روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۷۰۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۴
 
(۹ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۷: خط ۲۷:


==مبطلات==
==مبطلات==
بر اساس دیدگاه فقهای شیعه، مبطلات روزه نه چیز است: خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی، دروغ بستن به خدا و رسول خدا و امامان، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی‌ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح، استمناء، اماله با مایعات، استفراغ  از روی عمد و فرو‌ بردن سر در آب.  
بر اساس دیدگاه فقهای شیعه، مبطلات روزه نه چیز است: خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی، دروغ بستن به خدا و رسول خدا و امامان، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی‌ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح، استمناء، اماله با مایعات، استفراغ  از روی عمد و فرو‌ بردن سر در آب.<ref>بنی‌هاشمی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ص151.</ref>
 
==زکات روزه==
==زکات روزه==
زکات روزه (فطریه) از واجبات مالی افطار در روز اول شوال (عید فطر) است. این زکات بر کسی واجب است که در شب عید فطر فقیر نبوده و عاقل، بالغ و هوشیار باشد. مقدار آن برای هر نفر سه کیلو خوراک معمول مردم محل (گندم، جو یا برنج) یا معادل آن است. مورد مصرف زکات فطر همان موارد هشت‌گانه زکات است.
زکات روزه (فطریه) از واجبات مالی افطار در روز اول شوال (عید فطر) است. این زکات بر کسی واجب است که در شب عید فطر فقیر نبوده و عاقل، بالغ و هوشیار باشد. مقدار آن برای هر نفر سه کیلو خوراک معمول مردم محل (گندم، جو یا برنج) یا معادل آن است. مورد مصرف زکات فطر همان موارد هشت‌گانه زکات است.<ref>بنی‌هاشمی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ص162.</ref>
 
==آداب روزه‌داری==
==آداب روزه‌داری==
در زمان قدیم بسیاری از مردم به‌خصوص در تابستان، شب‌ها را بیدار می‌ماندند و روزها می‌خوابیدند تا روزه گرفتن آسان‌تر شود. برخی در شب مشغول عبادت می‌شدند، برخی به قهوه‌خانه‌ها می‌رفتند و برخی به امور دیگر می‌پرداختند تا سحری را خورده و روزه بگیرند. اگر کسی روزه نمی‌گرفت از بین مردم و خانوادۀ خود طرد می‌شد و به همین جهت روزه‌خوران نیز تلاش می‌کردند همرنگ جماعت باشند. زنان، ساعتی پیش از اذان صبح بیدار شده و مشغول تهیۀ سحری می‌شدند. مردم در سحر به خواندن دعاها، نماز و مناجات می‌پرداختند. در شهر نیز بانگ و نوای مناجات بلند می‌شد. مردم در شب اول روزه، نیت کل سی روز را می‎‌کردند. با شروع روزه، کسب‌وکارها تا اندازه‌ای تغییر می‎کرد. کار برخی از کسبه همانند دعافروش، زالویی، حجامت‌انداز، دلاک، دندان‌ساز، لوطی عنتری، سلمانی و مشاطه، چلویی، دیزی‌پزی و قهوه‌چی کساد می‌شد، اما حمامی‌ها، ساعت‌سازها، معرکه‌گیرها، مسئله‌گوها و فروشندگان کالای مذهبی مانند قرآن، کتاب دعا، سجاده، جانماز و کفن، رونق می‌گرفتند.  
در زمان قدیم بسیاری از مردم به‌خصوص در تابستان، شب‌ها را بیدار می‌ماندند و روزها می‌خوابیدند تا روزه گرفتن آسان‌تر شود. برخی در شب مشغول عبادت می‌شدند، برخی به قهوه‌خانه‌ها می‌رفتند و برخی به امور دیگر می‌پرداختند تا سحری را خورده و روزه بگیرند. اگر کسی روزه نمی‌گرفت از بین مردم و خانوادۀ خود طرد می‌شد و به همین جهت روزه‌خوران نیز تلاش می‌کردند همرنگ جماعت باشند. زنان، ساعتی پیش از اذان صبح بیدار شده و مشغول تهیۀ سحری می‌شدند. مردم در سحر به خواندن دعاها، نماز و مناجات می‌پرداختند. در شهر نیز بانگ و نوای مناجات بلند می‌شد. مردم در شب اول روزه، نیت کل سی روز را می‎‌کردند. با شروع روزه، کسب‌وکارها تا اندازه‌ای تغییر می‎کرد. کار برخی از کسبه همانند دعافروش، زالویی، حجامت‌انداز، دلاک، دندان‌ساز، لوطی عنتری، سلمانی و مشاطه، چلویی، دیزی‌پزی و قهوه‌چی کساد می‌شد، اما حمامی‌ها، ساعت‌سازها، معرکه‌گیرها، مسئله‌گوها و فروشندگان کالای مذهبی مانند قرآن، کتاب دعا، سجاده، جانماز و کفن، رونق می‌گرفتند.<ref>وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، 1370ش؛ ص52 و 65؛ شهری، طهران قدیم، 1399ش، ج3، ص351.  </ref>
 
==غذای روزه‌دار==
==غذای روزه‌دار==
===افطار===
===افطار===
زنان مسلمان بعد از ظهر مشغول تهیۀ افطاری می‌‎شوند و اندکی پیش از اذان مغرب، سفرۀ افطار را می‌گسترانند و در کنار آن سماور و بساط چای چیده می‌شود. روزه‌داران هنگام افطار ابتدا چند عدد خرما، نصف استکان آب گرم، چند انگشت حلوا، چند لقمه نان و پنیر و گاهی پیاله‌ای آش رشته یا جو می‌خورند. سپس با مقداری فاصله، شام می‌خورند. در گذشته، شام شامل خوراک‌هایی مانند بورانی اسفناج با ماست، نرگسی اسفناج، حلوا ارده، ماست و لبو، کوفته‌شامی، شامی لپه و کوفته دست‌به‌گردن بود.
زنان مسلمان بعد از ظهر مشغول تهیۀ افطاری می‌‎شوند و اندکی پیش از اذان مغرب، سفرۀ افطار را می‌گسترانند و در کنار آن سماور و بساط چای چیده می‌شود. روزه‌داران هنگام افطار ابتدا چند عدد خرما، نصف استکان آب گرم، چند انگشت حلوا، چند لقمه نان و پنیر و گاهی پیاله‌ای آش رشته یا جو می‌خورند. سپس با مقداری فاصله، شام می‌خورند. در گذشته، شام شامل خوراک‌هایی مانند بورانی اسفناج با ماست، نرگسی اسفناج، حلوا ارده، ماست و لبو، کوفته‌شامی، شامی لپه و کوفته دست‌به‌گردن بود.<ref>شهری، طهران قدیم، 1399ش، ج3، ص352؛ وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، 1370ش؛ ص77.</ref>
 
===سحری===
===سحری===
سحری در گذشته برای ایام سرما شامل غذاهای پرگوشت و پرچرب و در فصل گرما شامل غذاهای کم‌چرب و کم‌گوشت بود. این غذاها تنوع بسیار داشت مانند آبگوشت به و سرکه، آبگوشت کلم‌قمری، طاس‌کباب، کوفته‌شامی، کوفته دست‌به‌گردن، کباب‌دیگی، چلوخورش فسنجان، آلو اسفناج، پلو ته‌چین با گوشت یا مرغ، کباب‌چنجه، کباب‌تنوری، خاگینه، نیمرو، کوکوسبزی، کوکو سیب‌زمینی، شیرین‌پلو و هفت‌رنگ پلو. غذای افراد بی‌بضاعت شامل کله‌جوش، اشکنه، دمپختک، انواع کته و سیب‌زمینی پخته، نان و انجیر، نان و خرما، نان و پنیر و هندوانه، نان و چای شیرین و نان و مربا بود.  
سحری در گذشته برای ایام سرما شامل غذاهای پرگوشت و پرچرب و در فصل گرما شامل غذاهای کم‌چرب و کم‌گوشت بود. این غذاها تنوع بسیار داشت مانند آبگوشت به و سرکه، آبگوشت کلم‌قمری، طاس‌کباب، کوفته‌شامی، کوفته دست‌به‌گردن، کباب‌دیگی، چلوخورش فسنجان، آلو اسفناج، پلو ته‌چین با گوشت یا مرغ، کباب‌چنجه، کباب‌تنوری، خاگینه، نیمرو، کوکوسبزی، کوکو سیب‌زمینی، شیرین‌پلو و هفت‌رنگ پلو. غذای افراد بی‌بضاعت شامل کله‌جوش، اشکنه، دمپختک، انواع کته و سیب‌زمینی پخته، نان و انجیر، نان و خرما، نان و پنیر و هندوانه، نان و چای شیرین و نان و مربا بود.<ref>شهری، طهران قدیم، 1399ش، ج3، ص353؛ وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، 1370ش؛ ص59</ref>
 
==روزه در ادبیات==
==روزه در ادبیات==
===در ادب فارسی===
===در ادب فارسی===
خط ۴۹: خط ۵۴:
به فال نیک تو را ماه روزه روی نمود
به فال نیک تو را ماه روزه روی نمود


تو دور باش و چنین روزه صد هزار گذار  
تو دور باش و چنین روزه صد هزار گذار<ref>موسوی گرمارودی، «نگاهی به رمضان در شعر فارسی»، مجلۀ گلستان قرآن، شماره 38، 1379ش، ص98 و 99؛
«ادبیات منظوم ایران»، مجلۀ نظم و نثر فارسی، شماره 65، 1400ش، ص51، 53 و 54.
</ref>


روزه‌داری در دوبیتی‌های عامیانه نیز جایگاه بلندی دارد:
روزه‌داری در دوبیتی‌های عامیانه نیز جایگاه بلندی دارد:
خط ۵۹: خط ۶۶:
به‌دور کاکلت یاقوت و مرجان
به‌دور کاکلت یاقوت و مرجان


به‌غیر از تو دگر یاری نگیرم  
به‌غیر از تو دگر یاری نگیرم<ref>رهیاب، رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجنماع)، 1401ش، ج2، ص389. </ref>


===در فرهنگ عامیانه===
===در ادبیات عامیانه===
در فرهنگ عامیانه و در ضرب‌المثل‌ها نیز به روزه و روزه‌داری، توجه ویژه‌ای شده است:
در فرهنگ عامیانه و در ضرب‌المثل‌ها نیز به روزه و روزه‌داری، توجه ویژه‌ای شده است:


خط ۹۲: خط ۹۹:
* «روزۀ گنجشکی گرفتن»، کنایه از روزۀ ناقص.  
* «روزۀ گنجشکی گرفتن»، کنایه از روزۀ ناقص.  


* «روزۀ مریم گرفتن»، کنایه از خاموشی گزیدن و سکوت.
* «روزۀ مریم گرفتن»، کنایه از خاموشی گزیدن و سکوت.<ref>دهگان، فرهنگ جامع ضرب‌المثل‌های فارسی، 1382ش،  ص321؛ شکور‌زاده، ده هزار مثل فارسی، 1372ش، ص94؛ دهخدا، امثال و حکم، 1357ش، ج4، ص258؛ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، 1392ش، ص158. </ref>


==روزه در فرهنگ عامیانه==
==روزه در فرهنگ عامیانه==
خط ۹۹: خط ۱۰۶:
همچنین به نظر مردم گستردن سفرۀ افطار اندکی پیش از موعد و نشستن به دور آن ثواب روزه را چند برابر می‌کند، زیرا سفرۀ افطار بر بال فرشتگان جای می‌گیرد و روزه‌داران هر قدر زودتر روزۀ خود را بگشایند، فرشتگان را زودتر به آرامش می‌رسانند.  
همچنین به نظر مردم گستردن سفرۀ افطار اندکی پیش از موعد و نشستن به دور آن ثواب روزه را چند برابر می‌کند، زیرا سفرۀ افطار بر بال فرشتگان جای می‌گیرد و روزه‌داران هر قدر زودتر روزۀ خود را بگشایند، فرشتگان را زودتر به آرامش می‌رسانند.  


برخی باور دارند که اگر هنگام افطار، میهمانی بر سفره حضور نداشته باشد، روزه پذیرفته نیست و در مقابل، برخی دیگر ترجیح می‌دهند که بهتر است هر خانواده هنگام افطار بر سر سفرۀ خویش باشد.
برخی باور دارند که اگر هنگام افطار، میهمانی بر سفره حضور نداشته باشد، روزه پذیرفته نیست و در مقابل، برخی دیگر ترجیح می‌دهند که بهتر است هر خانواده هنگام افطار بر سر سفرۀ خویش باشد.<ref>وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، ۱۳۷۶ش، ص78.</ref>


برخی بعد از سحری یک لقمۀ نان خالی می‌خوردند و باور داشتند که خوردن آن یک لقمه آنان را تا افطار حفظ می‌کند.  
برخی بعد از سحری یک لقمۀ نان خالی می‌خوردند و باور داشتند که خوردن آن یک لقمه آنان را تا افطار حفظ می‌کند.  


برخی نیز بعد از نیت و هنگام خواب انگشتر عقیق را می‌مکیدند و باور داشتند که رفع عطش می کند.
برخی نیز بعد از نیت و هنگام خواب انگشتر عقیق را می‌مکیدند و باور داشتند که رفع عطش می کند.<ref>شهری، طهران قدیم، 1399ش، ج3، ص352.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۴۰: خط ۱۴۷:
* نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1420ق.  
* نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1420ق.  
* وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش.
* وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: آشپزی]] [[رده: مناسک دینی]] [[رده: آرامش معنوی]] [[رده: آموزه‌های دینی]] [[رده: مناسبت‌های دینی]] [[رده: روابط اجتماعی]]
۱٬۲۰۴

ویرایش