زنان سیستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''زنان سیستانی؛'''</big> نقش و جایگاه خانوادگی و اجتماعی زنان در سیستان. زنان سیستانی، به‌صورت تاریخی، از جایگاه فعال اجتماعی و اقتصادی برخوردار بوده و پا‌به‌پای مردان و گاهی بیش از مردان در زندگی خانوادگی و اجتماعی کنشگری داشته‌اند؛ این ن...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
زنان سیستانی، به‌صورت تاریخی، از جایگاه فعال اجتماعی و اقتصادی برخوردار بوده و پا‌به‌پای مردان و گاهی بیش از مردان در زندگی خانوادگی و اجتماعی کنشگری داشته‌اند؛ این نقش و جایگاه اجتماعی در دورۀ معاصر با فراز و فرود بسیار همراه بوده است. | زنان سیستانی، به‌صورت تاریخی، از جایگاه فعال اجتماعی و اقتصادی برخوردار بوده و پا‌به‌پای مردان و گاهی بیش از مردان در زندگی خانوادگی و اجتماعی کنشگری داشته‌اند؛ این نقش و جایگاه اجتماعی در دورۀ معاصر با فراز و فرود بسیار همراه بوده است. | ||
==حرمت زن در فرهنگ سیستان== | ==حرمت زن در فرهنگ سیستان== | ||
زن در فرهنگ سیستانی، همواره از حرمت بالایی برخوردار بوده است. باستان‌شناسان، پیکرک زنانه کشف‌شده در کاوش‌های باستان‌شناسی شهر سوخته را نشانۀ جایگاه خاص زنان در آن جامعه دانسته‌اند. تصویر زنان در آثار هنری دورۀ هخامنشی کمتر دیده می‌شود، اما در آثار اشکانیان و ساسانیان، زنان در حالات به تصویر کشیده شده‌اند که نشانۀ جایگاه مناسب اجتماعی زنان در این دوره دانسته می‌شود. در فرهنگ سیستان حرمت چادر زن به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده است. از دوران قدیم، اگر زنی برای جلوگیری یا قطع جنگ چادر خود را پهن می‌کرد، جنگ دیگر خاتمه می‌یافت. این ارزش تا امروز میان ساکنان حوزۀ فرهنگی سیستان رایج است و هیچ کس حق تعرض به پناهندگان چادر زن را ندارد. امروزه میان سیستانی‌ها چادر زن نوعی قسم تلقی شده و در جلسات صلح و سازش بسیار محترم است. در بزرگ‌ترین منازعات منطقه‌ای، گرو گذاشتن چادر زن، ضمانت اجرای حل‌و‌فصل آن است. کارشناسان، این حرمت‌گذاری را با آموزه‌های توحیدی قبل و بعد از اسلام در پیوند می‌دانند. همچنین ضرب‌المثل‌هایی مانند «اگر زن برگرده، شهر بر می‌گرده» یا «سیستان وطنه اختیار مردم به زنه»، گویای جایگاه اجتماعی زن در فرهنگ سیستانی است. در همین چارچوب، حضور زنان سیستانی در اماکن عمومی کم‌رنگ است و تلاش می‌شود که برای فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و تفریحی آنان، فضای ویژه تعریف شود. | زن در فرهنگ سیستانی، همواره از حرمت بالایی برخوردار بوده است. باستان‌شناسان، پیکرک زنانه کشف‌شده در کاوش‌های باستان‌شناسی شهر سوخته را نشانۀ جایگاه خاص زنان در آن جامعه دانسته‌اند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/64b7d87b2badb-10700-1400-285.pdf طاهری، «جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته»، 1398ش، ص397-406.] </ref> تصویر زنان در آثار هنری دورۀ هخامنشی کمتر دیده می‌شود، اما در آثار اشکانیان و ساسانیان، زنان در حالات به تصویر کشیده شده‌اند که نشانۀ جایگاه مناسب اجتماعی زنان در این دوره دانسته می‌شود.<ref>[https://www.sysislamicartjournal.ir/article_120671.html جمالی و دیگران، «جایگاه اجتماعی زنان در دورۀ ساسانی به استناد مهرها و اثر مهرها»، 1399ش، ص142-144.]</ref> در فرهنگ سیستان حرمت چادر زن به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده است. از دوران قدیم، اگر زنی برای جلوگیری یا قطع جنگ چادر خود را پهن می‌کرد، جنگ دیگر خاتمه می‌یافت. این ارزش تا امروز میان ساکنان حوزۀ فرهنگی سیستان رایج است و هیچ کس حق تعرض به پناهندگان چادر زن را ندارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/81344576/%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3% «زن و نقش و جایگاه ارزنده آن در سیستان‌وبلوچستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> امروزه میان سیستانی‌ها چادر زن نوعی قسم تلقی شده و در جلسات صلح و سازش بسیار محترم است. در بزرگ‌ترین منازعات منطقه‌ای، گرو گذاشتن چادر زن، ضمانت اجرای حل‌و‌فصل آن است.<ref>[https://shorasb.eadl.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/articleType/ArticleView/articleId/280837/280837 حقدوست، «حرمت چادر زن در سیستان جان میبخشد»، وبسایت شورای حل اختلاف استان سیستان‌وبلوچستان.]</ref> کارشناسان، این حرمت‌گذاری را با آموزه‌های توحیدی قبل و بعد از اسلام در پیوند می‌دانند. همچنین ضرب‌المثل‌هایی مانند «اگر زن برگرده، شهر بر می‌گرده» یا «سیستان وطنه اختیار مردم به زنه»، گویای جایگاه اجتماعی زن در فرهنگ سیستانی است.<ref>[https://www.irna.ir/news/81344576/%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3% «زن و نقش و جایگاه ارزنده آن در سیستان‌وبلوچستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> در همین چارچوب، حضور زنان سیستانی در اماکن عمومی کم‌رنگ است و تلاش می‌شود که برای فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و تفریحی آنان، فضای ویژه تعریف شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/85527554/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B «اختتمایه دومین کنگره بانوان تاثیرگذار در سیستان‌وبلوچستان برگزار شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | ||
==جایگاه خانوادگی == | ==جایگاه خانوادگی == | ||
در دورۀ باستان، خانوادهای سیستانی دارای نظام مادرسالاری بوده‌اند؛ امروزه نیز حرمت زن در خانواده‌ها بر اساس ارزش‌های فرهنگی و باورهای دینی، حفظ شده و مردان نسبت به زنان، مادران و خواهران خود حساسیت زیادی دارند. | در دورۀ باستان، خانوادهای سیستانی دارای نظام مادرسالاری بوده‌اند؛<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/64b7d87b2badb-10700-1400-285.pdf طاهری، «جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته»، 1398ش، ص397-406.]</ref> امروزه نیز حرمت زن در خانواده‌ها بر اساس ارزش‌های فرهنگی و باورهای دینی، حفظ شده و مردان نسبت به زنان، مادران و خواهران خود حساسیت زیادی دارند.<ref> [http://journals.dte.ir/article_53492.html دمیرچی، «زنان سیستان، پرتلاش و صبورند»، سامانۀ مدیریت نشریات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.]</ref> | ||
==نقش خانوادگی== | ==نقش خانوادگی== | ||
الف) تشکیل خانواده؛ در فرهنگ سنتی سیستان زن در تشکیل خانواده نقش چندانی نداشته و بیشتر آنها را پدر و مادر در نوازدی از طریق آیین «ناف‌برید» نامزد می‌کردند؛ اما در سیستان امروزی، آیین «ناف‌برید» در اکثر مناطق منسوخ شده است. بیشتر دختران سیستانی با وجود ازدواج زودهنگام | الف) تشکیل خانواده؛ در فرهنگ سنتی سیستان زن در تشکیل خانواده نقش چندانی نداشته و بیشتر آنها را پدر و مادر در نوازدی از طریق آیین «ناف‌برید» نامزد می‌کردند؛ اما در سیستان امروزی، آیین «ناف‌برید» در اکثر مناطق منسوخ شده است.<ref>[http://tayefejahantigh.blogfa.com/post/136 «مراسم عروسی در روستای گوری زابل»، وبلاگ طایفه جهانتیغ.]</ref> بیشتر دختران سیستانی با وجود ازدواج زودهنگام <ref>[https://www.asriran.com/fa/news/618540/%D8%B9%D8%B6%D9%88-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AC%D8%A7-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B2%DB%8C%D8%B1-15-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%AC%D8%A8%D9%88%D8%B1-% «عضو شورای زابل: اینجا دختران زیر 15 سال مجبور به ازدواج هستند»، سایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref> در گزینش و تأیید شوهر نقش دارند.<ref>[https://www.tabnaksistanbaluchestan.ir/fa/news/452965/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آداب و رسوم ازدواج در سیستان»، وبسایت تابناک سیستان‌وبلوچستان.]</ref> | ||
ب) نقش مدیریتی؛ مدیریت خانواده میان مردم سیستان، مشارکتی است و زن و مرد سیستانی در کنار هم نقش ایفا می‌کنند. ضرب‌المثل «مردی خوبه که زن خوب داشته باشد»، بیان‌کنندۀ نقش اثرگذار زن در خانوادۀ سیستانی است. زنان سیستانی در تحکیم بنیان خانواده و حمایت از شوهر خود از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند. | ب) نقش مدیریتی؛ مدیریت خانواده میان مردم سیستان، مشارکتی است و زن و مرد سیستانی در کنار هم نقش ایفا می‌کنند. ضرب‌المثل «مردی خوبه که زن خوب داشته باشد»، بیان‌کنندۀ نقش اثرگذار زن در خانوادۀ سیستانی است.<ref>[https://www.irna.ir/news/81344576/%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3% «زن و نقش و جایگاه ارزنده آن در سیستان‌وبلوچستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> زنان سیستانی در تحکیم بنیان خانواده و حمایت از شوهر خود از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.<ref>[http://journals.dte.ir/article_53492.html دمیرچی، «زنان سیستان، پرتلاش و صبورند»، سامانۀ مدیریت نشریات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.]</ref> | ||
ج) فرزندآوری؛ سازمان ثبت احوال ایران در 1402ش، میانگین سن نخستین فرزندآوری زنان سیستان‌وبلوچستان را 22.6 اعلام کرده است. خانوادۀ سیستانی، پرجمعیت است. | ج) فرزندآوری؛ سازمان ثبت احوال ایران در 1402ش، میانگین سن نخستین فرزندآوری زنان سیستان‌وبلوچستان را 22.6 اعلام کرده است.<ref>[https://www.pishkhan.com/news/308616 «چالش‌های جمعیت از ضرورت کاهش سن ازدواج تا سلامت مادر و کودک»، وبسایت پیشخوان.]</ref> خانوادۀ سیستانی، پرجمعیت است.<ref>[https://www.mehrnews.com/photo/3599836/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 سعادت‌پور، «زنانی از دیار سیستان»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
د) نقش تربیتی؛ زنان سیستانی در تربیت کودکان سهم فعال دارند و به آنها به‌ویژه دختران مهارت‌های زندگی، آداب معاشرت و هنرهای رایج را آموزش می‌دهند. | د) نقش تربیتی؛ زنان سیستانی در تربیت کودکان سهم فعال دارند و به آنها به‌ویژه دختران مهارت‌های زندگی، آداب معاشرت و هنرهای رایج را آموزش می‌دهند. | ||
ه) اشتغال خانگی؛ زنان سیستانی وظیفۀ رسیدگی به امور منزل و پذیرایی از مهمان را بر عهده دارند. سوزن‌دوزی و بافندگی از شغل‌های خانگی رایج میان زنان سیستان است. شاهنامه از سوزن‌دوزی «گشسم بانو» دختر رستم یاد کرده که در ایام فراغت به آن می‌پرداخته است. تحقیقات نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر میزان اشتغال خانگی در استان سیستان‌وبلوچستان افزایش یافته است. | ه) اشتغال خانگی؛ زنان سیستانی وظیفۀ رسیدگی به امور منزل و پذیرایی از مهمان را بر عهده دارند. سوزن‌دوزی و بافندگی از شغل‌های خانگی رایج میان زنان سیستان است. شاهنامه از سوزن‌دوزی «گشسم بانو» دختر رستم یاد کرده که در ایام فراغت به آن می‌پرداخته است. تحقیقات نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر میزان اشتغال خانگی در استان سیستان‌وبلوچستان افزایش یافته است. | ||