قلعۀ غَزنَه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌زندگی
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''قلعۀ غَزنَه'''</big>، از آثار تاریخی و میراث فرهنگی ولایت غزنی در افغانستان. قلعۀ غزنه، از مهمترین آثار باستانی و تاریخی در میان 300 اثر دیگر در شهر تاریخی غزنی است. ==نام‌گذاری== این میراث فرهنگی، به نام‌های «قَلعَۀ غَزنَه»، «شهر قدیم»،<ref>[http...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:قلعه غزنی.jpg|بندانگشتی|بخشی از بالاحصار غزنی]]
<big>'''قلعۀ غَزنَه'''</big>، از آثار تاریخی و میراث فرهنگی ولایت غزنی در افغانستان.  
<big>'''قلعۀ غَزنَه'''</big>، از آثار تاریخی و میراث فرهنگی ولایت غزنی در افغانستان.  


خط ۴: خط ۵:
==نام‌گذاری==
==نام‌گذاری==
این میراث فرهنگی، به نام‌های «قَلعَۀ غَزنَه»، «شهر قدیم»،<ref>[https://8am.media/the-historical-and-fortified-fortress-of-ghazni-is-on-the-verge-of-collapse/ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  «ارگ ‌غَزنَین»،<ref> [http://azizullah.blogfa.com/ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.]</ref>  «قَلعَت غَزنَين»،<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>  «قلعۀ بالاحصار غزنی»<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/tag/%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C «قلعه بالاحصار غزنی»، وبسایت شفقنا.]</ref> و «شهر باستانی»<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3793130-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C «ویرانی دروازه کهن غزنی»، در سایت روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>  نیز خوانده می‌شود.
این میراث فرهنگی، به نام‌های «قَلعَۀ غَزنَه»، «شهر قدیم»،<ref>[https://8am.media/the-historical-and-fortified-fortress-of-ghazni-is-on-the-verge-of-collapse/ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  «ارگ ‌غَزنَین»،<ref> [http://azizullah.blogfa.com/ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.]</ref>  «قَلعَت غَزنَين»،<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>  «قلعۀ بالاحصار غزنی»<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/tag/%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C «قلعه بالاحصار غزنی»، وبسایت شفقنا.]</ref> و «شهر باستانی»<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3793130-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C «ویرانی دروازه کهن غزنی»، در سایت روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>  نیز خوانده می‌شود.
==تاریخچه==
قلعۀ غزنه، قبل از ظهور [[اسلام]]، در زمان حکومت «باختری‎‌ها» ساخته شده و بیش از 2000 سال قدمت دارد. بعد از ظهور اسلام، در هنگام حکومت «صفاریان»، توسط «یعقوب لیث‌ صفاری» به‌شکل اساسی و کامل بنا شد. در زمان «تیموریان»، «غزنویان» و «مغول‌های هند» نیز اقداماتی در راستای ساخت‎وساز در این قلعه صورت گرفت.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref>  تحقيقات باستان‌شناسان نشان می‌دهد که این قلعۀ تاریخی درقرن اول ميلادي داراي اهميت و موقعيت ممتاز مذهبي و نیز در مسير رفت‌وآمدهاي فراوان جهانگردان، کاروان‌هاي تجارتي و زائران بوده است.<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>
قلعۀ غزنه، در حدود 120 سال پس از مرگ سلطان محمود غزنوی، توسّط علاءالدين حسين غوري آسیب زیادی دید<ref>[http://azizullah.blogfa.com/ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.]</ref>  و به‌مرور زمان، شکوه و عظمت خود را از دست داد. این بنا، امروزه به یک ویرانه شبیه شده است.<ref>[https://8am.media/the-historical-and-fortified-fortress-of-ghazni-is-on-the-verge-of-collapse/ قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> 
در حال حاضر، حدود ۵۰۰ [[خانواده]] در این قلعه، زند‌گی می‌کنند.<ref>[https://8am.media/the-historical-and-fortified-fortress-of-ghazni-is-on-the-verge-of-collapse/ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  در این بنای باستانی، [[مساجد]]، خانقاه‌‎ها و معابد هندوها در کنار هم قرار دارند که نشان از زندگی افراد با عقاید و دیدگاه‌‎های دینی متفاوت در کنار هم دارند.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> وجود 17 باب مسجد، 3 معبد و 2 خانقاه در این قلعۀ تاریخی، پیروان آیین [[اسلام]]، اهل تصوف و هندوها را به احترام متقابل به اعتقادات و آیین‎‌های یکدیگر فراخوانده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref>
==موقعیت جغرافیایی==
این بنای تاریخی با وسعت 80 هکتاری،<ref>[https://8am.media/the-historical-and-fortified-fortress-of-ghazni-is-on-the-verge-of-collapse/ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  در نقطه‌ای مرتفع از شهر کهن غزنی، در مرکز ولایت غزنی و در شمال شهر جدید غزنی واقع شده است.<ref>[http://azizullah.blogfa.com/ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.]</ref>
==معماری==
در اطراف قلعه، دیوار مستحکمی با ارتفاع متوسط 5/5 متر، از مواد سنگ، گِل، خِشت (آجر) و چوب ساخته بودند که به‌نام دیوار قلعه خوانده می‌شود. عرض پایین دیوار 5 متر و عرض بالای آن 25/1 متر بود.<ref>[http://www.fawadsultani.blogfa.com/post/20 سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.]</ref>  این دیوار، 36 بُرج داشت که به‌مرور زمان تعدادی از آن‌ها تخریب شده و 28 برج باقی‌مانده نیز در معرض فرسایش و تخریب شدید قرار دارند.<ref>[http://www.fawadsultani.blogfa.com/post/20 سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.]</ref> 
در خارج و داخل قلعه، خندق‌های زیادی وجود داشت. خندق خارج قلعه، در اطراف و دامنۀ دیوار شهر حفر شده بود.<ref>[http://www.fawadsultani.blogfa.com/post/20 سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.]</ref>
دروازه‌های قلعه، با درب‌های چوبی بزرگ محافظت می‌شد. بر سر هر درب، یک گنبد بزرگ وجود داشت. همچنین، در وسط درب‌های بزرگ، یک درب کوچک نصب بود که برای رفت‌وآمد در شب تا وقت معینی باز می‌ماند. گنبدهای زیادی روی اتاق‌های قلعه ساخته بودند که دروازه‌بانان و نظامیان برای مراقبت، کشیک‌دادن و حفظ امنیت از آن‌ها استفاده می‌کردند. در داخل قعله، چهار بازار عمده و يک چهارراه و چندین بازار فرعی وجود داشت.<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>  یک سرپوش بازار [[طلا]] نیز در آن‌جا بود که بر اثر جنگ‌‌‌ها تخریب و آثار تاریخی و طلای این بازار زیر خاک دفن شده‌‌‌ است.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3793130-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C «ویرانی دروازۀ کهن غزنی»، وبسایت روزنامۀ دنیای اقتصاد.]</ref>
==بناها==
===1. دروازه‌های معروف===
«دروازۀ کابل» یا «دروازۀ بهلول» در جهت شرق قلعه قرار داشت و در دو طرف آن، برج‌های بلند و مستحکمی ساخته ‌بودند.<ref>[http://www.fawadsultani.blogfa.com/post/20 سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.]</ref>
«دروازۀ بازار» که به‌نام‎های «دروازۀ شُلگَر» و «دروازۀ گَردِیز» نیز خوانده می‌شود در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref>  در  دو طرف این دروازه نیز دو برج مستحکم وجود داشته که در حال حاضر برج شرقی آن موجود و برج غربی آن تخریب شده است.<ref>[http://www.fawadsultani.blogfa.com/post/20 سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.]</ref>
«دروازه کَنِیک» که به‌نام «دروازه [[بامیان]]» نیز شهرت دارد در قسمت غربی شهر قدیم واقع شده است. به باور بعضی از نویسندگان، نام این دروازه از نام «کُنِشکَا» پادشاه باختری‎ها گرفته شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref>  این دروازه تا سال 1330ش آباد بود.<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>
===2. بالاحصار===
بالا‌حصار غزنی یکی از بناهای مهم تاریخی این قلعه است که در زمان غزنویان ساخته شده و در زمان سلطان محمود و سپس سلطان مسعود از این کاخ به‌عنوان محل صدور فرامین استفاده می‌شده است.<ref>[https://8am.media/military-use-of-ghazni-high-fence-and-its-effect-on-the-destruction-of-the-castle/ جویا، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  این بنای مهم تاریخی که از نظر نظامی در موقعیت سوق‌الجیشی واقع شده، بعد از سقوط غزنویان و به‌خصوص در حملۀ غوریان به غزنین و سپس حملۀ مغول‌ها به این شهر، آسیب فراوان دید. بافت و ساختار این کاخ تا شروع قرن بیستم میلادی از ویرانی کامل در امان مانده بود؛ اما گسترش دامنۀ جنگ، استقرار سلاح‌های سنگین در بالاحصار برای نظارت بر شهر و مقابله با مخالفان حکومت، بیش از پیش این بنا را در معرض خطر قرار داد.<ref>[https://8am.media/military-use-of-ghazni-high-fence-and-its-effect-on-the-destruction-of-the-castle/ جویا، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>
==کارکردها==
قلعۀ غزنه، در سال‌های 975-۱۱۸۷م پایتخت و مرکز فرمانروایی سلسلۀ غزنویان بود.<ref>[http://simayghazna.blogfa.com/post/22 سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.]</ref>  سلاطين غزنوي اعیاد، جشن‌ها و مراسم ملي را در این قلعه برگزار می‌کردند.<ref>[http://mirahimi.blogfa.com/ رضایی، «غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، وبلاگ میررحیمی.]</ref>  برج‌های این بنا، در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌عنوان دژ مورد استفاده بوده و کاربرد نظامی داشتند.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13960404001136/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-2000-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* احمدی، عزیزالله، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال، تاریخ درج مطلب: 12 شهریور ۱۳۹۶ش.
* جویا، محمد جاوید، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1401ش.
* رضایی، محمد، «غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، بلاگ میررحیمی، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1388ش.
* سروری، حمدالله، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1388ش.
* سلطانی، محمدفواد، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1389ش.
* «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، وب‌سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1396ش.
* «قلعه بالاحصار غزنی»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1401ش.
* «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامه 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 1 مهر 1401ش.
* «ویرانی دروازه کهن غزنی»، وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1400ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
[[رده:گردشگری]]
[[رده:افغانستان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۴

بخشی از بالاحصار غزنی

قلعۀ غَزنَه، از آثار تاریخی و میراث فرهنگی ولایت غزنی در افغانستان.

قلعۀ غزنه، از مهمترین آثار باستانی و تاریخی در میان 300 اثر دیگر در شهر تاریخی غزنی است.

نام‌گذاری

این میراث فرهنگی، به نام‌های «قَلعَۀ غَزنَه»، «شهر قدیم»،[۱] «ارگ ‌غَزنَین»،[۲] «قَلعَت غَزنَين»،[۳] «قلعۀ بالاحصار غزنی»[۴] و «شهر باستانی»[۵] نیز خوانده می‌شود.

تاریخچه

قلعۀ غزنه، قبل از ظهور اسلام، در زمان حکومت «باختری‎‌ها» ساخته شده و بیش از 2000 سال قدمت دارد. بعد از ظهور اسلام، در هنگام حکومت «صفاریان»، توسط «یعقوب لیث‌ صفاری» به‌شکل اساسی و کامل بنا شد. در زمان «تیموریان»، «غزنویان» و «مغول‌های هند» نیز اقداماتی در راستای ساخت‎وساز در این قلعه صورت گرفت.[۶] تحقيقات باستان‌شناسان نشان می‌دهد که این قلعۀ تاریخی درقرن اول ميلادي داراي اهميت و موقعيت ممتاز مذهبي و نیز در مسير رفت‌وآمدهاي فراوان جهانگردان، کاروان‌هاي تجارتي و زائران بوده است.[۷] قلعۀ غزنه، در حدود 120 سال پس از مرگ سلطان محمود غزنوی، توسّط علاءالدين حسين غوري آسیب زیادی دید[۸] و به‌مرور زمان، شکوه و عظمت خود را از دست داد. این بنا، امروزه به یک ویرانه شبیه شده است.[۹]

در حال حاضر، حدود ۵۰۰ خانواده در این قلعه، زند‌گی می‌کنند.[۱۰] در این بنای باستانی، مساجد، خانقاه‌‎ها و معابد هندوها در کنار هم قرار دارند که نشان از زندگی افراد با عقاید و دیدگاه‌‎های دینی متفاوت در کنار هم دارند.[۱۱] وجود 17 باب مسجد، 3 معبد و 2 خانقاه در این قلعۀ تاریخی، پیروان آیین اسلام، اهل تصوف و هندوها را به احترام متقابل به اعتقادات و آیین‎‌های یکدیگر فراخوانده است.[۱۲]

موقعیت جغرافیایی

این بنای تاریخی با وسعت 80 هکتاری،[۱۳] در نقطه‌ای مرتفع از شهر کهن غزنی، در مرکز ولایت غزنی و در شمال شهر جدید غزنی واقع شده است.[۱۴]

معماری

در اطراف قلعه، دیوار مستحکمی با ارتفاع متوسط 5/5 متر، از مواد سنگ، گِل، خِشت (آجر) و چوب ساخته بودند که به‌نام دیوار قلعه خوانده می‌شود. عرض پایین دیوار 5 متر و عرض بالای آن 25/1 متر بود.[۱۵] این دیوار، 36 بُرج داشت که به‌مرور زمان تعدادی از آن‌ها تخریب شده و 28 برج باقی‌مانده نیز در معرض فرسایش و تخریب شدید قرار دارند.[۱۶] در خارج و داخل قلعه، خندق‌های زیادی وجود داشت. خندق خارج قلعه، در اطراف و دامنۀ دیوار شهر حفر شده بود.[۱۷]

دروازه‌های قلعه، با درب‌های چوبی بزرگ محافظت می‌شد. بر سر هر درب، یک گنبد بزرگ وجود داشت. همچنین، در وسط درب‌های بزرگ، یک درب کوچک نصب بود که برای رفت‌وآمد در شب تا وقت معینی باز می‌ماند. گنبدهای زیادی روی اتاق‌های قلعه ساخته بودند که دروازه‌بانان و نظامیان برای مراقبت، کشیک‌دادن و حفظ امنیت از آن‌ها استفاده می‌کردند. در داخل قعله، چهار بازار عمده و يک چهارراه و چندین بازار فرعی وجود داشت.[۱۸] یک سرپوش بازار طلا نیز در آن‌جا بود که بر اثر جنگ‌‌‌ها تخریب و آثار تاریخی و طلای این بازار زیر خاک دفن شده‌‌‌ است.[۱۹]

بناها

1. دروازه‌های معروف

«دروازۀ کابل» یا «دروازۀ بهلول» در جهت شرق قلعه قرار داشت و در دو طرف آن، برج‌های بلند و مستحکمی ساخته ‌بودند.[۲۰]

«دروازۀ بازار» که به‌نام‎های «دروازۀ شُلگَر» و «دروازۀ گَردِیز» نیز خوانده می‌شود در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد.[۲۱] در دو طرف این دروازه نیز دو برج مستحکم وجود داشته که در حال حاضر برج شرقی آن موجود و برج غربی آن تخریب شده است.[۲۲] «دروازه کَنِیک» که به‌نام «دروازه بامیان» نیز شهرت دارد در قسمت غربی شهر قدیم واقع شده است. به باور بعضی از نویسندگان، نام این دروازه از نام «کُنِشکَا» پادشاه باختری‎ها گرفته شده است.[۲۳] این دروازه تا سال 1330ش آباد بود.[۲۴]

2. بالاحصار

بالا‌حصار غزنی یکی از بناهای مهم تاریخی این قلعه است که در زمان غزنویان ساخته شده و در زمان سلطان محمود و سپس سلطان مسعود از این کاخ به‌عنوان محل صدور فرامین استفاده می‌شده است.[۲۵] این بنای مهم تاریخی که از نظر نظامی در موقعیت سوق‌الجیشی واقع شده، بعد از سقوط غزنویان و به‌خصوص در حملۀ غوریان به غزنین و سپس حملۀ مغول‌ها به این شهر، آسیب فراوان دید. بافت و ساختار این کاخ تا شروع قرن بیستم میلادی از ویرانی کامل در امان مانده بود؛ اما گسترش دامنۀ جنگ، استقرار سلاح‌های سنگین در بالاحصار برای نظارت بر شهر و مقابله با مخالفان حکومت، بیش از پیش این بنا را در معرض خطر قرار داد.[۲۶]

کارکردها

قلعۀ غزنه، در سال‌های 975-۱۱۸۷م پایتخت و مرکز فرمانروایی سلسلۀ غزنویان بود.[۲۷] سلاطين غزنوي اعیاد، جشن‌ها و مراسم ملي را در این قلعه برگزار می‌کردند.[۲۸] برج‌های این بنا، در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌عنوان دژ مورد استفاده بوده و کاربرد نظامی داشتند.[۲۹]

پانویس

  1. ↑ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  2. ↑ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.
  3. ↑ سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.
  4. ↑ «قلعه بالاحصار غزنی»، وبسایت شفقنا.
  5. ↑ «ویرانی دروازه کهن غزنی»، در سایت روزنامه دنیای اقتصاد.
  6. ↑ «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.
  7. ↑ سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.
  8. ↑ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.
  9. ↑ قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  10. ↑ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  11. ↑ «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.
  12. ↑ «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.
  13. ↑ «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  14. ↑ احمدی، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال.
  15. ↑ سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.
  16. ↑ سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.
  17. ↑ سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.
  18. ↑ سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.
  19. ↑ «ویرانی دروازۀ کهن غزنی»، وبسایت روزنامۀ دنیای اقتصاد.
  20. ↑ سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.
  21. ↑ «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.
  22. ↑ سلطانی، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من.
  23. ↑ «شهر کهنه غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.
  24. ↑ سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.
  25. ↑ جویا، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  26. ↑ جویا، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
  27. ↑ سروری، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی.
  28. ↑ رضایی، «غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، وبلاگ میررحیمی.
  29. ↑ «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، خبرگزاری فارس.

منابع

  • احمدی، عزیزالله، «معرفی شهر غزنی»، وبلاگ عزیزالله جمال، تاریخ درج مطلب: 12 شهریور ۱۳۹۶ش.
  • جویا، محمد جاوید، «استفاده نظامی از بالاحصار غزنی و تاثیر آن در تخریب قلعه» وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1401ش.
  • رضایی، محمد، «غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، بلاگ میررحیمی، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1388ش.
  • سروری، حمدالله، «قلعت غزنین»، وبلاگ سیمای غزنی، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1388ش.
  • سلطانی، محمدفواد، «شهـر قدیم غزنی یا قلعت عزنین»، وبلاگ غزنی من، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1389ش.
  • «شهر کهنۀ غزنی محله‌ای تاریخی با قدمت 2000 ساله در افغانستان»، وب‌سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1396ش.
  • «قلعه بالاحصار غزنی»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1401ش.
  • «قلعه تاریخی و بالاحصار غزنی در آستانه فروریزی قرار دارد»، وب‌سایت روزنامه 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 1 مهر 1401ش.
  • «ویرانی دروازه کهن غزنی»، وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1400ش.
برگرفته از «https://fa.wikizendegi.com/w/index.php?title=قلعۀ_غَزنَه&oldid=12412»