد: | ||
1ـ از اصل آرامی عبری، به‌معنای حساب؛ | |||
2ـ دارای اصالت [[زبان عربی|عربی]] و به‌معنای عادت یا استعمال؛ | |||
3ـ واژه‌ای [[زبان فارسی|فارسی]] به‌معنای دیانت.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AF%DB%8C%D9%86-2 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه دین.]</ref> | |||
به‌همین ترتیب، واژۀ «دین» با مفاهیم حکم و قضا، رسم و عادت، شریعت و مذهب همبستگی دارد.<ref>مصباح یزدی، رابطه علم و دین، 1392ش، ص80.</ref> | |||
===دین در اصطلاح=== | ===دین در اصطلاح=== | ||
با تکیه بر دیدگاه‌های خاص الهیاتی، فلسفی، اجتماعی و روان‌شناختی، تعریف‌های گوناگونی برای دین ارائه شده است: | با تکیه بر دیدگاه‌های خاص الهیاتی، فلسفی، اجتماعی و روان‌شناختی، تعریف‌های گوناگونی برای دین ارائه شده است: | ||
* دین، مجموعه‌ای از عقاید، [[اخلاق]]، قوانین و مقررات برای اداره جامعه انسانی و پرورش انسان‌ها است.<ref>جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، ۱۳۷۲ش، ص۹۳.</ref> | *دین، مجموعه‌ای از عقاید، [[اخلاق]]، قوانین و مقررات برای اداره جامعه انسانی و پرورش انسان‌ها است.<ref>جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، ۱۳۷۲ش، ص۹۳.</ref> | ||
* دین، سبک زندگی و مسیر دستيابی انسان به سعادت است.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/16/178/الحياة طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱۶. ص۱۷۸.] </ref> | *دین، سبک زندگی و مسیر دستيابی انسان به سعادت است.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/16/178/الحياة طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱۶. ص۱۷۸.] </ref> | ||
* دین، مجموعه‌اى از باورهاى قلبى و رفتارهاى عملى متناسب با آنها است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2249/1%D9%80-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1381ش، ج3، ص 149.]</ref> | *دین، مجموعه‌اى از باورهاى قلبى و رفتارهاى عملى متناسب با آنها است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2249/1%D9%80-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1381ش، ج3، ص 149.]</ref> | ||
* دین، اعتقاد به امری قدسی است که در قالب مفروض گرفتن یک جهان مقدس ممکن می‌شود.<ref>پیتر برگر، به‌نقل از مصباح یزدی، رابطه علم و دین، 1392ش، ص 83.</ref> | *دین، اعتقاد به امری قدسی است که در قالب مفروض گرفتن یک جهان مقدس ممکن می‌شود.<ref>پیتر برگر، به‌نقل از مصباح یزدی، رابطه علم و دین، 1392ش، ص 83.</ref> | ||
* دین، نظام یکپارچه‌ای از باورها و اعمال مربوط به امور مقدس است که مجموعه‌ای از انسان‌ها را در اجتماع اخلاقی واحدی، گرد می‌آورد.<ref>دوركيم، صور ابتدايي حيات ديني،1382ش، ص62.</ref> | *دین، نظام یکپارچه‌ای از باورها و اعمال مربوط به امور مقدس است که مجموعه‌ای از انسان‌ها را در اجتماع اخلاقی واحدی، گرد می‌آورد.<ref>دوركيم، صور ابتدايي حيات ديني،1382ش، ص62.</ref> | ||
* دین، مجموعه‌ای از احساسات، اعمال و تجارب شخصی انسان‌ها است که در عالم تنهایی‌شان رخ می‌دهد و خود را با آنچه امر الوهی تلقی می‌شود در ارتباط می‌یابند.<ref>ویلیام جیمز، به‌نقل از آذربایجانی، روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، 1394ش، ص52.</ref> | *دین، مجموعه‌ای از احساسات، اعمال و تجارب شخصی انسان‌ها است که در عالم تنهایی‌شان رخ می‌دهد و خود را با آنچه امر الوهی تلقی می‌شود در ارتباط می‌یابند.<ref>ویلیام جیمز، به‌نقل از آذربایجانی، روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، 1394ش، ص52.</ref> | ||
| خط ۶۸: | خط ۷۶: | ||
===آیین کُنفُوسیوس=== | ===آیین کُنفُوسیوس=== | ||
آیین کنفوسیوس<ref>Confucius.</ref> در سرزمین چین و معاصر با آیین دائو، توسط شخصی به نام «کنفوسیوس» شکل گرفت و | آیین کنفوسیوس<ref>Confucius.</ref> در سرزمین چین و معاصر با آیین دائو، توسط شخصی به نام «کنفوسیوس» شکل گرفت و جامعه‌ای آرمانی را ترسیم کرده که اصول اخلاقی آیین دائو و همچنین انگارۀ یانگ و یین نیز در آن پذیرفته شده است. پس از کنفوسیوس، شخصیت او نزد پیروان این آیین، متعالی‌تر شده و بر پیروان او افزوده شد.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص125-132.</ref> | ||
متون مقدس این آیین، کتاب‌های منتسب به کنفوسیوس است. در متون این آیین بارها بر این نکته تأکید شده که «آنچه برای خود نمی‌پسندی، در حق دیگران انجام مده». در کتاب‌های کنفوسیوس، یک‌بار از خداوند یاد شده است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص125-132.</ref> | متون مقدس این آیین، کتاب‌های منتسب به کنفوسیوس است. در متون این آیین بارها بر این نکته تأکید شده که «آنچه برای خود نمی‌پسندی، در حق دیگران انجام مده». در کتاب‌های کنفوسیوس، یک‌بار از خداوند یاد شده است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص125-132.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۸۳: | ||
آیین هندو در سرزمین هندوستان و از تلاقی فرهنگ اقوام آریایی که به آن سرزمین [[مهاجرت]] کردند با فرهنگ بومی سرزمین هند شکل گرفته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص39.</ref> انگارۀ خدای مؤنث و خدای مذکر، از انگاره‌های ادیان پیشین به آیین هندو راه یافته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص40.</ref> در تحولات تاریخی آیین هندو، اصول دوره‌های پیشین همواره محفوظ مانده و امور جدیدی به آن افزوده شده است. این آیین به هیچ فردی منسوب نیست و با انعطاف بسیار، اندیشه‌های بیگانۀ زیادی را در آموزه‌های خود پذیرفته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص66و67.</ref> | آیین هندو در سرزمین هندوستان و از تلاقی فرهنگ اقوام آریایی که به آن سرزمین [[مهاجرت]] کردند با فرهنگ بومی سرزمین هند شکل گرفته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص39.</ref> انگارۀ خدای مؤنث و خدای مذکر، از انگاره‌های ادیان پیشین به آیین هندو راه یافته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص40.</ref> در تحولات تاریخی آیین هندو، اصول دوره‌های پیشین همواره محفوظ مانده و امور جدیدی به آن افزوده شده است. این آیین به هیچ فردی منسوب نیست و با انعطاف بسیار، اندیشه‌های بیگانۀ زیادی را در آموزه‌های خود پذیرفته است.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص66و67.</ref> | ||
«وِدا»<ref>Veda</ref> به‌معنای دانش و دانایی، نام قدیمی‌ترین متن مقدس هندوها و شامل چهار [[کتاب]] است. در برخی از سرودهای این متن اگرچه خدایان متعدد، ستایش شده‌اند، اما در بعضی از سرودهای دیگر آن، خدا | «وِدا»<ref>Veda</ref> به‌معنای دانش و دانایی، نام قدیمی‌ترین متن مقدس هندوها و شامل چهار [[کتاب]] است. در برخی از سرودهای این متن اگرچه خدایان متعدد، ستایش شده‌اند، اما در بعضی از سرودهای دیگر آن، خدا با نام‌های «ویشوَه-کَرمه»، «پوروشَه» و «پرَه جاپتی» یاد شده است؛ این خدا، آفریدگار و پروردگار جهان است و همه چیز را می‌بیند و در همه‌جا حضور دارد.<ref>سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، 1387ش، ص41 و 42.</ref> | ||
===آیین جَین=== | ===آیین جَین=== | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۲۷: | ||
آیین اسلام از [[ادیان ابراهیمی]] و آخرین شریعت توحیدی است که حضرت [[محمد]] (صلی الله علیه و آله) از سوی خدا برای هدایت مردم عرضه کرد. علت نام‌گذاری این دین به اسلام، آن است که مسلمان تسلیم ارادۀ خداوند می‌شود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اسلام «اسلام»، سایت ویکی شیعه.] </ref> افراد برای گرویدن به دین اسلام با گفتن دو جمله «أشهد أن لا إله إلا الله» و «أشهد أن محمداً رسول الله» به یگانگی خدا و رسالت حضرت [[محمد]]، شهادت می‌دهند. دستورات و پیام‌های الهی دین اسلام که از طریق وحی بر پیامبر نازل شده در «قرآن» به‌‌عنوان کتاب آسمانی مسلمانان گردآوری شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «اسلام»، سایت ویکی اهل البیت.] </ref> | آیین اسلام از [[ادیان ابراهیمی]] و آخرین شریعت توحیدی است که حضرت [[محمد]] (صلی الله علیه و آله) از سوی خدا برای هدایت مردم عرضه کرد. علت نام‌گذاری این دین به اسلام، آن است که مسلمان تسلیم ارادۀ خداوند می‌شود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اسلام «اسلام»، سایت ویکی شیعه.] </ref> افراد برای گرویدن به دین اسلام با گفتن دو جمله «أشهد أن لا إله إلا الله» و «أشهد أن محمداً رسول الله» به یگانگی خدا و رسالت حضرت [[محمد]]، شهادت می‌دهند. دستورات و پیام‌های الهی دین اسلام که از طریق وحی بر پیامبر نازل شده در «قرآن» به‌‌عنوان کتاب آسمانی مسلمانان گردآوری شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «اسلام»، سایت ویکی اهل البیت.] </ref> | ||
اصول دین اسلام، توحید (یگانگی خداوند)، نبوت (رسالت محمد) و معاد (زندگی پس از مرگ و محاسبه اعمال و پاداش و جزا) است. وظایف عملی مسلمانان با عنوان فروع دین، شامل سه دستۀ کلی؛ | اصول دین اسلام، توحید (یگانگی خداوند)، نبوت (رسالت محمد) و معاد (زندگی پس از مرگ و محاسبه اعمال و پاداش و جزا) است. وظایف عملی مسلمانان با عنوان فروع دین، شامل سه دستۀ کلی؛ [[عبادت|عبادات]]، [[اخلاق]] و احکام (فردی و اجتماعی) است. امروزه دین اسلام دارای دو مذهب [[شیعه]] و سنی است که هر یک فرقه‌های متعددی دارند. در مذهب شیعه، امامت نیز امتداد اصل نبوت محسوب می‌شود. مهم‌ترین دلیل ایجاد این دو مذهب، اختلاف مسلمانان در مسئلۀ امامت و جانشینی پیامبر خدا بود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «اسلام»، سایت ویکی شیعه.]</ref> | ||
در باور مسلمانان، «قرآن» آخرین کتاب آسمانی است که به‌وسیلۀ جبرئیل بر [[محمد]] (صلی الله علیه و آله) وحی شده است و محتوا و الفاظ آن، کلام الهی است. این [[کتاب]] از | در باور مسلمانان، «قرآن» آخرین کتاب آسمانی است که به‌وسیلۀ جبرئیل بر [[محمد]] (صلی الله علیه و آله) وحی شده است و محتوا و الفاظ آن، کلام الهی است. این [[کتاب]] از معجزات پیامبر اسلام است و قرآن، نشانۀ این اعجاز را ناتوانی انسان‌ها در آوردن آیات و سوره‌هایی مشابه آن دانسته است. قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. در [[قرآن]]، از موضوعاتی چون [[توحید]]، معاد، غزوات پیامبر اسلام، داستان‌های انبیاء، مناسک دینی، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و [[نفاق]]، سخن به میان آمده است. طبق اعتقاد [[مسلمان|مسلمانان]] در قرآن هیچ تحریفی رخ نداده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 «قرآن»، سایت ویکی شیعه.] </ref> | ||
==ادیان انحرافی== | ==ادیان انحرافی== | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۴۱: | ||
او در سال 1328ق با دعوت بهائیان آمریکا و اروپا، از فلسطین به مصر و از آنجا به اروپا و آمریکا رفت. او در این سفر سه ساله، «تعالیم دوازده‌گانه» را مطرح کرد. او به‌علت فراهم کردن آذوقۀ انگلیسی‌ها در جنگ جهانی اول، نشان «نایت هود» (شوالیه‌گری)<ref>Knighthood.</ref>و لقب سِر (Sir) دریافت کرد. این فرقۀ انحرافی مورد حمایت روسیه، انگلیس، اسرائیل و آمریکا بوده و مقر اصلی آنان در اسرائیل است. | او در سال 1328ق با دعوت بهائیان آمریکا و اروپا، از فلسطین به مصر و از آنجا به اروپا و آمریکا رفت. او در این سفر سه ساله، «تعالیم دوازده‌گانه» را مطرح کرد. او به‌علت فراهم کردن آذوقۀ انگلیسی‌ها در جنگ جهانی اول، نشان «نایت هود» (شوالیه‌گری)<ref>Knighthood.</ref>و لقب سِر (Sir) دریافت کرد. این فرقۀ انحرافی مورد حمایت روسیه، انگلیس، اسرائیل و آمریکا بوده و مقر اصلی آنان در اسرائیل است. | ||
مسلمانان، بهائیت را فرقه‌ای ضالّه و خارج از اسلام می‌دانند. | مسلمانان، بهائیت را فرقه‌ای ضالّه و خارج از اسلام می‌دانند. فقیهان شیعه، اعتقاد به این فرقه را کفر دانسته‌اند و بهائیان را [[نجس]] و کافر محارب شمرده‌اند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA «بهائیت»، سایت ویکی شیعه.] </ref> | ||
==خاتمیت دین با ظهور اسلام== | ==خاتمیت دین با ظهور اسلام== | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۶۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن کریم | *قرآن کریم | ||
* «اسلام»، سایت ویکی اهل البیت، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«اسلام»، سایت ویکی اهل البیت، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* «اسلام»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«اسلام»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* «الواح موسی»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«الواح موسی»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* آذربایجانی، مسعود، روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394ش. | *آذربایجانی، مسعود، روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394ش. | ||
* «بابیه»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«بابیه»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* «بهائیت»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«بهائیت»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* پیروزمند، علیرضا، قلمرو دین در تعیین مفروضات اساسی، ارزش‌ها، رفتارها و نمادها، تهران، عابد، 1389ش. | *پیروزمند، علیرضا، قلمرو دین در تعیین مفروضات اساسی، ارزش‌ها، رفتارها و نمادها، تهران، عابد، 1389ش. | ||
* «تورات»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«تورات»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، شریعت در آینه معرفت، قم، موسسه فرهنگی رجا، چاپ اول، ۱۳۷۲ش. | *جوادی آملی، عبدالله، شریعت در آینه معرفت، قم، موسسه فرهنگی رجا، چاپ اول، ۱۳۷۲ش. | ||
* «حضرت عیسی»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«حضرت عیسی»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* «خاتمیت»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«خاتمیت»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* دوركيم، امیل، صور ابتدايي حيات ديني، ترجمه نادر سالارزاده امیری و خدامراد فولادی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1382ش. | *دوركيم، امیل، صور ابتدايي حيات ديني، ترجمه نادر سالارزاده امیری و خدامراد فولادی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1382ش. | ||
* دهخدا، علی‌اکبر، [[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامه]]، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373ش. | *دهخدا، علی‌اکبر، [[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامه]]، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373ش. | ||
* زروانی، مجتبی و موسی‌پور، ابراهیم، «نبوت در دین‌های یهود و مسیحیت(براساس کتاب مقدس)»،تهران، دوفصلنامه اسلام‌پژوهی، شماره اول، 1384ش. | *زروانی، مجتبی و موسی‌پور، ابراهیم، «نبوت در دین‌های یهود و مسیحیت(براساس کتاب مقدس)»،تهران، دوفصلنامه اسلام‌پژوهی، شماره اول، 1384ش. | ||
* سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، قم، آیت عشق، 1387ش. | *سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، قم، آیت عشق، 1387ش. | ||
* صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه، تهران، دانشگاه تهران، 1346ش. | *صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه، تهران، دانشگاه تهران، 1346ش. | ||
* طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۲ش. | *طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۲ش. | ||
* عباسی، ولی‌الله، «توتم پرستی و تمایز امور مقدس از عرفی»، پگاه حوزه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376ش. | *عباسی، ولی‌الله، «توتم پرستی و تمایز امور مقدس از عرفی»، پگاه حوزه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376ش. | ||
* «قرآن»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«قرآن»، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* قشقایی، طاهره و اترک، حسین، «بررسی و نقد دیدگاه اریک فروم، در باب گرایش انسان به دین»، در فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره 2، تابستان 1392ش. | *قشقایی، طاهره و اترک، حسین، «بررسی و نقد دیدگاه اریک فروم، در باب گرایش انسان به دین»، در فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره 2، تابستان 1392ش. | ||
* «کتاب مقدس»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«کتاب مقدس»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* «مسیحیت»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | *«مسیحیت»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 24 آبان 1400ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره)، 1394ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره)، 1394ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1381ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1381ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1394ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1394ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، رابطه علم و دین، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1392ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، رابطه علم و دین، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1392ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، راه و راهنما شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1393ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، راه و راهنما شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1393ش. | ||
* مطهری، مطهری، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1374ش. | *مطهری، مطهری، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1374ش. | ||
* همدانی، اسحاق بن محمد، سیرت رسول‌الله، تحقیق اصغر مهدوی، تهران، خوارزمی، چاپ سوم، ۱۳۷۷ش. | *همدانی، اسحاق بن محمد، سیرت رسول‌الله، تحقیق اصغر مهدوی، تهران، خوارزمی، چاپ سوم، ۱۳۷۷ش. | ||
[[رده:ویکی‌زندگی]] | [[رده:ویکی‌زندگی]] | ||